1. Chuẩn Mực Kế Toán Là Gì?

Theo điều 8 Luật kế toán Việt Nam thì chuẩn mực kế toán Việt Nam bao gồm những nguyên tắc và phương pháp kế toán cơ bản để ghi sổ kế toán và lập báo cáo tài chính. Chuẩn mực kế toán hay còn gọi là VAS (Vietnam Accounting Standars) do Bộ Tài Chính ban hành. 

Chuẩn mực kế toán quốc tế là những qui định, hướng dẫn cần được tôn trọng và tuân thủ đúng khi thực hiện các công việc kế toán và giải trình các thông tin trong các báo cáo sao cho đảm bảo tính minh bạch của các sổ sách, hồ sơ và chứng từ.

Hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế đã được thiết lập bao gồm: Hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS) cho khu vực tư nhân, hệ thống chuẩn mực kế toán công quốc tế (IPSAS), hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế về trình bày báo cáo tài chính (IFRS)… 

Hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS) đã được thay thế vào năm 2001 bởi các chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS).

Vậy hiểu cơ bản thì chuẩn mực kế toán là những nguyên tắc, những quy định, những hướng dẫn được soạn thảo và ban hành từ tổ chức có trách nhiệm nhất định để thống nhất các hoạt động kế toán trong một phạm vi quốc gia, khu vực hay toàn cầu để đảm bảo mang lại những thông tin chính xác và minh bạch.

1.1 Vì sao phải sử dụng chuẩn mực kế toán

Mỗi nghiệp vụ kinh doanh của doanh nghiệp sẽ có những đặc thù riêng, nếu không có chuẩn mực kế toán thì rất khó để nhà nước quản lý được doanh nghiệp. 

Đồng thời các báo cáo tài chính sẽ không theo một quy định, một quy tác nào cả dẫn đến những nhà đầu tư, những chủ doanh nghiệp, những người quan tâm đến các báo cáo tài chính sẽ không có những nhận định, những phân tích chính xác để đưa ra những quyết định đầu tư. 

Vì lý do đó, bắt buộc chuẩn mực kế toán phải được thiết lập và soạn thảo để mang đến những quy định chung giúp mang đến những lợi ích cho doanh nghiệp, cho chủ đầu tư và đồng thời giúp các công ty kiểm toán, kế toán thực hiện các báo cáo tài chính tuân thủ theo những quy định để nhà nước dễ dàng quản lý. 

Khi chuẩn mực kế toán được ban hành thì các báo cáo tài chính ngày càng có giá trị và tăng thêm niềm tin với người đọc báo cáo, chuẩn mực kế toán giúp ngăn ngừa được các nguy cơ gian lận trong việc lập và giải trình báo cáo tài chính.

1.2 Đặc điểm chuẩn mực kế toán Việt Nam

Các chuẩn mực kế toán Việt Nam được ban hành trên cơ sở các chuẩn mực kế toán quốc tế. Việc này giúp cho hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam sớm đạt được những công nghệ quốc tế.

Số lượng chuẩn mực kế toán của Việt Nam được ban hành gồm 26 chuẩn mực, số lượng chuẩn mực này chưa tương đương với số lượng chuẩn mực quốc tế (38 chuẩn mực) nên còn thiếu nhiều chuẩn mực tương đương để bắt kịp xu hướng quốc tế.

1.3 Nguyên tắc chuẩn mực kế toán Việt Nam

Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam được xây dựng theo nguyên tắc:

• Dựa trên cơ sở các chuẩn mực kế toán do IASC công bố.
• Phù hợp với điều kiện phát triển của nền kinh tế thị trường Việt Nam.
• Phù hợp với hệ thống luật pháp, trình độ, kinh nghiệm kế toán của Việt Nam.
• Chuẩn mực kế toán Việt Nam phải đơn giản, rõ ràng và tuân thủ các qui định về thể thức ban hành văn bản pháp luật Việt Nam.
• Bố cục chuẩn mực: Mỗi chuẩn mực kế toán bao gồm 2 phần là qui định chung và nội dung chuẩn mực.
• Phần qui định chung gồm: Mục đích, nội dung cơ bản, phạm vi áp dụng và các thuật ngữ sử dụng trong chuẩn mực. Phần nội dung: Mỗi nội dung được thành lập đoạn riêng và ghi số liên tục.
• Chuẩn mực kế toán tạo ra một hệ thống các quan điểm hành xử thống nhất cho tất cả các Kế toán viên trước các nghiệp vụ kinh tế tài chính phát sinh.

1.4 Vai trò của chuẩn mực kế toán đối với sự phát triển kinh tế

Các chuẩn mực kế toán là một hành lang pháp lý có tác dụng quan trọng đối với nền kinh tế Việt Nam như sau:

• Chuẩn mực kế toán giúp nhà đầu tư, công ty đưa ra các quyết định kinh doanh và đầu tư kịp thời, đúng đắn.
• Tạo điều kiện thu hút vốn đầu tư của các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
• Giúp hội nhập kế toán Việt Nam với thế giới.
• Quản lý tài chính ở tầm vĩ mô của Nhà nước.
• Góp phần phát triển hoạt động kế toán, kiểm toán ở Việt Nam.

1.5 Có bao nhiêu chuẩn mực kế toán Việt Nam

Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam gồm 26 chuẩn mực đã được Bộ tài chính ban hành qua 5 đợt gồm 5 Quyết định và 6 Thông tư, cụ thể như sau:

a) Đợt 1: Ban hành ngày 31/12/2001 gồm 4 chuẩn mực sau:

• Chuẩn mực kế toán số 02 Hàng tồn kho.
• Chuẩn mực kế toán số 03 Tài sản cố định hữu hình.
• Chuẩn mực kế toán số 04 Tài sản cố định vô hình.
• Chuẩn mực kế toán số 14 Doanh thu và thu nhập khác.

b) Đợt 2: Ban hành ngày 31/12/2002 gồm 6 chuẩn mực sau:

• Chuẩn mực kế toán số 01 - Chuẩn mực chung.
• Chuẩn mực kế toán số 06 - Thuê tài sản.
• Chuẩn mực kế toán số 10 - ảnh hưởng của việc thay đổi tỷ giá hối đoái.
• Chuẩn mực kế toán số 15 - Hợp đồng xây dựng.
• Chuẩn mực kế toán số 16 - Chi phí đi vay.
• Chuẩn mực kế toán số 24 - Báo cáo lưu chuyển tiền tệ.

c) Đợt 3: Ban hành ngày 30/12/2003 gồm 6 chuẩn mực sau:

• Chuẩn mực kế toán số 05 - Bất động sản đầu tư.
• Chuẩn mực kế toán số 07 - Các khoản đầu tư vào công ty liên kết.
• Chuẩn mực kế toán số 08 - Thông tin tài chính về những khoản vốn góp LD.
• Chuẩn mực kế toán số 21 - Trình bày báo cáo tài chính.
• Chuẩn mực kế toán số 25 - BCTC hợp nhất và k.toán khoản ĐT vào cty con.
• Chuẩn mực kế toán số 26 - Thông tin về các bên liên quan.

d) Đợt 4: Ban hành ngày 15/02/2005 gồm 6 chuẩn mực sau:

• Chuẩn mực kế toán số 17 - Thuế thu nhập doanh nghiệp.
• Chuẩn mực kế toán số 22 - Trình bày bổ sung báo cáo tài chính của các ngân hàng và tổ chức tài chính tương tự.
• Chuẩn mực kế toán số 23 - Các sự kiện phát sinh sau ngày kết thúc kỳ kế toán năm.
• Chuẩn mực kế toán số 27 - Báo cáo tài chính giữa niên độ.
• Chuẩn mực kế toán số 28 - Báo cáo bộ phận.
• Chuẩn mực kế toán số 29 - Thay đổi chính sách kế toán, ước tính kế toán và các sai sót.
• e) Đợt 5: Ban hành ngày 28/12/2005 gồm 4 chuẩn mực sau:
• Chuẩn mực kế toán số 11 - Hợp nhất kinh doanh.
• Chuẩn mực kế toán số 18 - Các khoản dự phòng, tài sản và nợ tiềm tàng.
• Chuẩn mực kế toán số 19 - Hợp đồng bảo hiểm.
• Chuẩn mực kế toán số 30 - Lãi trên cổ phiếu.