Bắt Bệnh Của điểm đến Du Lịch ở Giai đoạn Cuối 'vòng đời Phát Triển'

Bắt bệnh của điểm đến du lịch ở giai đoạn cuối 'vòng đời phát triển'

Nhân Tâm

(TBKTSG Online) - Xét trên khía cạnh “Vòng đời phát triển điểm đến du lịch" thì du lịch Đà Nẵng đã phát triển đến cuối giai đoạn hưng thịnh và bước vào đầu giai đoạn suy thoái với hệ thống các sản phẩm và dịch vụ đã trở nên bão hòa. Và trên thực tế, dịch bệnh Covid-19 đã góp phần đẩy nhanh tiến trình rơi vào vùng suy thoái này.

Thành phố biển Đà Nẵng đang chứng kiến giai đoạn suy thoái trong phát triển du lịch. Ảnh: Nhân Tâm

Phát triển "nóng" và phụ thuộc vào khách Trung, Hàn

Trong những năm qua, tổng lượt khách du lịch đến Đà Nẵng (bao gồm khách tham quan trong ngày và khách có lưu trú) có sự tăng trưởng đáng kể. Năm 2013, thành phố mới đón hơn 3,1 triệu lượt khách du lịch thì đến năm 2019, con số này đã tăng lên đến gần 8,7 triệu với tốc độ tăng bình quân đạt hơn 18%/năm, cao hơn bình quân cả nước và vùng Duyên hải miền Trung cùng giai đoạn tương ứng là 12,4% và 15,1%.

Đóng góp vào tốc độ tăng trưởng này là mức tăng rất cao của khách du lịch quốc tế với tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 27,8%/năm. Trong đó, năm 2017 là năm có tỷ lệ tăng trưởng khách quốc tế cao nhất đạt 39,03%, các năm còn lại đều duy trì được tỷ lệ tăng trưởng khoảng 27%.

Thị trường đứng đầu về tốc độ tăng trưởng “bùng nổ” là Hàn Quốc. Riêng trong năm 2014, lượng khách du lịch Hàn Quốc đến thành phố đã tăng lên 2,6 lần so với năm 2013. Các năm 2016, 2017, lượng khách du lịch Hàn Quốc cũng tăng hơn 2 lần so với năm trước. Về tổng thể, tính bình quân giai đoạn 2013 -2019, thị trường này đạt tốc độ tăng trưởng tới 77,99%/năm.

Điều này có nghĩa tính bình quân, lượng khách du lịch Hàn Quốc đến Đà Nẵng trong giai đoạn này cứ năm sau lại cao gấp 1,5 lần năm trước. Đây là một con số đặc biệt ấn tượng và có thể nói là kỳ tích trong khai thác một thị trường đối với một điểm đến du lịch.

Về quy mô thị trường thì Hàn Quốc luôn ở vị trí nhóm thị trường hàng đầu. Nếu như năm 2013, lượng khách du lịch Hàn Quốc đến Đà Nẵng mới đạt gần 55.600 lượt, đứng thứ hai sau thị trường Trung Quốc với gần 105.700 lượt, thì đến năm 2016, Hàn Quốc đã vượt Trung Quốc trở thành thị trường khách quốc tế lớn nhất của Đà Nẵng với gần 460.700 lượt.

Năm 2019, Hàn Quốc tiếp tục là thị trường lớn nhất với gần 1,8 triệu lượt, bằng 50,2% tổng số khách quốc tế đến Đà Nẵng. Tiếp đến là thị trường Trung Quốc với trên 716.000 lượt (20,3%). Các thị trường còn lại như Thái Lan, Nhật Bản hay Mỹ chiếm chưa đến 10% từng thị trường.

Như vậy có thể thấy, Hàn Quốc và Trung Quốc là 2 thị trường chi phối của du lịch quốc tế Đà Nẵng.

Tình trạng phát triển du lịch Đà Nẵng phụ thuộc quá nhiều vào hai thị trường này không chỉ tiềm ẩn nguyên cơ khủng hoảng nguồn khách quốc tế mà còn làm suy giảm những thị trường du lịch trọng điểm có khả năng chi trả cao và lưu trú dài ngày như Mỹ (chỉ chiếm 2,8% thị phần khách quốc tế đến Đà Nẵng năm 2019) và tương tự là Nhật Bản (5,3%), Úc (1,4%), … bởi luôn tồn tại những “xung đột” về cách thức trải nghiệm sản phẩm du lịch và điểm đến giữa các thị trường.

Bài học về sự suy giảm thị trường khách du lịch Tây Âu (Pháp, Đức, Ý,..) và Bắc Mỹ (Mỹ Canada), vốn là những thị trường quốc tế chính của Nha Trang trước những năm 2010, xuống gần đến mức “Zero” vào những năm 2018-2019 khi thị trường Trung Quốc và Nga phát triển “bùng nổ” trở thành các thị trường chi phối du lịch Nha Trang vẫn còn nguyên giá trị với du lịch Đà Nẵng.

Hiện trạng trên đây đồng nghĩa với sự phát triển của du lịch quốc tế của Đà Nẵng sẽ phụ thuộc rất lớn vào 2 thị trường này, đặc biệt là thị trường Hàn Quốc. Mọi sự biến động của thị trường này đều có những tác động rất lớn đến sự phát triển của du lịch Đà Nẵng.

Và biến động đó đã đến. Theo các doanh nghiệp du lịch chuyên khách Hàn Quốc, sau chu kỳ 7-10 năm, khách du lịch Hàn Quốc sẽ lựa chọn các điểm đến mới. Vì vậy, Đà Nẵng sẽ gặp sự cạnh tranh rất lớn từ các địa phương du lịch khác như Nha Trang, Phú Quốc, Côn Đảo, Ninh Bình…

Liên quan đến tình trạng tỉ lệ tăng trưởng của một số thị trường khách du lịch hàng đầu đến Đà Nẵng, Hàn Quốc giảm từ 106,7% năm 2016 so với năm 2015 và chỉ còn 8,9% năm 2019 so với năm 2018; Trung Quốc giảm dần từ 97,8% năm 2014 so với năm 2013, xuống còn 34% năm 2018 so với năm 2017 và 3,4 năm 2019 so với năm 2018.

Mất cân đối trong cơ cấu sản phẩm, dịch vụ

Hơn nữa, với tình hình Covid-19 trên thế giới còn phức tạp, việc thu hút khách du lịch từ top 5 thị trường quốc tế chính (Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan và Hoa Kỳ) còn rất khó khăn trong một vài năm tới. Đây có thể coi là nhân tố đầu tiên đưa du lịch Đà Nẵng vào giai đoạn suy thoái.

Bên cạnh đó, có thể nhận thấy sự mất cân đối trong cơ cấu sản phẩm du lịch của Đà Nẵng, theo đó việc phát triển những sản phẩm du lịch phù hợp vai trò, chức năng của Đà Nẵng trong định hướng chiến lược phát triển du lịch Việt Nam là “Cửa ngõ - Trung tâm”.

Thực tế cho thấy, trong tổng số lượng khách du lịch, một tỷ lệ khách nhất định chỉ “ghé” tham quan và sử dụng chức năng “Cánh cửa đến với miền Trung” của Đà Nẵng để thực hiện một số chuyến tham quan tại các địa phương phụ cận.

Số liệu thống kê khách giai đoạn 2013-2019 cho thấy tỷ lệ khách tham quan Đà Nẵng dao động trong khoảng từ 30-50%. Năm 2019 tỷ lệ này là 31,9% trong tổng số gần 8,7 triệu khách đến Đà Nẵng. Đây là tỷ lệ thấp nhất (đặc biệt với khách quốc tế) trong thời gian qua.

Phát triển lệch phía biển và cung hơn cầu cũng là một vấn đề.

Đến cuối năm 2019, trên địa bàn thành phố có 943 cơ sở lưu trú du lịch với 40.074 buồng, trong đó có 91 cơ sở lưu trú du lịch hạng 4-5 sao và tương đương, với 17.352 phòng (53 cơ sở lưu trú du lịch đã được thẩm định xếp hạng 4-5 sao và hạng cao cấp với 11.335 phòng). Như vậy so với năm 2013, tổng số cơ sở lưu trú trên địa bàn thành phố tăng hơn 2,4 lần và 2,9 lần số lượng buồng, số cơ sở lưu trú hạng 4-5 sao và tương đương tăng hơn 4,5 lần và 4,3 lần số lượng buồng.

Kết quả phân tích hiện trạng cho thấy, với số lượng khách có lưu trú (khách có nghỉ qua đêm) tại Đà Nẵng năm 2019 là 5.917.222 lượt, trong đó khách quốc tế là 3.497.561 lượt thì tổng số buồng tối đa cần thiết đáp ứng nhu cầu chỉ là 37.090 buồng. Điều này đồng nghĩa với tổng lượng buồng 40.074 hiện có “Cung” về số lượng buồng khách sạn trên địa bàn thành phố đã vượt “Cầu” khoảng 8%, ảnh hưởng lớn đến công suất sử dụng buồng chung của Đà Nẵng.

Có quá nhiều khách sạn nhỏ, lớn "mọc" lên tại Đà Nẵng khiến thành phố trong những năm qua liên tục rơi vào tình trạng cung vượt cầu. Ảnh: Nhân Tâm

Vào mùa thấp điểm về du lịch nội địa từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau, khi lượng khách du lịch nội địa giảm nhanh xuống còn khoảng 40-50% và ngày lưu trú trung bình chỉ còn khoảng 1,0-1,2 ngày/khách thì “Cầu” chỉ còn là 30.637 buồng. Điều này đồng nghĩa với “Cung” về số buồng hiện tại so với “Cầu” đã vượt tới 30%.

Tình trạng này sẽ còn trở nên trầm trọng nếu tính cả số lượng buồng các cơ sở lưu trú tự phát chưa xếp hạng hoặc không đạt tiêu chuẩn (nhà nghỉ, nhà trọ) hoặc homestay (nhà trọ trong dân) mà khách du lịch “Tây ba lô” và khách nội địa vẫn thường thuê.

Cùng với sự phát triển nhanh chóng của phân khúc khách sạn - khu nghỉ dưỡng cao cấp 4-5 sao thì phân khúc cơ sở lưu trú 1-3 sao và tương đương ở Đà Nẵng thời gian qua cũng phát triển “bùng nổ” một cách tự phát “theo phong trào” cũng như để đáp ứng nhu cầu của các phân khúc thị trường từ bình dân (đại trà - tự thu xếp) đến trung cấp (theo tour).

Hơn nữa, qua phân tích, phần lớn cơ sở du lịch tập trung để khai thác lợi thế và tiềm năng du lịch biển, trong khi thiếu đầu tư ở một số lĩnh vực quan trọng khác để đảm bảo Đà Nẵng thực sự trở thành điểm đến du lịch đẳng cấp có khả năng cạnh tranh không chỉ với các điểm đến - trung tâm du lịch ở Việt Nam như Hạ Long, Huế, Hội An, Nha Trang, Phú Quốc,.. mà còn với các điểm đến du lịch trong khu vực và trên thế giới như: Bali, Phukhet, Maldives, Hawaii…. đồng thời, đảm bảo đưa du lịch Đà Nẵng phát triển theo chiều sâu, thu hút bền vững các nguồn khách có khả năng chi trả cao, lưu trú dài ngày; khai thác tối đa tiềm năng đa dạng và phong phú của điểm đến cả về tự nhiên và văn hóa gắn với bảo vệ môi trường, xây dựng Đà Nẵng thực sự trở thành trung tâm du lịch tầm cỡ quốc tế.

Một điểm bất hợp lý khác của du lịch Đà Nẵng đẩy mạnh quá trình suy thoái là cách thức phát triển sản phẩm - dịch vụ du lịch. Theo đó trong một thời gian dài Đà Nẵng mới tập trung phát triển sản phẩm du lịch biển cho dù đó là lợi thế lớn nhất của du lịch Đà Nẵng.

Hệ quả của tình trạng bất hợp lý này đối với du lịch Đà Nẵng càng trở nên trầm trọng hơn khi việc quy hoạch phát triển du lịch ở không gian dải ven biển chưa phù hợp với nguyên tắc cơ bản của quy hoạch du lịch, làm tăng khả năng “xung đột” giữa thị trường du lịch cao cấp với các thị trường du lịch trung và thấp cấp trong quá trình trải nghiệm sản phẩm du lịch, tăng khả năng “xung đột” giữa cộng đồng địa phương với du lịch ở khu vực này do những hạn chế đối với cộng đồng trong sử dụng không gian biển vốn trước đây thuộc về cộng đồng.

Việc xác định rõ những nguyên nhân chính của tình trạng có sự mất cân đối trong cơ cấu ngành du lịch Đà Nẵng sẽ là cơ sở để đề xuất giải pháp điều chỉnh cơ cấu (cơ cấu lại) du lịch Đà Nẵng đáp ứng tốt nhất yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

Thời gian lưu trú bình quân tại Đà Nẵng Thời gian lưu trú bình quân của khách du lịch đến Đà Nẵng năm 2019 là 2,68 ngày. Trong đó, chỉ số này của khách du lịch quốc tế là 2,90 ngày, còn của khách du lịch nội địa thấp hơn, chỉ đạt 2,35 ngày. Trong giai đoạn 2013 - 2019, số ngày lưu trú bình quân của khách du lịch quốc tế đến Đà Nẵng có tốc độ tăng trưởng bình quân khá cao, đạt trên 7%/năm, còn của khách nội địa, chỉ số này thấp hơn chỉ đạt trên 3%. Tính chung cả khách quốc tế và nội địa, tốc độ tăng trưởng thời gian lưu trú bình quân đạt trên 5%. Thời gian lưu trú bình quân của khách du lịch đến Đà Nẵng năm 2018 là 2,73 ngày. Trong đó, chỉ số này của khách du lịch quốc tế là 3 ngày, còn của khách du lịch nội địa thấp hơn, chỉ đạt 2,40 ngày. Đến năm 2019, chỉ số này đối với khách du lịch quốc tế giảm nhẹ (2,90 ngày) so với năm 2018, tương tự đối với khách nội địa (2,35 ngày). Cho dù vậy, nếu so với năm 2013 thì các chỉ số này là lớn đáng kể khi các chỉ số tương ứng trong thời điểm này chỉ là 1,86 ngày và 1,90 ngày. Từ năm 2017 trở về trước, thời gian lưu trú bình quân của khách quốc tế và nội địa đều tăng trưởng tốt, tuy nhiên từ năm 2017 trở lại đây, các chỉ số này có dấu hiệu giảm xuống, từ đó kéo thời gian lưu trú bình quân của khách du lịch đến Đà Nẵng có xu hướng giảm theo. Nguyên nhân của hiện tượng này có thể xuất phát từ sự thuận tiện trong di chuyển của khách du lịch và sự gia tăng mức độ hấp dẫn và khả năng cạnh tranh của các địa phương lân cận như Quảng Nam, Thừa Thiên Huế, Quảng Bình và xa hơn nữa là Bình Định và Phú Yên.