Bài: Sự Nở Vì Nhiệt Của Chất Lỏng

Tóm tắt lý thuyết

1. Làm thí nghiệm:

1.1. Dụng cụ thí nghiệm:

Một bình cầu thuỷ tinh đựng nước màu có  nút cao su cắm xuyên qua một ống thuỷ tinh, một bình nước nóng, một bình nước lạnh, khăn lau khô và sạch.

1.2. Tiến hành thí nghiệm :

Nút chặt bình bằng nút cao su. Quan sát nước màu dâng lên trong ống  thuỷ tinh.

Đặt bình cầu vào chậu nước nóng. Quan sát hiện tượng xảy ra với mực nước màu trong ống thuỷ tinh.

1.3. Trả lời câu hỏi

Mực nước trong ống thủy tinh sẽ tăng lên khi nhúng vào nước nóng: chất lỏng sẽ nở ra khi nóng lên.

Khi nhúng bình cầu vào nước lạnh, mực nước sẽ hạ xuống: chất lỏng gặp lạnh sẽ co lại.

2. Chứng minh các chất lỏng khác nhau thì nở vì nhiệt khác nhau.

• Dùng ba bình cầu giống nhau để thể tích ban đầu của các chất lỏng như nhau. 
• Cùng nhúng chung trong một chậu nước nóng để chúng có cùng một độ tăng nhiệt độ như nhau
• Nhúng ba bình cầu chứa ba loại chất lỏng khác nhau vào chậu nước nóng, ta thấy mực chất lỏng ở các ống thủy tinh dâng lên khác nhau.
• Vậy: Các chất lỏng khác nhau thì nở vì nhiệt khác nhau.

3. Rút ra kết luận

a. Thể tích nước trong bình tăng khi nóng lên, giảm khi lạnh đi.

b. Các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt không giống nhau

Hay:

• Chất lỏng nở ra khi nóng lên, co lại khi lạnh đi.
• Các chất lỏng khác nhau thì nở vì nhiệt khác nhau.

Bài tập minh họa

Bài 1: 

a. Tại sao khi đun nước, ta không nên đổ nước thật đầy ấm?

b. Tại sao người ta không đóng chai nước ngọt thật đầy?

Hướng dẫn giải:

• Vì khi nước nóng lên, nước trong ấm nở ra và tràn ra ngoài
• Sở dĩ không đóng chai thật đầy để tránh sự bật nắp chai do sự co giãn vì nhiệt của chất lỏng.

Bài 2: 

Hiện tượng nào sau đây sẽ xảy ra khi đun nóng một lượng chất lỏng? Chọn câu đúng nhất:

A.   Khối lượng chất lỏng tăng.

B.   Trọng lượng chất lỏng tăng.

C.   Thể tích chất lỏng tăng.

D.   Chỉ có a và b

Hướng dẫn giải:

Chọn đáp án C.

Khi đun nóng chất lỏng thì thể tích chất lỏng tăng.

Câu hỏi trắc nghiệm (5 câu):

Câu 1: Hiện nào sau đây sẽ xảy ra khi nung nóng một lượng chất lỏng .

A. Khối lượng cùa chất lỏng tăng

B. Trọng lượng của chất lỏng tăng

C. Thể tích của chất lỏng tăng

D. Cả khối lượng,trọng lượng và thể tích đều tăng

Đáp án đúng: C

Chọn đáp án C.

Thể tích của chất lỏng tăng

Câu 2: Hiện tượng nào sau đây xảy ra đối với khối lượng riêng của một chất lỏng khi đun nóng một lượng chất lỏng này trong bình thuỷ tinh ?

A. Khối lượng riêng của chất lỏng tăng

B. Khối lượng riêng của chất lỏng giảm

C.  Khối lượng riêng của chất lỏng không thay đổi

D. Khối lượng riêng của chất lỏng thoạt đầu giảm, rồi sau đó mới tăng.

Đáp án đúng: B

Chọn đáp án B

Khối lượng riêng của chất lỏng giảm

Câu 3: Kết luận về sự nở vì nhiệt của chất lỏng?

A. Chất lỏng nở ra khi nóng lên, co lại khi lạnh đi.

B. Các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt khác nhau

C. cả 2 đều đúng

D. cả 2 đều sai

Đáp án đúng: C

Chọn đáp án C.

• Chất lỏng nở ra khi nóng lên, co lại khi lạnh đi.
• Các chất lỏng khác nhau thì nở vì nhiệt khác nhau.

Câu 4: Các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt...

A.  giống nhau

B.  không giống nhau

C. tăng dần lên

D. giảm dần đi

Đáp án đúng: B

Các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt không giống nhau

Câu 5: Khi tăng nhiệt độ nước từ 0°C đến 4°C, những đại lượng nào dưới đây thay đổi? Câu nào là đúng trong các câu sau?

A. Khối lượng nước tăng.

B. Thế tích giảm, khối lượng riêng tăng

C. Thể tích tăng, khối lượng riêng giảm.

D. Khối lượng nước giảm. Đáp án đúng: B

Chọn đáp án B

Thế tích giảm, khối lượng riêng tăng

Giải bài tập SGK

Giải bài C1 tr 60 sách GK Lý lớp 6

Có hiện tượng gì xảy ra với mực nước trong ống thuỷ tinh khi ta đặt bình vào chậu nước nóng? Giải thích.

Hướng dẫn giải

Mực nước dâng lên, vì nước nóng lên, nở ra.

Giải bài C2 tr 60 sách GK Lý lớp 6

Nếu sau đó ta đặ bình cầu vào nước lạnh thì sẽ có hiện tượng gì xảy ra với mực nước trong ống thuỷ tinh? Hãy dự đoán và làm thí nghiệm kiểm chứng?

Hướng dẫn giải

Mực nước hạ xuống, vì nước lạnh đi, co lại.

Giải bài C3 tr 60 sách GK Lý lớp 6

Hãy quan sát hình 19.3 mô tả thí nghiệm về sự nở vì nhiệt của các chất lỏng khác nhau và rút ra nhận xét.

Hướng dẫn giải

Mô tả:

• Có 3 bình cầu bên trong mỗi bình chứa 1 chất lỏng khác nhau ( Rượu, Dầu, Nước) mỗi bình cắm 1 ống thủy tinh.
• Cho 3 bình vào nước nóng ta thấy mực nước trong ống thủy tinh thay đổi so với ban đầu.
• Bình cầu đựng Rượu có mực nước trong ống thủy tinh dâng lên cao nhất, mực nước  trong ống thủy tinh đựng dầu giảm xuống. Còn bình cầu đựng nước có mực nước trong ống thủy tinh dâng lên gấp đôi so với ban đầu.

⇒ Kết luận: Các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt khác nhau

Giải bài C4 tr 60 sách GK Lý lớp 6

Chọn từ thích hợp để điền vào chỗ trống của các câu sau:

a) Thể tích nước trong bình (1)........... khi nóng lê, (2).............. khi lạnh đi

b) Các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt (3).............

Các từ để điền:

- Tăng

- Giảm

- Giống nhau

- Không giống nhau

Hướng dẫn giải

(1) Tăng

(2) Giảm

(3) Không giống nhau

• Thể tích nước trong bình tăng khi nóng lên, giảm khi lạnh đi.
• Các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt không giống nhau

Giải bài C4 tr 60 sách GK Lý lớp 6

Chọn từ thích hợp để điền vào chỗ trống của các câu sau:

a) Thể tích nước trong bình (1)........... khi nóng lê, (2).............. khi lạnh đi

b) Các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt (3).............

Các từ để điền:

- Tăng

- Giảm

- Giống nhau

- Không giống nhau

Hướng dẫn giải

(1) Tăng

(2) Giảm

(3) Không giống nhau

• Thể tích nước trong bình tăng khi nóng lên, giảm khi lạnh đi.
• Các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt không giống nhau

Giải bài C6 tr 61 sách GK Lý lớp 6

Tại sao người ta không đóng chai nước ngọt thật đầy?

Hướng dẫn giải

Sở dĩ không đóng chai thật đầy để tránh sự bật nắp chai do sự co giãn vì nhiệt của chất lỏng. Vì chất lỏng khi nở, bị nắp chai cản trở, nên gây áp lực lớn đẩy bật nắp ra.

Giải bài C7 tr 61 sách GK Lý lớp 6

Nếu trong thí nghiệm mô tả ở hình 19.1, ta cắm hai ống có tiết diện khác nhau vào hai bình có dung tích bằng nhau và đựng cùng một lượng chất lỏng, thì khi tăng nhiệt độ của hai bình lên như nhau, mực chất lỏng trong hai ống có dâng cao như nhau không? Tại sao?

Hướng dẫn giải

 

• Mực chất lỏng trong ống nhỏ dâng lên nhiều hơn.
• Vì thể tích chất lỏng ở hai bình tăng lên như nhau nên ở ống có tiết diện nhỏ hơn thì chiều cao cột chất lỏng phải lớn hơn.

Bài viết gợi ý:

1. Chương 2: Nhiệt học – Bài: Sự nở vì nhiệt của chất rắn

2. Bài: Tổng kết chương I: Cơ học

3. Bài: Ròng rọc

4. Bài: Mặt phẳng nghiêng

5. Bài: Đòn bẩy

6. Bài: Máy cơ đơn giản

7. Bài: Xác định khối lượng riêng của sỏi