Bàng – Wikipedia Tiếng Việt

Đối với các định nghĩa khác, xem Bàng (định hướng).

Bàng
Một cây bàng ở Bình Định
Tình trạng bảo tồn
Ít quan tâm  (IUCN 3.1)[1]
Phân loại khoa học
Giới:	Plantae
nhánh:	Tracheophyta
nhánh:	Angiospermae
nhánh:	Eudicots
nhánh:	Rosids
Bộ:	Myrtales
Họ:	Combretaceae
Chi:	Terminalia
Loài:	T. catappa
Danh pháp hai phần
Terminalia catappaL., 1767[2]
Các đồng nghĩa[3]
Danh sách Buceras catappa (L.) Hitchc., 1893 Juglans catappa (L.) Lour., 1790 Myrobalanus catappa (L.) Kuntze, 1891 Myrobalanus commersonii Kuntze, 1891 Myrobalanus rubrigemmis (Tul.) Kuntze, 1891 Terminalia burmanica King ex Prain, 1904 Terminalia catappa var. chlorocarpa Hassk., 1843 Terminalia catappa var. macrocarpa Hassk., 1843 Terminalia catappa var. pubescens Kurz, 1877 Terminalia catappa var. rhodocarpa Hassk., 1843 Terminalia catappa var. subcordata (Humb. & Bonpl. ex Willd.) DC., 1828 Terminalia intermedia Bertero ex Spreng., 1825 Terminalia kydiana Roxb. ex Wall., 1831 nom. nud. Terminalia latifolia Blanco, 1837 nom. illeg. Terminalia mauritiana Blanco, 1845 Terminalia moluccana Lam., 1785 Terminalia ovatifolia Noronha, 1790 nom. nud. Terminalia paraensis Mart., 1841 Terminalia rubrigemmis Tul., 1856 Terminalia subcordata Humb. & Bonpl. ex Willd., 1806 Phytolacca javanica Osbeck, 1757

Bàng (danh pháp hai phần: Terminalia catappa) là một loài cây thân gỗ lớn sinh sống chủ yếu ở vùng nhiệt đới, thuộc họ Trâm bầu (Combretaceae). Nguồn gốc của loài này hiện vẫn đang là vấn đề gây tranh cãi, nó có thể có nguồn gốc từ Ấn Độ, bán đảo Mã Lai hay New Guinea.

Loài cây này có thể mọc cao tới 35 m, với tán lá mọc thẳng, đối xứng và các cành nằm ngang. Khi cây già hơn thì tán lá của nó trở nên phẳng hơn để tạo thành hình dáng giống như cái bát trải rộng. Lá to, dài khoảng 15–25 cm và rộng 10–14 cm, hình trứng, xanh sẫm và bóng. Đây là loài cây có lá sớm rụng về mùa khô; trước khi rụng thì các lá chuyển màu thành màu đỏ ánh hồng hay nâu vàng, do các sắc tố như violaxanthin, lutein hay zeaxanthin.

Hoa nở vào mùa hè.Hoa đơn tính cùng gốc với các hoa đực và hoa cái mọc trên cùng một cây. Cả hai loại hoa có đường kính khoảng 1 cm, có màu trắng hơi xanh, không lộ rõ, không có cánh hoa; chúng mọc trên các nách lá hoặc ở đầu cành. Quả thuộc loại quả hạch dài 5–7 cm và rộng 3-5,5 cm, khi non có màu xanh lục, sau đó ngả sang màu vàng và cuối cùng có màu đỏ khi chín, chứa một hạt.

Trồng và sử dụng

[sửa | sửa mã nguồn]

Bàng được trồng trong khu vực nhiệt đới như là một loại cây cảnh hay để lấy bóng râm nhờ tán lá lớn và rậm. Quả ăn được và có vị hơi chua. Hạt bàng thì dùng làm nguyên liệu để chế biến thành đặc sản mứt. Gỗ có màu đỏ, rắn chắc và chống thấm nước khá tốt; tại Polynesia người ta dùng nó để đóng các loại canoe (xuồng gỗ).

Lá chứa một số flavonoid (chẳng hạn kamferol hay quercetin) cũng như các chất tanin (như punicalin, punicalagin, tercatin), các chất saponin và phytosterol. Do chứa nhiều hóa chất nên lá và vỏ thân cây bàng còn được sử dụng trong nhiều nền y học cổ truyền khác nhau vào một số mục đích. Chẳng hạn, tại Đài Loan người ta dùng các lá rụng làm thuốc chữa một số bệnh liên quan tới gan. Tại Suriname, chè được làm từ lá bàng được dùng để chữa các bệnh như lỵ và tiêu chảy. Người ta cũng cho rằng lá bàng có chứa các chất ngăn cản ung thư (mặc dù không thấy chúng thể hiện khả năng chống ung thư) và các đặc trưng chống oxy hóa cũng như chống phá hủy bộ nhiễm sắc thể.

Bộ sưu tập

[sửa | sửa mã nguồn]

• Lá bàng và quả bàng
• Hoa bàng mọc thành chùm
• Cành cây với lá mới và gai hoa ở Kolkata
• Thân cây ở Kolkata, West Bengal, Ấn Độ.
• Thân cây già (Kolkata)
• Lá bàng khô (Kolkata)
• Mặt dưới lá khô (Kolkata)
• Lá khô (Singapore)
• Cây non
• Lá bàng xanh (Singapore)
• Cây bàng trồng dọc đường phố Singapore
• Lá và quả bàng
• Lá bàng xanh
• Quả bàng non ở đầu cành
• 
• 

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ Thomson, L.; Evans, B. (2019). “Terminalia catappa”. Sách đỏ IUCN về các loài bị đe dọa. 2019: e.T61989853A61989855. doi:10.2305/IUCN.UK.2019-3.RLTS.T61989853A61989855.en. Truy cập ngày 19 tháng 11 năm 2021.
2. ^ Carl Linnaeus, 1767. Terminalia catappa. Mantissa Plantarum. Generum Editionis vi et Specierum Editionis ii 128.
3. ^ “Plant of the World Online”.

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

• Tư liệu liên quan tới Terminalia catappa tại Wikimedia Commons
• Dữ liệu liên quan tới Terminalia catappa tại Wikispecies

Thẻ nhận dạng đơn vị phân loại

Wikidata: Q271179 Wikispecies: Terminalia catappa AoFP: 1473 APDB: 722 APNI: 65813 ATRF: Terminalia_catappa BOLD: 205202 CoL: 55G3X Ecocrop: 2062 EoL: 582724 EPPO: TEMCA FNA: 200014746 FoAO2: catappa Terminalia catappa FoC: 200014746 GBIF: 3189394 GISD: 1581 GRIN: 36334 iNaturalist: 62821 IPA: 6519 IPNI: 171034-1 IRMNG: 11097716 ISC: 53143 ITIS: 27762 IUCN: 61989853 MoBotPF: 279242 NatureServe: 2.154671 NBN: NHMSYS0021196314 NCBI: 39993 NTFlora: 1319 Observation.org: 288812 OBIS: 1491787 Open Tree of Life: 489597 Plant List: kew-2431102 PLANTS: TECA POWO: urn:lsid:ipni.org:names:171034-1 Tropicos: 8200173 WFO: wfo-0000406800