Bàn Phím Văn Học - Tuổi Trẻ Online

Gần đây có chương trình truyền hình "Người đi mở cõi", cũng nhắc về chuyện mở nước của Nguyễn Hữu Cảnh về phương Nam. Vậy thì giữa hai chữ "mở nước" và "mở cõi", chữ nào chính xác là của nhà thơ Huỳnh Văn Nghệ dùng trong bài thơ trên?

- Về bài thơ của Huỳnh Văn Nghệ, từ trước đến nay tồn tại nhiều nhầm lẫn. Có lúc nhầm chữ "từ độ” thành "từ thuở", có lúc nhầm chữ "trời nam" thành "ngàn năm". Và hiện nay hai từ "mở cõi" hay "mở nước" vẫn còn nhầm lẫn.

Chúng tôi có tìm hiểu về trường hợp này và trong quyển Chân dung và bút tích nhà văn Việt Nam do hai vợ chồng nhà báo Trần Thanh Phương và Phan Thu Hương kỳ công sưu tập, biên soạn, có công bố bản chụp thủ bút bài thơ nói trên do chính Huỳnh Văn Nghệ viết. Đọc bản viết tay của Huỳnh Văn Nghệ mới thấy hết các lỗi nhầm lẫn lâu nay. Bài thơ chép tay như sau:

Tiễn bạn về Bắc

Ai đi về Bắc ta đi vớiThăm lại non sông giống Lạc HồngTừ độ mang gươm đi giữ nướcTrời Nam thương nhớ đất Thăng Long.

Ai nhớ người chăng, ôi Nguyễn HoàngMà ta, con cháu mấy đời hoangVẫn nghe trong máu buồn xa xứNon nước Rồng Tiên nặng mến thương.

Ai đi về Bắc xin thăm hỏiHồn cũ anh hùng đất Cổ LoaHoàn Kiếm hồ xưa Linh quy hỡi!Bao giờ mang trả kiếm dân ta?

Ga Sài Gòn 1940

Như vậy là rõ, Huỳnh Văn Nghệ dùng chữ "mang gươm đi giữ nước", chứ chẳng mở mang xâm lấn gì cả. Tuy nhiên, xét về văn bản học thì tập sách của Trần Thanh Phương và Phan Thu Hương trên đây còn thiếu phần giới thiệu xuất xứ các bút tích, để tăng thêm tính thuyết phục về độ chân xác của những tài liệu này. Dù sao, nếu tin cậy thao tác của tác giả sách Chân dung và bút tích nhà văn Việt Nam, thì cũng có thể yên tâm về Huỳnh Văn Nghệ - rằng sự mang gươm của ông cha Đàng ngoài tiến vào Đàng trong là để "giữ nước"!

* Chúng tôi từng nghe câu chuyện giai thoại văn học kể rằng: khi Hạng Võ thua Lưu Bang, chạy đến bến Ô Giang thì gặp một người đình trưởng, người đó đọc hai câu thơ: Giang Đông tử đệ đa tài tuấn/ quyển thổ trùng lai vị khả tri. Tuy nhiên, sau khi tìm hiểu thì thấy hai câu thơ này của Đỗ Mục. Xin BPVH cho biết toàn bộ bài thơ có hai câu trên và ý nghĩa của nó, liệu giai thoại nói trên có quan hệ gì với bài thơ này không?

- Bài thơ có hai câu trên là bài Đề Ô giang đình (Viết trên đình Ô Giang) của Đỗ Mục - đời Đường, như sau:

Thắng bại binh gia sự bất kỳBao tu nhẫn sỉ thị nam nhiGiang Đông tử đệ đa tài tuấnQuyển thổ trùng lai vị khả tri.

(Thắng bại trong nhà binh là chuyện khó lườngChịu được xấu hổ, nhẫn nhục mới chính là nam nhiGiang Đông còn nhiều người tài giỏi theo phòQuay về cuốn chiếu đánh lại một trận cũng chưa biết chừng [sẽ gây lại cơ đồ])

Giai thoại nói trên có thể ra đời trước bài thơ và vì ở Ô Giang cũng có cái đình, khi Đỗ Mục đến gặp, có lẽ nghe câu chuyện trên mà viết bài thơ này. Hai câu "Ở Giang Đông vẫn còn người giỏi; nên thu thập đánh một trận cuốn chiếu" ấy cũng có thể là lời khuyên của người đình trưởng đối với Sở Bá vương. Chính câu chuyện và bài thơ này đã làm thành câu thành ngữ "Quyển thổ trùng lai" (có nghĩa là: làm lại từ đầu) của Trung Hoa.

Phóng to Áo Trắng số 13 (ra ngày 15-7-2010) hiện đã có mặt tại các sạp báo. Mời bạn đọc đón mua để thưởng thức được toàn bộ nội dung của ấn phẩm này.

Đọc tiếp Về trang Chủ đề