Bầu Kiên Bị Cáo Buộc Thao Túng Ngân Hàng ACB Như Thế Nào

Nguyễn Đức Kiên (bầu Kiên, 49 tuổi) là cổ đông của Ngân hàng ACB từ năm 1993. Ông cùng người thân sở hữu gần 938 triệu cổ phần, chiếm 9,03% vốn điều lệ, trong đó riêng ông là gần 3,8%.

Trong 9 năm (2003 - 2012), ông Kiên là Chủ tịch Hội đồng đầu tư ACB và giữ chức Phó chủ tịch HĐQT trong 14 năm (1994 - 2008). Sau khi không tham gia HĐQT, ông lập Hội đồng sáng lập và làm phó chủ tịch. Hội đồng sáng lập có chức năng tư vấn cho HĐQT; thành viên Hội đồng sáng lập được tham gia và cho ý kiến tại tất cả các cuộc họp của HĐQT, được cung cấp đầy đủ tài liệu về hoạt động kinh doanh của ngân hàng.

Theo truy tố của VKSND Tối cao, với vai trò trên, bầu Kiên đã thao túng, chi phối toàn bộ hoạt động quản trị, điều hành ngân hàng ACB, làm thất thoát cả nghìn tỷ đồng.

Cụ thể, ngày 22/3/2010, Thường trực HĐQT triệu tập cuộc họp bàn phương án giảm tồn lượng tiền huy động từ dân cư để tránh thiệt hại cho ngân hàng, có sự tham gia Chủ tịch Hội đồng sáng lập là ông Nguyễn Mộng Hùng và bầu Kiên.

Tại cuộc họp, ông Hùng đưa ra phương án giảm lãi suất huy động tiền gửi để giảm áp lực bị lỗ khi nhận tiền tiết kiệm mà không cho vay được. Bầu Kiên không đồng ý với cách này, cho rằng không được làm giảm tổng tài sản của ACB.

Tổng giám đốc ACB là ông Lý Xuân Hải đề xuất phương án uỷ thác cho nhân viên mang tiền của ACB đi gửi vào các ngân hàng khác để vừa nhận lãi suất tiền gửi, vừa được hưởng thêm “hoa hồng” khuyến mại theo quy định của từng ngân hàng nhận tiền gửi. Bầu Kiên ủng hộ phương án này.

Sau đó, các thành viên thường trực HĐQT gồm các ông Trần Xuân Giá (chủ tịch HĐQT), Trịnh Kim Quang, Phạm Trung Cang, Lê Vũ Kỳ (ba phó chủ tịch HĐQT), Lý Xuân Hải thống nhất cùng ký tên vào biên bản cuộc họp với nội dung: “Đồng ý uỷ thác cho các cá nhân để gửi tiền VND và USD tại các tổ chức tín dụng. Giao tổng giám đốc kiểm soát hạn mức tiền gửi tại các tổ chức tín dụng… Uỷ quyền cho kế toán trưởng tổ chức thực hiện, ký hợp đồng uỷ thác”.

Theo cáo buộc, từ ngày 27/6/2011 đến 5/9/2011, Tổng giám đốc Hải chỉ đạo và uỷ quyền cho kế toán trưởng Nguyễn Văn Hoà uỷ thác gần 719 tỷ đồng cho 19 nhân viên để gửi tiết kiệm vào Vietinbank chi nhánh Nhà Bè và Vietinbank chi nhánh TP HCM, thời hạn 3 đến 6 tháng với lãi suất ghi trong hợp đồng 14/%/năm, lãi suất thoả thuận ngoài hợp đồng từ 3,7% đến 13%/năm.

Tuy nhiên sau đó, gần 669 tỷ đồng do 17 nhân viên ACB gửi tại Vietinbank chi nhánh TP HCM và 50 tỷ đồng tại Vietinbank chi nhánh Nhà Bè đã bị Huỳnh Thị Huyền Như (quyền trưởng phòng giao dịch Điện Biên Phủ thuộc Vietinbank chi nhánh TP HCM) sử dụng các thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt. Hành vi của Huyền Như hiện được tách riêng trong một vụ án khác.

Theo VKSND Tối cao, việc Thường trực HĐQT ACB ra Nghị quyết về việc uỷ thác gửi tiền tiết kiệm là vi phạm Điều 106 Luật các Tổ chức tín dụng năm 2010 vì Ngân hàng Nhà nước chưa có quy định hướng dẫn về nghiệp vụ uỷ thác.

Ngoài hành vi trên, ngày 5/11/2009, thường trực HĐQT ACB ra thông báo với nội dung: “Giá cổ phiếu ở thị trường chứng khoán đang diễn biến thuận lợi cho việc đầu tư để sinh lợi, Thường trực HĐQT chấp thuận cấp hạn mức 700 tỷ đồng cho hội đồng đầu tư để mua một số ít cổ phiếu có giá trị tốt và tính thanh khoản cao. Thường trực HĐQT uỷ quyền cho ông Kiên chỉ đạo trực tiếp”.

Thực hiện thông báo trên, bầu Kiên đã chỉ đạo Công ty ACBS (công ty chứng khoán do ngân hàng ACB sở hữu 100% vốn điều lệ) đầu tư cổ phiếu ngân hàng ACB và một số mã chứng khoán khác. Do có quy định công ty chứng khoán không được đầu tư vào cổ phiếu hoặc góp vốn của công ty sở hữu trên 50% vốn điều lệ nên bầu Kiên chỉ đạo ACBS ký hợp đồng hợp tác đầu tư với Công ty cổ phần đầu tư Á Châu - ACI (ông Kiên làm chủ tịch HĐQT) để mua cổ phiếu ACB.

Ngày 1/12/2009, Hội đồng đầu tư ACBS ký nghị quyết cho phép ACBS hợp tác với ACI để đầu tư cổ phiếu với trị giá tối thiểu là 2.000 tỷ đồng. Bầu Kiên đã ký phê duyệt với tư cách Chủ tịch Hội đồng đầu tư Ngân hàng ACB. Tiếp đó, Hội đồng trên còn ký Nghị quyết cho phép ACBS ký hợp tác với Công ty TNHH đầu tư tài chính Á Châu Hà Nội - ACI HN (cũng do ông Kiên làm Chủ tịch HĐQT) đầu tư cổ phiếu trị giá tối đa 700 tỷ đồng.

Để công ty ACBS có tiền mua cổ phiếu, theo chỉ đạo của “bầu” Kiên, ngân hàng ACB đã cho KienLongbank vay liên ngân hàng 1.000 tỷ đồng và cho Vietbank vay liên ngân hàng 500 tỷ đồng. Sau đó, KienLongbank và Vietbank cho công ty ACBS vay lại 1.500 tỷ đồng thông qua hình thức mua trái phiếu. Đến hạn thanh toán, công ty ACBS trả cho hai ngân hàng trên hơn 539 tỷ đồng. Sau đó, KienLongbank và Vietbank trả lãi cho ACB hơn 479 tỷ đồng. Theo cáo buộc của VKS, trong thương vụ trên, Ngân hàng ACB bị thiệt hại hơn 60 tỷ đồng.

Khi có được 1.500 tỷ đồng, hai công ty của bầu Kiên đứng tên mua gần 52 triệu cổ phiếu của ngân hàng ACB. Tháng 7/2010, Công ty kiểm toán PwC phát hiện việc hợp tác đầu tư cổ phiếu ACB là trái pháp luật nên yêu cầu ACBS phải loại bỏ số cổ phiếu ACB ra khỏi danh mục hợp tác đầu tư. Hai công ty của bầu Kiên phải trả tiền cho ACBS.

Để có tiền trả lại, ACB cho Vietbank vay liên ngân hàng gần 1.700 tỷ đồng với lãi suất từ 9,8% đến 11,7%/năm để ngân hàng này cho hai công ty của bầu Kiên vay lại dưới hình thức mua trái phiếu lãi suất 11,05% - 14,6%/năm. Theo tính toán của cơ quan công tố, việc vay qua lại này khiến ACB thất thoát gần 13 tỷ đồng do chênh lệch lãi suất.

Khi sai phạm bị phát hiện, hai công ty của bầu Kiên còn nợ Vietbank gần 1.200 tỷ đồng, đây cũng là số tiền Vietbank nợ của ACB. Trong khi đó, hai công ty này chỉ còn giữ số cổ phiếu của ACB trị giá hơn 578 tỷ đồng. Vì vậy, ACB chưa thu hồi được hơn 614 tỷ đồng. Tổng cộng số tiền bị cáo buộc gây thiệt hại cho Ngân hàng ACB trong thương vụ đầu tư cổ phiếu của ACB nêu trên là gần 688 tỷ đồng. 4 người liên quan trách nhiệm trong việc này là ông Kiên với tư cách Chủ tịch Hội đồng đầu tư của ACB cùng các thành viên của Hội đầu đầu tư Công ty ACBS gồm các ông: Lê Vũ Kỳ, Đỗ Minh Toàn (phó tổng giám đốc ACB, thành viên Hội đồng thành viên Công ty ACBS), Nguyễn Ngọc Chung (quyền tổng giám đốc Công ty TNHH chứng khoán ACB).

VKSND Tối cao còn xác định, việc ban hành chủ trương uỷ thác cho nhân viên ACB gửi tiền vào Vietinbank của các ông Giá, Quang, Kỳ, Cang và Hải đã gây thiệt hại gần 719 tỷ đồng.

Ngoài việc thao túng ACB và bị truy tố về tội Cố ý làm trái quy định về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng, ông Kiên còn bị cáo buộc đã trốn thuế, kinh doanh trái phép và lừa đảo chiếm đoạt tài sản khi giữ chức HĐQT của 6 công ty riêng do ông lập ra.

Riêng ông Cang được xác định, tại thời điểm năm 2010 khi Luật các tổ chức tín dụng chưa có hiệu lực thi hành, ông này đã có đơn xin từ nhiệm nên không phải chịu trách nhiệm hình sự.

Ông Toàn và Chung được xác định làm theo chỉ đạo của ông Kiên và Hội đồng đầu tư ACBS, thành khẩn khai báo nên cơ quan điều tra xét thấy chưa cần thiết phải xử lý hình sự, đề nghị HĐQT ACB xử lý hành chính.

Ông Giá, nguyên là cán bộ cao cấp của Nhà nước, có nhiều đóng góp trong công tác, hiện tuổi cao, sức khỏe yếu, VKSND Tối cao đề nghị tòa xem xét khi lượng hình.

Việt Dũng

• Cơ quan điều tra giải mã các nguồn tiền của bầu Kiên