Benh-kham-la--chun-ngon-tren-cac-loai-dua-va-bau-bi-2-ml

TS Nguyễn Minh Tuyên

Bệnh khảm lá, vàng lá, chùn ngọn…thường rất phổ biến trên các loại dưa và cây họ bầu bí, đặc biệt bệnh thường nặng ở những vùng có khí hậu nóng, khô hạn và trồng nhiều loại cây trồng họ bầu bí. Bệnh đã làm giảm đáng kể năng suất và chất lượng cây trồng. Những vườn bị nhiễm bệnh sớm khi cây còn nhỏ thậm chí sẽ không cho thu hoạch. Dù vậy, cho đến nay nhiều chủ vườn vẫn chưa rõ nguyên nhân và cách khắc phục loại bệnh này. Mùa khô năm 2018 được dự báo rất nóng và khô hạn, vì vậy có nguy cơ bị bệnh rất cao. 

Tác nhân gây bệnh: Bệnh khảm lá, vàng lá, chùn ngọn,… do một số loài virus gây ra. Các virus này ký sinh trên một số loại cây trồng như: thuốc lá (virus TMV), khoai tây (PVY), cây ớt (PMMV), và chính virus từ cây họ bầu bí (CMV),... 

Cách lan truyền và nguồn bệnh: Tác nhân gây bệnh là do virus nên phải có các môi giới truyền bệnh (các vector) như rệp (Aphid), bọ phấn trắng (Bemisia tabaci), bọ trĩ (Thrips)… Các côn trùng mang virus từ cây bệnh rồi gieo rắc sang cây khoẻ. Trong tự nhiên, virus còn tồn tại trong nhiều loại cây ký chủ như cỏ và cây hoang dại…Một số virus có khả năng tồn tại hàng chục năm trong các mảnh vụn khô của cây bệnh, chính vì vậy nguồn bệnh trong tự nhiên rất lớn, nên khả năng lây lan phát dịch luôn thường trực. 

Triệu chứng bệnh: Tùy loài virus, tùy thời tiết và giai đoạn cây bị nhiễm mà thời gian phát bệnh và triệu chứng sẽ khác nhau. Thông thường, khi bị nhiễm virus thì cây bị lùn, ngọn chùn lại, dây không vươn tiếp được, lá có màu không đồng nhất (khảm), hoặc bị vàng, hay xanh đậm, có khi bị nhỏ lại,... 

Tác hại: Giai đoạn cây nhỏ, nếu cây bị nhiễm virus sớm ngay sau mọc, thì cây phát bệnh rất sớm. Khi cây đã lớn bị nhiễm bệnh, cây phát bệnh muộn hơn (do có sức đề kháng), hoặc không phát bệnh khi cây đã già. Cây phát bệnh càng sớm thì tác hại càng lớn, thậm chí không cho thu hoạch. 

Phòng trừ: Bệnh do virus gây ra nên hiện chưa có thuốc đặc trị. Tuy nhiên, chúng ta có thể quản lý bệnh một cách hữu hiệu bằng cách quản lý con đường lây lan. Để quản lý được bệnh, chúng ta phải áp dụng đồng thời nhiều biện pháp mới đạt kết quả mong muốn. Các biện pháp đó là:

-   Vệ sinh tàn dư cây trồng vụ trước, nhất là những cây trồng là ký chủ của virus như cây họ bầu bí, khoai tây, cà chua, thuốc lá, đậu đỗ... Tránh trồng gần các ruộng vườn có các cây trồng nêu trên và đang ở giai đoạn cây lớn đến sắp thu hoạch. Vệ sinh các loài cỏ và cây dại quanh bờ.

-    Nên gieo trồng sớm, tập trung.

-    Sử dụng các giống kháng sâu chích hút, và kháng virus.

-    Nhổ và tiêu huỷ các cây bị bệnh, không vứt cây bệnh bừa bãi.

-    Tránh bón thừa phân đạm, tăng cường các loại vi lượng bằng cách sử dụng phân bón lá Poly Feed 19-19-19 để tăng khả năng chống chịu của cây.

-   Theo dõi thật chặt chẽ mật độ các loại sâu chích hút để phòng trừ kịp thời từ khi cây vừa mọc cho đến 25-30 ngày sau mọc (vì đây là giai đoạn quyết định tỷ lệ cây bị bệnh và mức độ bệnh nặng hay nhẹ). Hiện nay loại thuốc phổ biến và có hiệu lực đối với các loại sâu chích hút là dầu khoáng SK Enspray 99EC. Đây là loại thuốc hoàn toàn không độc với người và gia súc. Để tăng thêm hiệu lực diệt sâu chích hút, sâu miệng nhai và nhện hại, bà con nông dân thường phối hợp với một số loại thuốc có nguồn gốc sinh học như Comda Gold 5WG để phòng trừ.