15 điều Có Thể Bạn Chưa Biết Về Đông Ki-sốt - Bookaholic

Cho dù chưa từng đọc cuốn tiểu thuyết Don Quixote (hay Đôn Ki-hô-tê, Đông Ki-sốt), nhà hiệp sĩ quý tộc tài ba xứ Mancha của nhà văn Miguel de Cervantes, bạn chắc hẳn sẽ vẫn quen thuộc với câu chuyện về một gã quý tộc hoang tưởng, gã cận vệ béo tốt và những con quỷ cối xay gió. Tuy nhiên, có vài sự thật có thể ít người biết đến về cuốn kiệt tác 2 tập từ thế kỷ 17 này.

1. ĐÔNG KI – SỐT ĐƯỢC COI LÀ CUỐN TIỂU THUYẾT HIỆN ĐẠI ĐẦU TIÊN

Những nhà tư tưởng đáng kính như nhà phê bình văn học Harold Bloom và tiểu thuyết gia minh họa và nhà bình luận Carlos Fuentes đều đã tuyên bố rằng Đông Ki-sốt là ví dụ đầu tiên cho dòng văn học hiện đại. Bloom nhận thấy rằng những tình tiết làm sống động thêm hình tượng nhân vật chính và người bạn đồng hành Sancho Panza là dấu hiệu rõ ràng nhất đưa cuốn tiểu thuyết trở thành tác phẩm đầu tiên của dòng văn học này,  trong khi Fuentes cho rằng những sắc thái tinh tế trong các cuộc đối thoại và cách xây dựng nhân vật là nhân tố quan trọng nhất làm tách biệt Đông Ki-sốt khỏi tất cả những tác phẩm từ trước đó.

2. CERVANTES NẢY RA Ý TƯỞNG VỀ CÂU CHUYỆN KHI ÔNG CÒN Ở TRONG TÙ

Dù trở thành tác giả của một trong những cuốn tiểu thuyết nổi tiếng nhất trong lịch sử, Miguel de Cervantes thời còn trẻ cũng đã trải qua một nghịch cảnh quen thuộc với bất kì nhà văn tham vọng nào: phải làm việc hàng ngày để trả cho các hóa đơn  của mình. Một trong số rất nhiều những công việc Cervantes đã từng làm nhiều năm trước đột phá văn học của ông là trở thành một người thu thuế cho chính phủ Tây Ban Nha. Tuy nhiên, “những sai sót toán học” thường xuyên đã khiến Cervantes phải ngồi tù trong nhà tù Crown của thành phố Seville hai lần từ năm 1597 đến 1602. Người ta tin rằng chính trong khoảng thời gian ngồi tù này Cervantes đã có những ý tưởng đầu tiên về Đông Ki-sốt.

3. CERVANTES ĐẶT TÊN NHÂN VẬT CHÍNH THEO BÁC CỦA VỢ MÌNH

Gần cuối phần kết của cuốn Đông Ki-sốt thứ hai, Cervantes đã tiết lộ tên thật nhân vật chính trong câu chuyện  của mình là Alonso Quixano (hay “Quijano”). Ông mượn cái tên này từ Alonso de Quesada y Salazar, bác cả của Catalina de Salazar y Palacios, người mà Cervantes đã kết hôn năm 1584. Alonso được tin rằng không chỉ là nguồn cảm hứng cho cái tên mà cả cách xây dựng nhân vật chính trong cuốn tiểu thuyết. Ngoài ra, cái tên Ki-sốt được tác giả lấy từ một từ có nghĩa “giáp sắt phần bắp đùi”.

4. CERVANTES ĐÃ ĐƯA THÔNG TIN VỀ ĐÔNG KI-SỐT: PHẦN II Ở PHẦN MỞ ĐẦU CỦA MỘT CÂU CHUYỆN KHÁC

Cervantes cho ra đời tuyển tập truyện ngắn gồm 12 phần Novelas ejemplares vào năm 1613 sau 8 năm ấp ủ kể từ  khi xuất bản cuốn Đông Ki – sốt đầu tiên. Lời tựa của tuyển tập không chỉ giới thiệu tác phẩm mới, mà còn hứa hẹn với độc giả về kế hoạch của Cervantes cho phần tiếp theo của câu chuyện giả tưởng còn dở dang vể gã quý tộc xứ Mancha. (Phần quảng cáo cho cuốn sách sắp tới trước một tác phẩm độc lập hoàn toàn có thể coi như tiền thân của các trailer phim hiện nay.) Cuốn sách thứ hai này đã được xuất bản 2 năm sau đó, 1615.

5. ĐÃ TỪNG CÓ MỘT PHẦN II GIẢ MẠO ĐƯỢC XUẤT BẢN ĐỂ CHƠI KHĂM CERVANTES

Chỉ một năm sau phần quảng cáo từ tuyển tập Novelas ejemplares,  một cuốn sách không biết từ đâu ra đã len lỏi được vào danh sách các cuốn truyện Đông Ki-sốt. Được viết bởi một tác giả với  bút danh là Alonso Fernández de Avellaneda, phần tiếp theo không chính thống này nổi lên vì khả năng viết tồi tệ và những công kích châm biếm Cervantes và tác phẩm gốc.

6. PHẦN GIẢ MẠO NÀY ĐƯỢC CHO LÀ ĐÃ TẠO ĐỘNG LỰC CHO CERVANTES HOÀN THÀNH TÁC PHẨM CỦA CHÍNH MÌNH

Dù Cervantes cũng đã lên kế hoạch về việc kết thúc Đông Ki-sốt, người ta tin rằng cuốn sách tồi tệ của Avellaneda mới là chất xúc tác quyết định và là động cơ thúc đẩy tác giả đưa dự định của mình lên những trang giấy. Cervantes đã vô cùng tức giận về trò chơi khăm này, đến mức đề cập đến cuốn tiểu thuyết của Avellaneda vào trong Phần II của mình, phê phán nó vì chất lượng tồi tệ và xuyên tạc nhân vật và câu chuyện gốc của ông.

7. ĐÔNG KI-SỐT ĐÃ CÓ CÔNG TRONG VIỆC HOÀN THIỆN NGÔN NGỮ TÂY BAN NHA HIỆN ĐẠI

Sự đa dạng của tiếng Tây Ban Nha mà Cervantes thể hiện dưới ngòi bút của ông thực sự là một bước tiến mới tại thời điểm chuyển giao của thế kỷ 17 và đã trở nên quen thuộc hơn với người sử dụng tiếng Tây Ban Nha đương thời hơn là ngôn ngữ thông dụng của thời đó. Sự phổ biến của Đông Ki-sốt đã đặt nền móng cho tiếng Tây Ban Nha hiện đại – thứ ngôn ngữ phổ biến thứ hai trên thế giới, sau tiếng Trung Quốc.

8. CERVANTES ĐÃ ĐƯA NHỮNG TRẢI NGHIỆM KHI CÒN LÀ MỘT NÔ LỆ VÀO CUỐN TIỂU THUYẾT.

Có một chi tiết gây đồng cảm sâu sắc trong truyện khi nhân vật chính và Sancho Panza giải thoát một nhóm nô lệ trên thuyền khỏi sự giam giữ. Sự nhạy cảm đặc biệt của Cervantes dành cho những người nhận ơn từ tinh thần hiệp sĩ của Đông Ki-sốt rất có thể đến từ những trải nghiệm của chính ông khi phải chịu hình phạt khổ sai vào những năm 1570. Cervantes đã từng có 5 năm làm nô lệ ở Algiers, và đã không chỉ một lần ông cố gắng chạy trốn khỏi nơi này.

9. CUỐN TIỂU THUYẾT LÀ KHỞI NGUỒN CHO SỰ LAN TRUYỀN CỦA MỘT CÂU THÀNH NGỮ

Ngày nay, câu tục ngữ “the proof is in the pudding” (Có qua thử thách mới biết dở hay) là một câu nói quen thuộc trong ngôn ngữ bản địa. Câu nói này thực chất là phần rút gọn đi của một cụm từ mạch lạc hơn – mặc dù phải thừa nhận là nó khó nhớ hơn – một biến thể, “the proof of the pudding is in the eating.” Trong khi câu nói sau có nguồn gốc từ tiếng Anh trung đại thế kỷ 14 (“Jt is ywrite that euery thing Hymself sheweth in the tastyng”) và xuất hiện dưới nhiều dạng tương tự nhau trong vòng vài trăm năm sau, cụm từ hiện đại hơn được tin rằng đã xuất hiện lần đầu tiên trong một bản dịch tiếng Anh vào thế kỷ 18 của Đông Ki-sốt. Câu nói được ra đời bởi nhà phiên dịch Pierre Antoine Motteux thay cho câu gốc của Cervantes: “al freír de los huevos lo verá,” hay “bạn sẽ nhận ra khi trứng đã được rán.”

10. BẢN DỊCH ĐẦU TIÊN CỦA ĐÔNG KI-SỐT BÁM QUÁ SÁT NGHĨA

Bản dịch đầu tiên của Đông Ki-sốt do một tác giả sinh ra tại Dublin Thomas Shelton dịch ra tiếng Anh theo sát từng từ trong văn bản gốc, xuất bản năm 1608. Shelton đã không có được sự sáng tạo trong ngôn ngữ như người kế nhiệm ông Motteux. Sự trung thành cứng nhắc của Shelton với ngôn từ của Cervantes, trên thực tế, là sai lầm lớn nhất trong bản dịch của ông. Ví dụ, khi một người nói tiếng Anh sẽ thay từ “inches” vào cách diễn đạt mang tính thành ngữ của Cervantes “dedos,” Shelton dịch luôn thành: “fingers” (ngón tay).

11. MỘT NHÀ VĂN NỔI TIẾNG TỪNG THỪA NHẬN RẰNG ĐÔNG KI-SỐT LÀ NHÂN VẬT VĂN HỌC YÊU THÍCH CỦA ÔNG

Nhà tiểu thuyết người Nga Fyodor Dostoevsky đã thừa nhận niềm ngưỡng mộ của ông với Đông Ki-sốt rất nhiều lần. Trong một lá thư gửi đến cháu gái của mình Sophia Ivanova, Dostoevsky đã ám chỉ đến nhân vật chính của Cervantes như một anh hùng văn học bậc nhất: “Trong tất cả những nhân vật trong văn học Cơ đốc giáo, có một người nổi bật hoàn hảo nhất, Đông Ki-sốt,” và “nhưng anh ta hoàn hảo chỉ vì anh ta kỳ quặc.”

12. MỘT TỔ CHỨC TỪNG XẾP HẠNG CUỐN SÁCH LÀ TÁC PHẨM VĂN HỌC VĨ ĐẠI NHẤT

Năm 2002, Câu lạc bộ sách Na Uy đã mở một cuộc bình chọn tới các nhà văn có uy tín ở 54 nước để xây dựng một danh sách 100 cuốn sách vĩ đại nhất từng được xuất bản, dự án Thư viện sách Thế giới Bokklubben. Tiêu chí chính thức của danh sách này – từ các tác phẩm văn học cổ như Sử thi Gilgamesh và những tác phẩm gần đây như tiểu thuyết năm 1995 của José Saramago, “Mù lòa”, đó là tất cả các tiêu đề đại diện đều có một cơ sở bình đẳng. Vậy là, chỉ có một ngoại lệ duy nhất: Đông Ki-sốt – tác phẩm được Thư viện sách Thế giới Bokklubben vinh danh là “tác phẩm văn học hay nhất từng được sáng tác.”

13. CUỐN SÁCH TỪNG ĐƯỢC DỊCH RA ÍT NHẤT 50 NGÔN NGỮ

Ngày nay, đã có các bản in của Đông Ki-Sốt hiện diện ở các thứ tiếng Tây Ban Nha, Ca-ta-lăng, Galician, Basque, La tinh, tiếng Anh, Pháp, Ý, Bồ Đào Nha, Đức, Rumani, Nga, Nhật, Trung Quốc, Hàn Quốc, Thái Lan, Tagalog, Việt Nam, Ả Rập, Do Thái, Ba Tư, Hindi, Ireland, Gaelic, Phần Lan, Na Uy, Thụy Sĩ, Iceland, Hung-ga-ri, Ba Lan, Séc, Đan Mạch, Hà Lan, Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ, Séc-bi, An-ba-ni, Bun-ga-ri, Croatia, Slovenia, Latvia, Estonia, Lithuania,  Maltese,  Gruzia, Esperanto, Yiddish và Braille.

14. CERVANTES KHÔNG ĐƯỢC HƯỞNG CHÚT LỢI NHUẬN NÀO TỪ VIỆC XUẤT BẢN ĐÔNG KI-SỐT

Mặc cho sự thành công gần như ngay lập tức của tiểu thuyết gốc năm 1605, Cervantes gần như không nhận được đồng nào từ việc xuất bản nó, bởi vào thời đó các tác giả thường từ chối quyền tác giả của mình.  Sự thiết đặt này có thể coi là đặc biệt trớ trêu trong trường hợp của Đông Ki-sốt, bởi một sự thật rằng…

15. CÓ THỂ ĐÔNG KI-SỐT MỚI LÀ TIỂU THUYẾT BÁN CHẠY NHẤT MỌI THỜI ĐẠI

Dù sự lâu năm của cuốn tiểu thuyết khiến người ta khó mà xác định được mức độ tiêu thụ của nó, nhiều học giả ước tính số lượng độc giả đã lên tới 500 triệu người. Con số này sẽ đưa nó trở thành cuốn tiểu thuyết bán chạy nhất trong lịch sử thế giới, vượt qua số lượng 200 triệu độc giả của A Tale of Two Cities (Chuyện ở hai thành phố) của Charles Dickens  và 150 triệu của bộ ba cuốn The Lord of The Rings (Chúa tể của những chiếc nhẫn) của J.R.R. Tolkien.

Hà Thu Trang (theo MentalFloss)

Share this:

• Twitter
• Facebook

Like Loading...

Related