Bấm Huyệt Và Những điều Bạn Cần Biết - YouMed

Nội dung bài viết

• Sơ lược về phương pháp bấm huyệt
• Bấm huyệt có công dụng gì?
• Cơ chế tác dụng của bấm huyệt
• Những bệnh lý có thể điều trị bằng bấm huyệt
• Lưu ý, kiêng kỵ

Bấm huyệt, hay xoa bóp bấm huyệt là một phương pháp phòng ngừa và chữa bệnh phổ biến hiện nay. Trên thế giới và ở nước ta, phương pháp này được sử dụng từ lâu đời. Hiệu quả của xoa bóp bấm huyệt như thế nào, cần lưu ý gì khi điều trị bằng phương pháp Đông y phổ biến này? Hãy cùng Thạc sĩ Bác sĩ Y học cổ truyền Dư Thị Cẩm Quỳnh tham khảo bài viết dưới đây để khám phá những thông tin cần thiết.

Sơ lược về phương pháp bấm huyệt

Bấm huyệt là gì?

Bấm huyệt hay xoa bóp bấm huyệt là một phương pháp phòng bệnh và chữa bệnh dựa trên lý luận của Y học cổ truyền. Đặc điểm chính của xoa bóp bấm huyệt là khi tiến hành trị liệu người ta sử dụng bàn tay, ngón tay; kết hợp với thủ thuật xoa xát, day ấn, vận động các khớp… để tác động lên da, thịt, gân, khớp xương của người bệnh; nhằm đạt mục đích chữa bệnh và phòng bệnh.

Xem thêm: Liệu bạn đã biết vì sao bấm huyệt có thể chữa bệnh?

Lịch sử, nguồn gốc

Trên thế giới, xoa bóp bấm huyệt đã được lịch sử ghi nhận từ rất lâu đời.

• Hình ảnh con người đang xoa bóp đã được khắc lên đá ở Ai Cập từ cách đây 5000 năm.
• Ở Hy Lạp, Hippocrates đã khuyên dạy người dân xoa bóp để chữa cứng khớp.
• Người La Mã cổ đại thì xoa bóp đã được xem như một phương pháp bổ trợ sau khi tắm.
• Ở Ấn Độ, xoa bóp được thực hiện sau các buổi tập thở, tập yoga. Nó được gọi là Schamvhna.
• Ở Trung Quốc, xoa bóp bấm huyệt được ghi chép trong sách Hoàng đế nội kinh – Tố vấn. Đây là một trong những cuốn sách kinh điển, lâu đời của Y học cổ truyền.
• Ở Việt Nam, phương pháp xoa bóp bấm huyệt được sử dụng bởi các danh y như Tuệ Tĩnh (thế kỷ thứ 14); Nguyễn Trực (thế kỷ thứ 15); Hải Thượng Lãn Ông – Lê Hữu Trác (thế kỷ thứ 18).

Xem thêm: Lợi ích của yoga đến tim mạch, huyết áp và sức khỏe của bạn và 1 số bài tập

Hiện nay, xoa bóp bấm huyệt được sử dụng rộng rãi và phát triển mạnh mẽ. Không chỉ ở các nước châu Á có sử dụng Y học cổ truyền như Trung Quốc, Hàn Quốc, Việt Nam. Mà nó còn phổ biến ở các nước phương Tây với nền y học hiện đại tân tiến. Chẳng hạn như Anh, Đức, Mỹ,… đặc biệt sử dụng trong ngành Y học thể thao.

Bấm huyệt có công dụng gì?

Xoa bóp bấm huyệt thông qua thủ thuật xoa xát, day ấn, vận động khớp… tác động lên da. Từ đó, việc này sẽ dẫn truyền tác động lên nhiều hệ cơ quan trong cơ thể người.

• Tác động lên hệ thần kinh. Do xoa bóp bấm huyệt tác động lên đầu tận các dây thần kinh cảm giác ở da (cơ quan xúc giác); sau đó các kích thích này lan truyền đến các trung khu thần kinh ở tủy sống, não bộ.
• Tác động lên hệ tuần hoàn bằng cách luân chuyển một lượng lớn máu từ nội tạng ra da và ngược lại; làm máu trong hệ thống tĩnh mạch lưu thông dễ dàng hơn.
• Tác động lên hệ hô hấp; trung khu hô hấp thông qua tác động lên các đốt sống vùng cổ, vùng lưng.
• Tác động lên hệ tiêu hóa; xoa bóp bấm huyệt làm tăng lưu lượng máu đến các cơ quan tiêu hóa; tăng bài tiết dịch tiêu hóa, tăng nhu động ruột; hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn.
• Tác động lên hệ da làm cho các tuyến ở da hoạt động bài tiết tốt hơn; bong các lớp vảy sừng; da được nuôi dưỡng tốt hơn. Đối với cơ bắp, xoa bóp bấm huyệt làm tăng công suất hoạt động; và sức mạnh co bóp của cơ; nhanh lành, phục hồi các chấn thương và ít để lại di chứng. Đối với khớp xương, xoa bóp bấm huyệt giúp tăng lượng máu nuôi dưỡng gân khớp; giảm sưng, giúp phòng chống cứng khớp.

Xem thêm: Bấm huyệt chữa rối loạn tiền đình: huyệt bấm và cách thực hiện

Cơ chế tác dụng của bấm huyệt

Theo Y học cổ truyền, cơ thể con người có quan hệ mật thiết với học thuyết âm dương, ngũ hành. Các cơ quan trong cơ thể được chia thành ngũ tạng, lục phủ, ngũ quan, ngũ thể, hệ thống kinh lạc, tinh, khí, thần và các nhóm chức năng sinh lý tương ứng. Cơ chế tác dụng bấm huyệt theo Y học cổ truyền thông qua tác động vào huyệt vị, kinh lạc có thể trừ được các bệnh từ bên ngoài xâm nhập vào (ngoại tà), điều hòa hoạt động của kinh lạc, khí huyết và chức năng của các tạng phủ.

Theo  Y học hiện đại, dựa trên cơ chế kiểm soát cổng, khi xoa bóp bấm huyệt thì các xung động liên tục đóng các “cổng” thần kinh và các tín hiệu về cơn đau bị chặn dẫn truyền đến não bộ, giúp cải thiện hoặc củng cố ngưỡng cảm nhận cơn đau của cơ thể, từ đó, giúp giảm đau.

Xem thêm: Bấm huyệt chữa đau bụng kinh một cách khoa học

Phương pháp này tác động lên các huyệt dẫn đến các phản ứng thần kinh-nội tiết tố phức tạp, ở trục dưới đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận dẫn đến tăng sản xuất hormone cortisol và giúp thư giãn, chống viêm. Nó giúp điều chỉnh phản ứng sinh lý bằng cách tăng dẫn truyền endorphin và serotonin đến não và các cơ quan cụ thể thông qua các dây thần kinh, tác dụng giảm đau và an thần.

Sau khi tập thể dục thể thao; xoa bóp bấm huyệt giúp giảm nồng độ hormone căng thẳng và axit lactic (đây là nguyên nhân gây đau cơ). Từ đó, giúp giảm đau cơ, cải thiện các vi chấn thương.

Xem thêm: Bấm huyệt chữa đau vai gáy và những điều bạn cần biết

Những bệnh lý có thể điều trị bằng bấm huyệt

Xoa bóp bấm huyệt là một phương pháp phòng bệnh, chữa bệnh tương tự các phương pháp khác trong Y học cổ truyền như dùng thuốc, châm cứu.

Xoa bóp bấm huyệt có ưu điểm lớn chính là đơn giản; tiện lợi, rẻ tiền, có hiệu quả, có phạm vi chữa bệnh rộng và giá trị phòng bệnh. Đặc biệt, đối với một số người bệnh sợ đau, sợ kim châm cứu,…

Xem thêm: Những tác hại của bấm huyệt mà bạn cần lưu ý

Theo hướng dẫn của Bộ Y tế năm 2013 trong quy trình khám bệnh, chữa bệnh bằng chuyên ngành châm cứu thì phương pháp xoa bóp bấm huyệt được sử dụng điều trị trong nhiều bệnh lý khác nhau.

Những bệnh lý có thể điều trị bằng xoa bóp bấm huyệt. Điển hình như: một số bệnh cấp tính như đau đầu căng cơ, stress, đau lưng cấp không do ngoại khoa, cảm cúm,… cũng như một số bệnh mạn tính khác như các rối loạn tiêu hóa (dạ dày, tá tràng, đại tràng…), mệt mỏi, cơ thể suy nhược, mất ngủ, đau do thoái hóa khớp, phục hồi các liệt vận động do tổn thương thần kinh trung ương sau đột quỵ, sau bại não hoặc thần kinh ngoại biên như tổn thương dây V, dây VII ngoại biên, …

Tuy nhiên, một số bệnh lý cấp tính, hoặc có liên quan đến ngoại khoa như sốt cao nhiễm trùng cấp tính, cơn đau quặn thận, gãy xương, viêm ruột thừa cấp, … xoa bóp bấm huyệt chỉ ở vị trí thứ yếu. Bạn không nên lựa chọn bấm huyệt để điều trị trong những trường hợp bệnh lý này.

Lưu ý, kiêng kỵ

Người bệnh muốn lựa chọn phương pháp xoa bóp bấm huyệt trong điều trị các vấn đề bệnh của bản thân cần có một số lưu ý như sau:

• Người bệnh cần được khám, chẩn đoán rõ ràng bởi các bác sĩ, chuyên gia rồi mới tiến hành điều trị bằng xoa bóp bấm huyệt.
• Người bệnh khi đến xoa bóp bấm huyệt không nên ăn quá no hoặc quá đói; không nên dùng các chất kích thích như trà, cà phê. Nên ăn nhẹ trước khi tiến hành xoa bóp.
• Người bệnh mới đến nên nghỉ ngơi từ 5 đến 10 phút trước khi xoa bóp.
• Một liệu trình điều trị, người bệnh nên đến từ 10 – 15 lần, không nên thực hiện quá nhiều lần. Mục đích để tránh tình trạng “lờn” xoa bóp, “ghiền” xoa bóp. Đối với các bệnh cấp tính trong giai đoạn mới mắc phải; mỗi ngày nên thực hiện xoa bóp bấm huyệt 1 lần. Đối với các bệnh mạn tính lâu ngày; nên xoa bóp bấm huyệt cách ngày, hoặc thực hiện một tuần 2 lần.

Xem thêm: Bấm huyệt trị nghẹt mũi như thế nào là đúng?

Xoa bóp bấm huyệt được sử dụng lâu đời và rất phổ biến hiện nay. Tuy nhiên, quý bạn đọc khi chọn điều trị bằng xoa bóp bấm huyệt nên đến các bệnh viện; phòng khám chuyên khoa để được khám; chẩn đoán rõ ràng và người thực hiện xoa bóp bấm huyệt có chuyên môn.