Bà Bầu Bị Tiểu đường Thai Kỳ Nên ăn Gì, Kiêng Gì? - Trạm Y Tế Phường 3

Vì sao chế độ ăn của bà bầu bị tiểu đường cần phải đặc biệt?

Đường (glucose) là một trong những nguồn chính cung cấp năng lượng cho cơ thể. Cơ thể sử dụng một hormone có tên là insulin để kiểm soát lượng đường trong máu và biến nó thành năng lượng. Nhưng khi mang thai các hormone trong thai kỳ sẽ làm giảm tác dụng của insulin, nếu không kiểm soát tốt thì nồng độ đường trong máu của mẹ tăng cao dẫn đến bị tiểu đường thai kỳ.

Có một nghịch lý thế này, những người bị tiểu đường thường rất nhanh đói và đặc biệt rất thích ăn đồ ngọt, vì vậy nếu không kiểm soát được sự thèm ăn nhất là đồ ngọt thì không nồng độ trong máu sẽ tăng cao và dẫn đến những biến chứng nguy hiểm cho mẹ và bé.

Tuy nhiên, không phải vậy mà bà bầu kiêng hem quá mức bởi vì nếu không được nhận đủ chất dinh dưỡng có thể hạn chế các chất dinh dưỡng quan trọng như sắt, axit folic và các vitamin và khoáng chất quan trọng khác. Em bé của bạn không nhận đủ những khoáng chất này sẽ có nguy cơ di tật, các bệnh lý bẩm sinh hoặc có nguy cơ sinh non.

Nguy hiểm là vậy nhưng tiểu đường thai kỳ hoàn toàn có thể kiểm soát được bằng chế độ dinh dưỡng và luyện tập. Đặc biệt dinh dưỡng có vai trò vô cùng quan trọng giúp bà bầu có thể kiểm soát đường huyết trong ngưỡng an toàn mà không cần phải dùng thuốc. Theo thống kê, có đến trên 80% bà bầu có thể kiểm soát bệnh tiểu đường theo chế độ dinh dưỡng.

Mục tiêu của chế độ ăn khi bị tiểu đường thai kỳ

• Đưa mức đường huyết về ngưỡng an toàn: cần điều chỉnh từ từ chế độ ăn để tránh không tăng quá nhanh hoặc tụt quá mức đường trong máu.
• Bảo vệ tim mạch, kiểm soát huyết áp, hạn chế các loại chất béo có hại cho tim mạch.
• Giữ cân nặng ở mức hợp lý: Chỉ nên tăng khoảng 13 – 15kg trong kỳ mang thai
• Ngăn chặn hoặc làm chậm xuất hiện các biến chứng của tiểu đường thai kỳ
• Bảo vệ sức khỏe, giúp mẹ cảm thấy luôn luôn khỏe mạnh, lạc quan và tuân thủ tốt chế độ ăn hợp với bạn là quan điểm mới được nhấn mạnh hiện nay.

Bà bầu bị tiểu đường thai kỳ nên ăn gì?

Không có chế độ dinh dưỡng nào phù hợp cho tất cả các bà mẹ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ. Cách tốt nhất để biết bạn đang ăn đúng lượng carbohydrate và cân bằng thực phẩm trong bữa ăn hay không là chú ý đến phản ứng đường huyết của bạn sau mỗi bữa ăn.

Đó là lý do tại sao điều quan trọng nhất đối với phụ nữ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ là theo dõi mức đường huyết thường xuyên sau mỗi bữa ăn để bạn biết cơ thể bạn phản ứng với những loại thực phẩm nào, thực phẩm nào ăn vào bị tăng đường huyết, thực phẩm nào không. Và xem khẩu phần ăn như vậy đã hợp lý chưa, có bị tăng đường huyết nhiều không.

Mặc dù vậy, chế độ ăn cho phụ nữ bị tiểu đường thai kỳ nên ăn và kiêng các loại thực phẩm sau:

Ăn thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp (GI)

Thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) thấp rất giàu chất xơ, là yếu tố quan trọng của một chế độ ăn uống lành mạnh. Lựa chọn thực phẩm có chỉ số GI thấp sẽ giúp mẹ bầu kiểm soát bệnh tiểu đường một cách hiệu quả nhất, bởi vì các thực phẩm có GI thấp sẽ ở lâu hơn trong cơ thể và không làm đường huyết tăng đột ngột.

• Thực phẩm có chỉ số đường huyết GI thấp (< 56): Đa số các loại rau có lượng carbohydates thấp nên không ảnh hưởng đến lượng đường trong máu. Các loại đậu (đậu đỏ, đậu nành, đậu hà lan, đậu lăng) hoặc một số loại trái cây tươi (táo, cam, lê, đào, nho, kiwi, chuối, mận), sữa và các chế phẩm từ sữa, mì nguyên hạt, yến mạch, bắp, khoai môn, gạo lức… là nhóm thực phẩm ít làm tăng đường huyết.
• Thực phẩm có GI trung bình (56 – 69): gồm các loại thực phẩm như nước cam, cháo gạo, khoai tây nấu chín,… Nhóm thực phẩm này sẽ làm tăng đường huyết với tốc độ vừa phải.
• Thực phẩm có GI cao (> 70): như xôi nếp, khoai tây, khoai lang, bánh mì…. Đây là nhóm thực phẩm có khả năng làm tăng nhanh đường huyết.

Lựa chọn thực phẩm với chỉ số GI thấp có thể giúp kiểm soát lượng đường trong máu của mẹ. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là bạn không thể có bất kỳ loại thực phẩm có GI cao. Trộn các loại thực phẩm GI cao với các loại thực phẩm GI thấp có thể làm giảm tốc độ glucose vào máu.

Ăn nhiều thực phẩm có protein lành mạnh

Phụ nữ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ nên cố gắng ăn nhiều thực phẩm nhiều nạc, giàu protein, chẳng hạn như:

• Đậu
• Cá
• Thịt đỏ như thịt bò, thịt nạc
• Thịt gia cầm
• Các loại quả hạch ( hạnh nhân, óc chó, lạc, hạt điều, mắc ca)

Chọn chất béo không bão hòa

Chất béo không bão hòa cũng là một phần của bất kỳ chế độ ăn uống lành mạnh khi bị tiểu đường thai kỳ, các thực phẩm giàu chất béo không bão hòa bao gồm:

• Dầu ô liu
• Dầu lạc
• Trái bơ
• Hầu hết các loại hạt và hạt
• Cá hồi
• Cá mòi
• Cá ngừ
• Hạt chia

Đọc kỹ nhãn dinh dưỡng trước khi mua một loại thực phẩm bất kỳ

Tiểu đường thai kỳ không nên ăn gì?

Tránh các thực phẩm có thể làm tăng lượng đường trong máu là điều cần thiết khi một người đang theo chế độ ăn kiêng tiểu đường thai kỳ.

Tránh thực phẩm có nhiều đường

Lượng đường trong máu tăng lên khi mọi người ăn thực phẩm có đường, đặc biệt là những loại được tinh chế và chế biến. Phụ nữ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ nên tránh hoặc hạn chế thực phẩm có đường, càng nhiều càng tốt.

Thực phẩm có nhiều đường cần tránh bao gồm:

• Các loại bánh kẹo ngọt
• Nước ngọt
• Nước ép trái cây có thêm đường
• Thực phẩm nướng như bánh xốp nướng, bánh rán hoặc bánh ngọt.

Sữa và trái cây có chứa đường tự nhiên và có thể uống ở ở mức độ vừa phải.

Tránh thức ăn chứa nhiều tinh bột

Thức ăn chứa nhiều tinh bột bao gồm bánh mì trắng, cơm trắng, mì trắng, phở, bún. Đây đều là những thực phẩm chúng ta ăn uống hàng ngày nhưng phụ nữ bị tiểu đường thai kỳ luôn được bác sĩ khuyến cáo không nên ăn quá nhiều trong mỗi bữa ăn. Hãy chia khẩu phần ăn thành 4 phần trong đó 1 phần tinh bột, 1 phần đạm, 2 phần rau củ. Lượng tinh bột cho mỗi phần khoảng 1/2 chén đến 2/3 chén cơm.

Cắt giảm chất béo bão hòa

Cũng như với chế độ ăn cho bà bầu bình thường, mẹ nên sử dụng các chất béo không bão hòa, chẳng hạn như dầu hướng dương hoặc ô liu để nấu ăn và trộn salad. Khi chế biến thực phẩm nên nướng, hấp, luộc thay vì chiên, xào.

Mẹ cũng có thể ăn nhẹ với các loại hạt, giàu chất béo không bão hòa, thay vì sô cô la sữa. Hạn chế chất béo từ động vật thay bằng cá, đặc biệt là cá hồi rất tốt cho thai nhi.

Tránh thực phẩm chứa đường và carb ẩn

Một số thực phẩm nhìn bề ngoài thì có vẻ không chứa nhiều tinh bột và đường, nhưng thực ra không phải vậy thậm chí chúng còn chứa rất nhiều đường và tinh bột không tốt cho sức khỏe bao gồm:

• Thức ăn nhanh (fastfood)
• Đồ uống có cồn. Dù sao bạn vẫn phải tránh uống chúng khi mang thai.
• Đồ chiên dầu mỡ.
• Trái cây khô: Tuy chứa chất xơ và dinh dưỡng nhưng lại có lượng đường tự nhiên khá nhiều, cần tránh.

Một số thực phẩm cần kiêng khác:

• Sữa: có chứa chất béo mà những thành phần này làm giảm đề kháng isulin, không tốt cho bệnh nhân tiểu đường. Có thể thay thế bằng sữa ít béo, không đường.
• Da và nội tạng động vật: là những loại thực phẩm người bị bênh tiểu đường thai kỳ cần tránh bởi chúng cung cấp quá nhiều chất béo gây tích tụ mỡ thừa, khó khăn trong quá trình kiểm soát lượng đường trong máu của người bệnh.

Cách ăn giúp mẹ bầu bị tiểu đường thai kỳ khỏe mẹ, khỏe con

Nguyên tắc “1 phần 4”: Chia đĩa ăn thành 4 phần, trong đó 1 phần tinh bột, 1 phần đạm, 2 phần rau củ. Lượng tinh bột cho mỗi phần khoảng 1/2 chén đến 2/3 chén.

• Ăn sáng đầy đủ, nên chọn bữa ăn sáng có GI thấp như cháo, bánh mì nguyên cám, bánh mì đen kèm trứng và sữa tươi không đường
• Xem kích thước phần ăn, không cần phải ‘ăn cho hai người’. Kích thước khẩu phần sẽ có ảnh hưởng lớn nhất đến mức đường huyết của bạn.
• Khẩu phần ăn vẫn bao gồm carbohydrate nhưng tìm kiếm các loại thực phẩm có chỉ số GI thấp và không có quá nhiều đường.
• Ăn nhiều rau, củ không tinh bột, không đường mỗi ngày để cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ tốt cho bạn và em bé.
• Cắt giảm muối, quá nhiều muối có liên quan đến huyết áp cao, làm tăng nguy cơ biến chứng bệnh tiểu đường.
• Hãy nhớ rằng bạn cũng cần kiêng cả đồ uống nhiều đường nữa. Hãy chỉ uống nhiều nước và các đồ uống không đường.

Các cách khác để giúp điều chỉnh lượng đường trong máu bao gồm:

• Ăn ít và chia nhỏ bữa ăn, ăn 5-6 bữa một ngày để tránh.
• Tránh ăn quá nhiều carb cùng một lúc.
• Ăn nhiều carb phức tạp và có nhiều chất xơ.
• Kết hợp carbs với protein hoặc chất béo lành mạnh.
• Không bỏ bữa, đặc biệt bữa sáng.
• Ăn một bữa sáng giàu chất xơ.

=> Tóm lại: Khi bị tiểu đường thai kỳ, trong nhà bạn nên có một cái cân mini và cần lên thực đơn một cách chi tiết cho từng nhóm thực phẩm và hãy xem kỹ nhãn dinh dưỡng trên mỗi sản phẩm trước khi bạn quyết định dùng nó. Tính toán hợp lý các chỉ số là bước đầu tiên để bạn kiểm soát đường huyết cũng như duy trì sức khỏe suốt thai kỳ!

Sử dụng nhiều carbs từ trái cây và rau quả giàu chất xơ. Trái cây và rau quả nguyên chất cũng bổ sung chất xơ, nước và sử dụng nhiều sẽ giúp bạn cảm thấy no hơn với lượng calo ít hơn.

Hãy lựa chọn ngũ cốc nguyên hạt (whole grain). Ngũ cốc nguyên hạt là nguồn carbs tốt hơn so với ngũ cốc tinh chế. Các loại ngũ cốc tinh chế đã trải qua quá trình loại bỏ một số bộ phận của hạt, kèm theo đó cũng là loại bỏ một số chất dinh dưỡng và cả chất xơ.

Khi tiêu thụ tinh bột, bạn cần phải quan tâm đến 2 vấn đề quan trọng đó chính là tinh bột có nhiều ở đâu và chỉ số GI của loại thực phẩm đó. Có một số thực phẩm chứa nhiều tinh bột, bạn nên cân nhắc kỹ trước khi tiêu thụ nó nhé.

Khi bổ sung từ sữa, hãy lưu ý chọn sữa ít béo, tách béo và không có đường.

Nên ăn nhiều đậu bạn nhé. Các loại đậu là những thực phẩm bổ dưỡng mà ít chất béo, lại có nhiều protein thực vật, folate, kali, sắt và magie, chúng có chứa chất béo và chất xơ có lợi rất tốt cho thai nhi mà không ảnh hưởng đến đường huyết của mẹ bầu.

Không nên thêm đường vào khẩu phần ăn của bạn, vì bạn biết rồi đấy, bạn đang cố gắng hạ mức đường huyết về ngưỡng an toàn mà lại đi thêm đường vào thức ăn, chẳng khác nào ” đổ thêm dầu vào lửa” cả.

Cuối cùng, có một loại siêu thực phẩm nên ưu tiên tiêu thụ dù là để nạp chất đạm, chất béo hay carb, đó chính là thực phẩm toàn phần, tức là những thực phẩm nằm ở trạng thái tự nhiên nhất, khi chưa được qua chế biến hoặc tinh chế trước khi chúng ta ăn bao gồm hoa quả, rau củ, ngũ cốc nguyên cám và các loại đậu; không có thịt hoặc rất ít thịt, các sản phẩm sữa, trứng cũng như thực phẩm tinh chế.

Trạm Y tế Phường 3