Bệnh Dại Và Cách Phòng Tránh Bệnh Dại Khi Bị Chó Mèo Cắn

Hầu hết các trường hợp phơi nhiễm với bệnh dại đều qua vết cắn, vết liếm của động vật mắc bệnh dại trên vùng da tổn thương, đôi khi có thể bị nhiễm qua đường tiếp xúc như hít phải khí dung hoặc ghép tổ chức mới bị nhiễm vi rút dại. Khi đã lên cơn dại, kể cả động vật và người đều dẫn đến tử vong gần như 100%.

Tại Việt Nam, bệnh dại lưu hành ở nhiều địa phương với nguồn truyền bệnh chính là chó 96%-97% sau đó là mèo 3%-4%. Bệnh lây truyền chủ yếu qua vết cắn hoặc vết cào, liếm của động vật bị dại lên trên da bị tổn thương.

Triệu chứng của bệnh dại:

- Thời kỳ ủ bệnh dại thường từ 1-3 tháng nhưng có thể thay đổi từ 1 tuần đến 1 năm, tùy thuộc vào nhiều yếu tố như nơi mà virút xâm nhập hoặc lượng virút xâm nhập (vết cắn sâu nặng, hoặc gần hệ thần kinh trung ương : vùng đầu mặt cổ, bộ phận sinh dục…). Các triệu chứng ban đầu của bệnh dại gồm sốt cao, cảm giác ngứa ran, bị châm chích, nóng rát không rõ nguyên nhân ở vết thương. Do virút lan rộng đến hệ thần kinh trung ương, gây viêm tiến triến ở não và tủy sống dẫn đến tử vong.

- Có 2 dạng bệnh:

1.Thể cuồng: người mắc bệnh dại trở nên hung dữ, có dấu hiệu tăng động, thái độ kích động, sợ nước, có khi sợ gió,sợ ánh sáng ,sợ tiếng động. Ngoài ra, còn có rối loạn hệ thần kinh thực vật như tăng tiết nước bọt, vã mồ hôi, hạ huyết áp. Bệnh nhân tử vong sau vài ngày do ngưng tim ngừng hô hấp.

2.Thể liệt: bệnh dại tê liệt chiếm 30% trong tổng số các trường hợp ở người. Thời gian diễn tiến của dạng bệnh này kéo dài hơn dạng hung dữ. Từ chỗ vết thương, các cơ dần tê liệt. Bệnh nhân dần hôn mê và có thể tử vong.

Vậy bạn cần làm gì khi bị chó cắn?

• Cần giữ bình tĩnh xử lý sơ cứu vết thương tại chổ đúng .
• Nhanh chóng đến ngay bệnh viện hoặc cơ sở y tế gần nhất để được bác sĩ thăm khám xử lý vết thương, xem xét chỉ định tiêm huyết thanh kháng dại và vắc xin dại phù hợp.

Sơ cứu tại chỗ khi bị chó cắn

• Làm sạch và sát trùng vết thương: điều quan trọng đầu tiên là làm sạch vết thương, cần rửa vết thương dưới vòi nước chảy bằng xà phồng diệt khuẩn trong 10-15 phút để loại bỏ tất cả mầm bệnh, rửa nhẹ nhàng không chà xát mạnh.Sau đó sát trùng vết thương bằng cồn 700 ,nước oxy già hoặc dung dịch povidone iodine 10% nếu có.
• Cầm máu: Nếu vết thương chảy máu không nhiều sau khi bị chó cắn, trong quá trình rửa vết thương bạn không nên cầm máu, chỉ cầm sau 10 đến 15 phút nếu máu vẫn tiếp tục chảy. Lúc này bạn nên đặt lên vết thương bằng miếng gạc y tế và băng lại vết thương.
• Trong trường hợp nếu vết thương sâu ra nhiều máu, máu phun thành tia bạn dùng dây thun để garô xung quanh vết thương và chi. Sau đó nhanh chóng đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời tránh mất quá nhiều máu.

Tiêm huyết thanh và vacxin phòng dại

• Lưu ý:

Cần tiêm ngay vắc xin phòng dại nếu gặp các trường hợp sau:

• Vết cắn sâu ,quá nhiều hoặc vết cắn nhẹ ở những vùng nguy hiểm như đầu, cổ, mặt, các chi, bộ phận sinh dục..., nên nhanh chóng đến cơ sở y tế để được cấp cứu, tiêm huyết thanh và vacxin phòng dại kịp thời.
• Khi trẻ bị chó dại cắn hoặc chó có biểu hiện dại hay không thể theo dõi con vật sau khi cắn, địa điểm xảy ra tai nạn trong vùng đang có dịch bệnh dại chó mèo... cũng cần nhanh chóng đưa nạn nhân đi tiêm phòng dại ngay lập tức.
• Vết cắn có những biểu hiện nhiễm trùng như: vết cắn trở nên đau hơn, đỏ và sưng tấy xung quanh vết thương, rỉ dịch hay mủ từ vết cắn, sốt cao hơn 38°C kèm lạnh run, sưng hạch bạch huyết…

Không tiêm ngay mà cần theo dõi sau 10-14 ngày với các trường hợp sau:

• Vết cắn nhẹ, xa các vùng nguy hiểm và xa trung tâm thần kinh trung ương.
• Chó đã được tiêm ngừa dại, không có dấu hiệu bị bệnh dại và ở khu vực không có dịch bệnh dại chó mèo.
• Trong vòng 10-14 ngày sau khi bị chó cắn nếu chó phát dại, chết hoặc bị mất tích hay bị giết thịt thì nên nhanh chóng đưa trẻ đi tiêm vacxin phòng dại. Còn sau 14 ngày, nếu chó khỏe mạnh bình thường, không cần phải đưa nạn nhân đi tiêm phòng dại nữa.
• Nếu đưa nạn nhân đi tiêm muộn sau khi bị chó dại cắn thì huyết thanh sẽ không còn có tác dụng chỉ có thể tiêm vacxin phòng bệnh dại. Vì thế các nạn nhân phải tuân thủ nghiêm ngặt lịch trình và liều lượng tiêm được bác sĩ chỉ định.

TÓM TẮT CHỈ ĐỊNH ĐIỀU TRỊ DỰ PHÒNG BỆNH DẠI

Phân độ vết thương	Tình trạng vết thương	Tình trạng động vật (Kể cả động vật đã được tiêm phòng dại)		Điều trị dự phòng
		Tại thời điểm cắn người	Trong vòng 10-14 ngày
Độ I	Sờ, cho động vật ăn, liếm trên da lành	Không điều trị
Độ II	Vết xước, vết cào, liếm trên da bị tổn thương, niêm mạc	Bình thường	Bình thường	Tiêm vắc xin dại ngay, dừng tiêm sau ngày thứ 10 -14
			Ốm, có xuất hiện triệu chứng dại, mất tích	Tiêm vắc xin dại ngay và đủ liều
		Có triệu chứng dại, hoặc không theo dõi được con vật	Tiêm vắc xin dại ngay và đủ liều
Độ III	Vết cắn/cào chảy máu ở vùng xa thần kinh trung ương	Bình thường	Bình thường	Tiêm vắc xin dại ngay, dừng tiêm sau ngày thứ 10-14
			Ốm, có xuất hiện triệu chứng dại, mất tích	Tiêm vắc xin dại ngay và đủ liều
		Có triệu chứng dại, hoặc không theo dõi được con vật	Tiêm huyết thanh kháng dại và vắc xin dại ngay
	- Vết cắn/cào sâu, nhiều vết - Vết cắn/cào gần thần kinh trung ương như đầu, mặt, cổ - Vết cắn/cào ở vùng có nhiều dây thần kinh như đầu chi, bộ phận sinh dục	- Bình thường - Có triệu chứng dại - Không theo dõi được con vật	Tiêm huyết thanh kháng dại và vắc xin phòng dại ngay.

Cách phòng chống chó cắn và bệnh dại:

• Nhà có trẻ em nên hạn chế nuôi chó.
• Khi chọn chó nuôi trong gia đình, hãy chọn loài lành tính, không phải loài chó săn.
• Tiêm vắc xin phòng dại cho chó mèo định kỳ đầy đủ theo hướng dẫn của bác sĩ thú y.
• Khi nuôi chó mèo phải đăng ký, chó nuôi cần dùng xích hoặc chuồng để nhốt lại, hạn chế cho trẻ tiếp xúc trực tiếp với chó mèo nhất là vào mùa nắng nóng, cần huấn luyện thường xuyên để chó bớt hung hăng.

• Chó đi dạo hoặc ra đường cần đeo rọ mõm.
• Không dùng thuốc nam để điều trị khi bị chó cắn.
• Cần tiêm phòng đầy đủ cho trẻ khi bị chó dại cắn.
• Khi bị chó cắn, phải xử lý như theo các bước ở trên, tuyệt đối không vì tức giận quá mà đánh chết chó.

BS. LÊ CÔNG TIẾN

Phụ trách Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Quận 11