BỆNH SÁN DÂY LỢN - TRUNG TÂM Y TẾ BA CHẼ

1.Bệnh sán dây lợn là gì.

Bệnh sán dây lợn là một bệnh nhiễm ký sinh trùng gây ra do trứng, ấu trùng sán dây lợn. Người mắc bệnh do ăn phải thực phẩm, nước uống bị ô nhiễm có chứa ấu trùng sán lợn hoặc trứng sán dây lợn chưa được nấu chín. Bệnh sán dây lợn có 2 thể mắc:

1.1. Bệnh ấu trùng sán dây lợn (Cysticercus cellulosae): Do người ăn phải trứng sán dây lợn nhiễm trong thức ăn, sau khi ăn hay nuốt phải trứng sán, trứng vào dạ dày, nở ra ấu trùng, đến ruột non, ấu trùng xuyên qua thành ống tiêu hóa vào máu và di chuyển đến ký sinh tại một số cơ quan trong cơ thể như: cơ, mắt hay não của người và sẽ hóa nang. Tùy thuộc vào vị trí ký sinh của nang sán mà có những biểu hiện khác nhau của bệnh.

Những người mắc sán dây lợn trưởng thành trong ruột, khi đốt già rụng, theo phản ứng nhu động ruột mà đốt sán có thể trào ngược lên dạ dày và lúc này như là ăn phải trứng sán dây lợn với số lượng rất lớn ( tự nhiễm).

1.2. Bệnh sán dây lợn trưởng thành(Taenia solium): Do người bệnh ăn phải thịt lợn sống chưa được nấu chín, tiết canh… có chứa các ấu trùng sán (thịt lợn gạo), khi đến dạ dày ấu trùng sán sẽ thoát nang và bám dính vào ruột non rồi phát triển thành sán dây trưởng thành. Sán dây trưởng thành phát triển dần bằng cách nẩy chồi, sinh đốt mới từ cổ, tạo ra hàng ngàn đốt sán mới, mỗi đốt có khoảng 50.000 trứng, kéo dài chiều dài của sán trưởng thành lên tới 2 đến 4 mét, chúng ký sinh trong ruột của người bệnh.

2.Người nhiễm bệnh sán dây lợn thường có những triệu chứng gì?

Bệnh sán dây trưởng thành khiến người mắc thường xuyên có những cảm giác khó chịu, bứt rứt, có những đốt sán tự rụng theo phân ra ngoài, đốt sán là những đoạn nhỏ, dẹt, trắng ngà như xơ mít.

Những trường hợp nhiễm ấu trùng sán thì có hiện tượng nổi sần, nổi cục trên da, xuất hiện các cục tại hốc mắt, mi mắt, trong kết mạc, thủy tinh thể, một số trường hợp ấu trùng ký sinh trong não gây đau đầu, co giật, động kinh…

Tuy nhiên đa phần khi mắc sán lợn cơ thể sẽ có cơ chế tự bảo vệ và đào thải ấu trùng sán lợn, chỉ có số ít là gây ra các biểu hiện của bệnh.

3.Bệnh sán dây lợn ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe của người ?

Các bệnh giun sán nói chung, khi vào cơ thể đều chiếm thức ăn, dẫn đến việc kém hấp thu, làm chậm phát triển thể lực, gây rối loạn tiêu hoá.

Ấu trùng sán lợn gây nguy hiểm nhất là khi tấn công vào não và vào tim, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ và có thể để lại các biến chứng.

Một số trường hợp ấu trùng sán lợn ký sinh trong mắt có thể gây tăng nhãn áp, giảm thị lực hoặc mù, cũng có trường hợp tử vong do bị ấu trùng tấn công vào hệ thần kinh trung ương nhưng ít gặp.

4.Các xét nghiệm chẩn đoán bệnh sán dây lợn, khi nào cần xét nghiệm?

4.1. Các xét nghiệm chẩn đoán bệnh sán dây lợn:

– Phát hiện sán trưởng thành:

+ Phát hiện kháng nguyên trong phân bằng kỹ thuật ELISA;

+ Phát hiện các đốt sán đi theo phân hoặc ra tự nhiên ở hậu môn.

– Phát hiện bệnh ấu trùng sán lợn:

+ Sinh thiết các nang sán dưới da tìm ấu trùng sán dây lợn;

+ Chụp cắt lớp vi tính (CT Scanner) não tìm các hình ảnh đặc hiệu (các nang sán là những nốt dịch có chấm mờ, kích thước 3-5mm, đôi khi nang có kích thước lớn đến 10mm, rải rác có nốt dạng vôi hóa);

+ Chẩn đoán huyết thanh học (ELISA) phát hiện kháng thể và kháng nguyên ấu trùng sán dây lợn trong huyết thanh bệnh nhân;

4.2. Khi nào cần xét nghiệm bệnh sán dây lợn?

Những người có các biểu hiện sau thì nên đến cơ sở y tế để xét nghiệm chẩn đoán bệnh sán dây lợn:

– Xuất hiện các triệu chứng bứt rứt khó chịu do đốt sán tự rụng, thải ra ngoài qua hậu môn hoặc theo phân khi đi vệ sinh (đốt sán có màu trắng ngà như xơ mít), rối loạn tiêu hóa nhẹ, đau bụng kéo dài…

– Có dấu hiệu ấu trùng sán lợn nổi sần, nổi cục trên da, xuất hiện các cục tại hốc mắt, mi mắt, trong kết mạc, thủy tinh thể…kích thước bằng hạt gạo, hạt đỗ, di động, không ngứa, ko đau.

– Có dấu hiệu mà bác sĩ nghi ngờ do ấu trùng sán lợn gây ra trên não như: co giật, động kinh, rối loạn trí nhớ hoặc đau đầu dữ dội.

4.Cách điều trị và phòng bệnh bệnh sán lợn

4.1. Điều trị bệnh sán lợn:

* Về nguyên tắc điều trị: Bệnh nhân cần phải được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời ngay khi phát hiện có đốt sán thải ra để tránh bị bệnh ấu trùng sán lợn. Việc điều trị bệnh ấu trùng sán lợn phải thực hiện ở cơ sở y tế với trang bị phương tiện cấp cứu và phải được theo dõi.

Bệnh sán dây lợn được điều trị khỏi hoàn toàn bằng các thuốc Praziquantel và Albendazole theo sự chỉ định của bác sĩ.

– Bệnh nhân mắc sán trưởng thành:

Dùng Praziquantel 10 – 15 mg/kg cân nặng (Dùng 1 liều duy nhất).

– Bệnh nhân mắc ấu trùng sán lợn:

+ Dùng Albendazole: 15 mg/1kg cân nặng x 30 ngày/1 đợt, dùng từ 2 đến 3 đợt, mỗi đợt cách nhau 20 ngày.

+ Dùng Praziquantel: 30mg/kg cân nặng x 15 ngày/1 đợt, dùng từ 2 đến 3 đợt, mỗi đợt cách nhau 10 – 20 ngày.

4.2. Phòng bệnh sán lợn:

Do tập quán và những thói quen ăn uống của người dân ở một số địa phương còn chưa đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm chính vì vậy ở Việt Nam các bệnh về giun, sán vẫn chiếm tỷ lệ khá cao. Việc giáo dục, truyền thông là vô cùng quan trọng trong công tác phòng chống bệnh giun, sán.

Thông thường, trứng và ấu trùng sán lợn sẽ chết khi thức ăn được nấu ở nhiệt độ trên 750 C trong vòng 5 phút hoặc đun sôi 100 độ C trong 2 phút.

Để phòng bệnh giun, sán nói chung và bệnh sán dây lợn nói riêng người dân cần thực hiện các biện pháp sau:

– Thực hiện “ăn chín, uống sôi”, ăn thức ăn được nấu chín không ăn các thực phẩm còn sống như thịt lợn tái, tiết canh…sẽ có nguy cơ nhiễm sán dây trưởng thành; ăn các loại rau sống không đảm bảo vệ sinh có nguy cơ mắc bệnh ấu trùng sán lợn.

– Quản lý nguồn chất thải từ phân tươi, nhất là ở những vùng có người nhiễm sán dây lợn trưởng thành trong ruột. Sử dụng hố xí hợp vệ sinh, người có sán dây lợn trưởng thành trong ruột phải được điều trị, không phóng uế bừa bãi để tránh nguồn lây ra cộng đồng.

– Các hộ chăn nuôi lợn phải thực hiện đúng quy trình chăn nuôi, không nuôi lợn thả rông.

– Quản lý chặt chẽ tiêu chuẩn vệ sinh các lò mổ lợn và vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm.

Về phía người tiêu dùng không nên quá lo ngại khi sử dụng thịt lợn và các sản phẩm từ thịt lợn. Vì chúng ta có thể dễ dàng nhận biết bằng mắt thường các dấu hiệu của bệnh lợn gạo và có thể lựa chọn thịt lợn đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm tại các cơ sở chế biến, kinh doanh thực phẩm uy tín trên địa bàn./.

MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ BỆNH SÁN DÂY LỢN

Ấu trùng sán dây lợn trong thịt lợn (ST)	Sán dây lợn trưởng thành (ST)

Ấu trùng sán lợn ký sinh trong não (nguồn Viện SR-KST-CT)

(Lượt xem 11.469, hôm nay 1)