BÀI 25: SỰ NHIỄM TỪ CỦA SẮT, THÉP – NAM CHÂM ĐIỆN

Tóm tắt lý thuyết

1. Sự nhiễm từ của sắt và thép

• Sắt, thép, niken, côban và các vật liệu từ khác đặt trong từ trường đều bị nhiễm từ.
• Trong những điều kiện như nhau, sắt non nhiễm từ mạnh hơn thép. Sau khi đã nhiễm từ, sắt non không giữ được từ tính lâu dài, còn thép thì giữ được từ tính lâu dài.
• Sỡ dĩ lõi sắt hoặc lõi thép làm tăng tác dụng từ của ống dây vì khi đặt trong từ trường thì lõi sắt, thép bị nhiễm từ và trở thành 1 nam châm nữa.

2. Nam châm điện 

2.1. cấu tạo:

Là ống dây có dòng điện chạy qua và trong có lõi sắt.

2.2. Cách tăng lực từ của nam châm điện tác dụng lên một vật:

• Tăng cường độ dòng điện qua ống dây hoặc tăng số vòng của ống dây.
• Còn có cách khác cho lõi sắt có hình dạng thích hợp,
• Tăng khối lượng của nam châm

Bài tập minh họa

Bài 1.

Nam châm điện gồm một cuộn dây dẫn quấn xung quanh một lõi sắt non có dòng điện chạy qua

a. Nếu ngắt dòng điện thì nó còn có tác dụng từ nữa không?

b. Lõi của nam châm điện phải là sắt non, không được là thép. Vì sao?

Hướng dẫn giải:

a. Không

b. Vì khi ngắt điện, thép còn giữ được từ tính, nam châm điện mất ý nghĩa sử dụng.

Bài 2.

Hình 25.2 vẽ một số kẹp giấy bằng sắt bị hút dính vào các cực của thanh nam châm.

a. Có thể khẳng định các kẹp sắt này đã trở thành nam châm được không? Vì sao?

b. Nếu khẳng định các kẹp sắt đã trở thành nam châm thì hãy xác định tên từ cực của một trong số các nam châm này.

c. Từ kết quả trên, hãy giải thích vì sao nam châm lại hút được các vật dụng bằng sắt, thép khi đặt gần nó.

Hướng dẫn giải:

a. Được, vì các kẹp sắt đặt trong từ trường của thanh nam châm thì bị nhiễm từ.

b. Tên các từ cực của một số kẹp sắt được vẽ trên hình 25.1.

c. Khi đặt vật bằng sắt, thép gần nam châm thì vật bị nhiễm từ và trở thành nam châm, đầu đặt gần nam châm là từ cực trái dấu với từ cực của nam châm. Do đó, nam châm bị hút.

Câu hỏi trắc nghiệm

Câu 1: Vì sao lõi của nam châm điện không làm bằng thép mà lại làm bằng sắt non?

A. Vì lõi thép nhiễm từ yếu hơn lõi sắt non.

B. Vì dùng lõi thép thì sau khi bị nhiễm từ sẽ biến thành một nam châm vĩnh cửu.

C. Vì dùng lõi thép thì không thể làm thay đổi cường độ lực điện từ của nam châm điện.

D. Vì dùng lõi thép thì lực từ bị giảm đi so với khi chưa có lõi.

Câu 2: Có hiện tượng gì xảy ra với một thanh thép khi đặt nó vào trong lòng một ống dây có dòng điện một chiều chạy qua?

A. Thanh thép bị nóng lên.

B. Thanh thép bị phát sáng.

C. Thanh thép bị đẩy ra khỏi ống dây.

D. Thanh thép trở thành một nam châm.

 

Câu 3: Trong các trường hợp sau, trường hợp nào vật có khả năng nhiễm từ và trở thành nam châm vĩnh cửu?

 

A. Một vòng dây dẫn bằng thép được đưa lại gần một cực của nam châm điện mạnh trong thời gian ngắn, rồi đưa ra xa.

B. Một vòng dây dẫn bằng sắt non được đưa lại gần một cực của nam châm điện mạnh trong thời gian ngắn,

rồi đưa ra xa.

C.  Một vòng dây dẫn bằng sắt non được đưa lại gần một đầu của nam châm điện mạnh trong thời gian dài, rồi đưa ra xa.

D.  Một lõi sắt non được đặt trong lòng một cuộn dây có dòng điện với cường độ lớn trong một thời gian dài, rồi đưa ra xa.

 

Câu 4: Khi đặt một thanh sắt non vào trong lòng một ống dây dẫn có dòng điện một chiều chạy qua thì thanh sắt trở thành một nam châm. Hướng Bắc Nam của một nam châm mới được tạo thành so với hướng Bắc Nam của ống đây thì?

A.  Cùng hướng.

B. Ngược hướng

C. Vuông góc.  

D. Tạo thành một góc 450.

 

Câu 5: Có cách nào để làm tăng lực từ của một nam châm điện?

A.  Dùng dây dẫn to quấn ít vòng.

B.   Dùng dây dẫn nhỏ quấn nhiều vòng.

C. Tăng số vòng dây dẫn và giảm hiệu điện thế đặt vào hai đầu ống dây.

D.  Tăng đường kính và chiều dài ống dây.

Bài viết gợi ý:

1. BÀI 26: ỨNG DỤNG CỦA NAM CHÂM

2. BÀI 27: LỰC ĐIỆN TỪ

3. BÀI 28: ĐỘNG CƠ ĐIỆN MỘT CHIỀU

4. BÀI 29: THỰC HÀNH CHẾ TẠO NAM CHÂM VĨNH CỬU, NGHIỆM LẠI TỪ TÍNH CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN

5. BÀI 30: BÀI TẬP VẬN DỤNG QUY TẮC NẮM TAY PHẢI VÀ QUY TẮC BÀN TAY TRÁI

6. Ôn tập chương II Quang học

7. Điện gió - Điện mặt trời - Điện hạt nhân