Bảo Tồn điệu Then, đàn Tính Của Dân Tộc Tày, Nùng

Cây đàn Tính một đạo cụ rất đơn giản khi kết hợp với lời hát Then sẽ đem lại âm hưởng của cuộc sống

Then là sinh hoạt văn hóa gắn với các nghi lễ tâm linh, được thực hiện để cúng thần linh cầu an, giải hạn, chúc phúc, chúc năm mới, chữa bệnh hoặc dùng trong các lễ cầu mùa, vào nhà mới, cấp sắc... do các thầy Then thực hiện. Vì vậy, Then tạo thành một phần cơ bản trong đời sống tinh thần của người Tày, Nùng, Thái; phản ánh mối quan hệ giữa con người với thế giới tự nhiên và vũ trụ, thể hiện bản sắc văn hóa dân tộc từ phong tục đến nhạc cụ, múa và âm nhạc. Then góp phần giáo dục đạo đức, lối sống hướng con người đến giá trị “chân - thiện - mỹ” và bảo vệ các phong tục, truyền thống văn hóa ở Việt Nam. Then được gắn liền với cây đàn Tính. Dụng cụ này đơn thuần chỉ có 3 dây nhưng khi kết hợp với làn điệu Then thì trở nên cuốn hút, làm say đắm lòng người. Với xu hướng phát triển văn hóa hiện nay, các nghệ nhân đã dựa trên lời Then cổ truyền thống để sáng tác những lời hát mới mang âm hưởng cuộc sống hiện đại.

Nghệ nhân ưu tú - thầy giáo Phạm Duy Quang, Trường Cao đẳng Văn hóa - Nghệ thuật Việt Bắc, dạy lớp đàn Tính, hát Then tại Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh

Nghệ nhân ưu tú, thầy giáo Phạm Duy Quang, Trường Cao đẳng Văn hóa - Nghệ thuật Việt Bắc là người gắn bó lâu năm với các làn điệu Then. Ông đã đào tạo hàng trăm sinh viên ra trường, có nhiều người đã trở thành nghệ nhân nổi tiếng. Đồng thời còn hướng dẫn cho gần 20 câu lạc bộ Then trong và ngoài tỉnh; phối hợp với Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh dạy lớp đàn Tính - hát Then trên kênh truyền hình. Nghệ nhân ưu tú Phạm Duy Quang khẳng định: Môi trường đào tạo tại Nhà trường là điều kiện tốt nhất để nuỗi dưỡng, bảo tồn và Nghệ nhân ưu tú - thầy giáo Phạm Duy Quang, Trường Cao đẳng Văn hóa - Nghệ thuật Việt Bắc trong trang phục Thực hành Then phát huy giá trị văn hóa nghệ thuật Then. Ông và giảng viên Nguyễn Văn Bách đã biên soạn và xuất bản cuốn sách “Tàng Pựt mừa Đẳm - Đường Then về Tổ” để giảng dạy và phổ biến đến bạn đọc yêu thích Then.

Cuộc sống của đồng bào dân tộc Tày, Nùng tại bản làng Thái Hải được gắn với cây đàn Tính, Lời hát Then ào những ngày lễ

Bà Lý Thị Chiên, Phó Giám đốc Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải chia sẻ: Xuất phát từ thực tế là vốn văn hóa truyền thống của bà con dân tộc Tày, Nùng đang ngày càng bị mai một, thì việc gìn giữ văn hóa truyền thống là vấn đề rất cấp thiết. “Bản làng Thái Hải” là nơi để lưu giữ, bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc gắn liền với phát triển du lịch. Tại đây, du khách được tham quan, trải nghiệm về nếp sống, phong tục tập quán sinh hoạt của gần 200 người trong 30 gia đình; các hoạt động trò chơi dân gian, lễ hội, thưởng thức các món ăn dân tộc, văn hóa trà bên bếp lửa hồng nghe lời Then cổ với cây đàn Tính. Trực tiếp chứng kiến tận mắt, nghe những lời giới thiệu về Then và nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Tày tại Bản làng Thái Hải hẳn mỗi người đều có cảm nhận như đang sống trong núi rừng Việt Bắc. Để bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa đã được công nhận, giải pháp quan trọng là giữ được tính Biểu diễn đàn Tính tại Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải - Mô hình kết hợp giữa bảo tồn di sản văn hóa và phát triển du lịch (Ảnh: Thế Phi) nguyên vẹn, chính xác thực hành Then và phát triển những làn điệu mới cho phù hợp.

Đàn tính, hát Then từng bước sẽ trở thành sản phẩm du lịch độc đáo của tỉnh Thái Nguyên.

Bà Lê Thị Thu Hà, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: Trong thời gian tới, đơn vị tiếp tục tham mưu cho UBND tỉnh nhiều chủ trương, chính sách nhằm bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa. Đề xuất chính sách cụ thể hướng đến các nghệ nhân cao tuổi tham gia truyền dạy Then, đề nghị xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân Nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” cho cá nhân có nhiều đóng góp trong sự nghiệp bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Then. Đồng thời tăng cường tuyên truyền, quảng bá để du khách trong nước và quốc tế nhận thức về giá trị văn hóa truyền thống Việc giữ gìn, phát triển các giá trị văn hóa truyền thống, trong đó có hát Then, đàn Tính gắn với văn hóa trà, du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái... sẽ góp phần giải quyết việc làm, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào dân tộc thiểu số. Cũng thông qua đó để Then không chỉ là hơi thở cuộc sống, là sắc màu văn hóa dân tộc, mà còn từng bước trở thành sản phẩm du lịch độc đáo của tỉnh Thái Nguyên.