Anh Hùng Phạm Tuân đưa Cờ Việt Nam Lên Vũ Trụ - VnExpress

Chiều cuối xuân, căn nhà của trung tướng, anh hùng Phạm Tuân thánh thót tiếng chim. Vợ đi vắng, con trai đi làm, người lính già một mình ngồi đọc sách. "Một lúc nữa thôi mọi người sẽ đến chơi bóng bàn, đông vui lắm", ông nói. Mấy chục năm gắn bó với binh nghiệp, khi về hưu ông có thú vui chăm sóc cây cảnh, chim muông và thói quen thể dục thể thao để duy trì sức khỏe.

Chỉ tay vào góc phòng khách, nơi đặt ba tấm huân chương anh hùng, những mô hình máy bay các loại, vài bức ảnh chụp cùng người bạn Liên Xô và những huy hiệu gắn trên ngực áo khi bay vào vũ trụ, trung tướng Phạm Tuân nói, đó là toàn bộ gia tài mà ông quý và trân trọng nhất.

Năm 1980, Phạm Tuân (33 tuổi) trở thành người đầu tiên của Việt Nam và châu Á bay vào vũ trụ. Cơ may này đến với ông khi năm 1977 Phạm Tuân được cử sang Liên Xô học tại Học viện Không quân Gagarin. Năm 1979, khi chọn phi công vũ trụ, phía Liên Xô kiểm tra tất cả phi công và kỹ sư Việt Nam nhưng chỉ chọn được 3 vì nhiều người không vượt qua được các bài kiểm tra thể lực.

Phi công Phạm Tuân cùng du hành vũ trụ Xô viết Viktor Vassilyevich Gorbatko thực hiện chuyến bay vào vũ trụ năm 1980. Ảnh: Anh Tuấn.

Gương mặt ánh lên niềm tự hào, anh hùng Phạm Tuân cho biết, tàu vũ trụ bay quanh trái đất trong điều kiện không có khí quyển, không trọng lượng. Để đảm bảo chuyến bay trong vũ trụ, phi công phải chịu đựng được sự tăng trọng lực khi con tàu được phóng lên, chịu được không trọng lượng khi tàu bay quanh vũ trụ; thích nghi với tốc độ và độ quay của con tàu. Tức là hệ thống tiền đình của phi công phải thích nghi được với điều kiện đặc biệt mà dưới đất không có.

"Ôtô tốc độ thường là 120 - 150 km một giờ, máy bay là 900 km một giờ nhưng tàu vũ trụ có vận tốc 7,92 km một giây. Với tốc độ đó, hệ thống tiền đình của chúng ta chưa bao giờ thu nhận khi ở mặt đất. Ngoài ra, con người ở vị trí cân bằng về lực nên mất sức hút của trái đất, máu không lưu thông bình thường mà đưa lên đầu nhiều hơn xuống chân", ông phân tích.

Người lính già chia sẻ, lái máy bay chiến đấu, máy bay vận tải chỉ kéo dài vài tiếng và trên đường bay có thể hạ cánh nhưng bay trong vũ trụ không phải lúc nào cũng hạ cánh được. Có khi muốn hạ cánh chỗ này lại chệch sang chỗ khác nên phi công vũ trụ phải đảm bảo đủ sức khỏe, tỉnh táo để điều khiển con tàu an toàn.

Miệt mài luyện tập sức khỏe trong một năm rưỡi trước khi ngồi lên con tàu vũ trụ, anh hùng Phạm Tuân nhớ bài tập đầu tiên là ly tâm. Phi công ngồi trên một cái ghế được đặt với một cánh tay đòn dài khoảng 5 - 7 m và quay tròn. Việc này sẽ tạo ra quá tải, lực đè lên người phi công khoảng 5 - 10 - 12 lần trọng lượng cơ thể. Mục đích của bài tập là để kéo máu trong cơ thể dồn xuống dưới, để xem khi não thiếu máu thì sức chịu đựng của người đó ra sao.

"Quay đến 10 vòng còn thở được chứ 12 lần thì hầu như không thở được vì có lực nặng hàng tấn đè lên người", ông cười.

Bài tập thứ 2 là quay tiền đình. Phi công ngồi trên ghế được quay tròn, cứ 3 giây lại cúi đầu xuống tạo cánh tay đòn đưa máu lên não, 3 giây lại ngẩng đầu lên để máu tụt xuống. Nếu bình thường đi lại thì đầu quay 15-20 độ mỗi giây, nhưng trong trường hợp này thì quay liên tục khiến đầu óc rối loạn. Khi thi tuyển, mỗi người phải ngồi 10 phút trên ghế, nhưng nhiều người chỉ ngồi 5 - 7 phút thì bị nôn.

Những huy hiệu gắn trên ngực áo anh hùng Phạm Tuân khi bay vào vũ trụ. Ảnh: Anh Tuấn.

1h33 ngày 23/7/1980 (giờ Hà Nội), Phạm Tuân cùng nhà du hành vũ trụ Xô Viết Viktor Vassilyevich Gorbatko được phóng vào không gian từ sân bay vũ trụ Baikonur trên tàu Soyuz 37. Vận tốc phóng nhích dần từ 0 đến 7,92 km một giây, lên đến độ cao 300 km thì tàu bay song song với trái đất và đạt vận tốc cao nhất.

Hành trang ông mang theo là ảnh gia đình, vợ con, phong thư, ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tổng bí thư Lê Duẩn, một nắm đất Ba Đình, bản Tuyên ngôn độc lập, di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cờ Việt Nam và cờ Nga.... Tất cả sẽ được đóng dấu trạm vũ trụ và mang trở về mặt đất.

"Phút được phóng đi tôi rất hồi hộp bởi ngồi trên quả tên lửa cao khoảng 40m, xung quanh động cơ làm việc ù ù. Nhưng sau đó tập trung làm việc nên quen dần, chỉ thấy bị lực đè nặng nhưng không ảnh hưởng gì. Hơn nữa, tôi từng là phi công lái máy bay chiến đấu nên không bị áp lực tâm lý", cựu phi công tâm sự.

Khi bay trời đang tối và lúc thấy ánh sáng thì con tàu đã vào vùng biển Nhật Bản, rồi sau đó ông nhìn thấy hình ảnh trái đất... Với vai trò phi công thí nghiệm, kỹ sư của con tàu, Phạm Tuân ngồi ở vị trí lái phụ, chịu trách nhiệm toàn bộ thông số của tàu. Khi có tình huống khẩn cấp thì ấn những nút giúp chỉ huy xử lý.

Con tàu vũ trụ đi 9 phút thì lên đến quỹ đạo và một ngày sau mới lắp ráp xong trạm vũ trụ. Tại đây, hai phi công cùng làm việc, thực hiện các thí nghiệm trong tình trạng không trọng lực; quan sát bề mặt trái đất xem mũi đứt gãy để phán đoán vị trí các mỏ khoáng sản, quan sát hướng chảy của sông, vùng biển tập trung nhiều cá để hướng dẫn ngư dân, quan sát các hành tinh xa...

"Ở vòng thứ hai mươi, con tàu bay qua địa phận Việt Nam, dù chỉ vài giây nhưng tôi đã được nhường vị trí quan sát tốt nhất để chụp hình ảnh Việt Nam nhìn từ vũ trụ. Có lần đi qua Hà Nội, tôi được gửi điện xuống thủ đô với nội dung người con của Việt Nam đang bay qua bầu trời Tổ quốc, xin gửi lời hỏi thăm và cảm ơn nhân dân đã tạo điều kiện để tôi được bay vào vũ trụ", tướng Tuân kể.

Đã về hưu sau hàng chục năm gắn bó với Không quân, trung tướng Phạm Tuân sẵn sàng truyền lại nhiệt huyết, niềm đam mê khám phá bầu trời và vũ trụ cho giới trẻ. Ảnh: Anh Tuấn.

Theo cựu phi công, cuộc sống bị đảo lộn hoàn toàn khi lên đến vũ trụ. Việc di chuyển và làm việc khó khăn, ăn uống chỉ có đồ khô, đồ hộp và được 2 lít nước mỗi ngày. Tuy nhiên, sự khó chịu chỉ xuất hiện trong ngày đầu, các phi công nhanh chóng thích nghi và hứng thú với công việc bên ngoài trái đất.

"Sau gần 8 ngày, chúng tôi trở lại mặt đất. Bước khỏi tàu là cảm giác rất nặng nề, tay không nhấc lên được, cầm đũa khó, đi khó vì trở lại cuộc sống có sức hút trái đất. Dù mất vài ngày mới quay lại trạng thái bình thường song những trải nghiệm ở vũ trụ thật thú vị và tôi không thể nào quên được", anh hùng Phạm Tuân nói.

Hàng chục năm sau chuyến bay lịch sử, mối quan hệ của ông với những người bạn Nga, đặc biệt là người đồng hành trên tàu vũ trụ Viktor Vassilyevich Gorbatko vẫn khăng khít. Hàng năm, những người lính già vẫn vượt quãng đường xa xôi để thăm hỏi nhau.

Trước thông tin " tuyển chọn người Việt Nam thứ 2 bay vào vũ trụ", trung tướng Phạm Tuân xác nhận, đây là chuyến bay khám phá, trải nghiệm những trạng thái của vũ trụ chứ không phải bay làm nhiệm vụ. Sắp tới, ông sẽ đồng hành cùng một nhãn hàng uy tín để biến cơ hội này thành hiện thực.

"Theo tôi đây là chương trình rất lý thú. Chúng tôi là con nhà nông không biết ôtô, xe máy là gì còn lái được máy bay chiến đấu, giờ thanh niên có trình độ công nghệ thông tin tốt, thể lực đảm bảo... sẽ thừa sức làm được", phi công, anh hùng Phạm Tuân chia sẻ.

Hoàng Thùy