Bệnh Viêm Gan Bí ẩn (viêm Gan Lạ): Triệu Chứng Và Cách Phòng Ngừa

Các chuyên gia dự báo, nguy cơ virus viêm gan bí ẩn (viêm gan lạ) xâm nhập vào Việt Nam là rất cao, vì vậy cần cảnh giác, chủ động tiêm đầy đủ vắc xin phòng bệnh viêm gan, phát hiện bệnh sớm để can thiệp điều trị.

1. Viêm gan bí ẩn là gì?
2. Các ca viêm gan bí ẩn đã xuất hiện ở đâu?
3. Đối tượng phổ biến mắc bệnh viêm gan bí ẩn
4. Vì sao viêm gan bí ẩn nguy hiểm?
5. Nguyên nhân gây bệnh viêm gan lạ
6. Triệu chứng của bệnh viêm gan bí ẩn
7. Bệnh viêm gan cấp tính bí ẩn có liên quan đến COVID-19 không?
8. Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện?
9. Phác đồ điều trị bệnh viêm gan lạ ở trẻ em hiện nay
10. Biện pháp phòng ngừa bệnh viêm gan bí ẩn

Viêm gan bí ẩn là gì?

Viêm gan bí ẩn là tình trạng gan bị viêm nhiễm chưa xác định rõ nguyên nhân ở trẻ nhỏ và trẻ vị thành niên. Viêm gan gây ra do nhiều nguyên nhân, thường liên quan đến nhiễm virus. Phổ biến nhất là 5 loại virus viêm gan gồm virus A, B, C, D và E. Các virus khác như adenovirus, CMV, EBV… có thể gây viêm gan, nhưng trường hợp này rất hiếm.

Điều bất thường là trong số hàng trăm ca viêm gan bí ẩn đang được ghi nhận, không có bệnh nhân nào được tìm thấy mắc một trong 5 loại virus viêm gan phổ biến. Hiện các nhà khoa học đang nghi vấn Adenovirus chính là thủ phạm gây ra hàng loạt ca mắc viêm gan bí ẩn trên toàn cầu.

Theo thông tin từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tính đến ngày 3/5/2022, thế giới đã ghi nhận khoảng 230 trường hợp trẻ bị viêm gan cấp tính không rõ nguyên nhân tại 20 quốc gia thuộc khu vực châu Âu, Đông Nam Á, Tây Thái Bình Dương, trong đó đã có 4 trường hợp tử vong và 17 trường hợp bệnh nghiêm trọng phải ghép gan (1).

Các ca viêm gan bí ẩn đã xuất hiện ở đâu?

Ngày 31/3/2022, Cơ quan an toàn y tế Anh (UKHSA) cảnh báo về tình trạng bệnh viêm gan bí ẩn khi 5 trường hợp viêm gan bí ẩn được ghi nhận ở Anh, song, những ca bệnh sớm nhất đã xuất hiện ở một bệnh viện của bang Alabama (Mỹ) vào tháng 10/2021. Các bác sĩ cho biết họ đang nhìn thấy điều gì đó bất thường, những ca viêm gan như vậy rất hiếm, vì các bác sĩ thường khám 4-5 trường hợp viêm gan không rõ nguyên nhân trong một năm. Kể từ đó, Vương quốc Anh báo cáo tổng cộng 114 ca viêm gan bí ẩn.

Mỹ có số ca viêm gan bí ẩn ở trẻ em cao tiếp sau Anh, với 27 ca, tiếp theo là Tây Ban Nha với 13 ca và Israel với 12 ca. Số lượng ca viêm gan bí ẩn nhỏ hơn cũng được ghi nhận ở Đan Mạch, Ireland, Hà Lan, Italia, Na Uy, Pháp, Romania và Bỉ. Đáng báo động, viêm gan lạ cũng lan đến Đông Nam Á khi Bộ Y tế Indonesia cho biết 3 bệnh nhi đã nhập viện và qua đời ở thủ đô Jakarta vì viêm gan cấp tính do virus bí ẩn. Trước Indonesia, tại Singapore cũng đã xác nhận 1 trường hợp viêm gan cấp tính ở bệnh nhi 10 tháng tuổi.

Đối tượng phổ biến mắc bệnh viêm gan bí ẩn

Dựa trên các điều tra dịch tễ, đối tượng phổ biến mắc bệnh viêm gan bí lạ hiện nay là trẻ em trong độ tuổi từ 1 tháng đến 16 tuổi không có bệnh kèm theo, hầu hết là dưới 10 tuổi và nhiều nhất là nhóm trẻ dưới 5 tuổi. Đa số trẻ em mắc bệnh này trước đó đều khỏe mạnh. Một số trường hợp đã từng mắc Covid-19 hoặc nhiễm adenovirus trước đó.

Adenovirus là loại virus rất phổ biến ở người, đặc biệt là trẻ em. Gần như mọi đứa trẻ đều bị nhiễm adenovirus ít nhất 1 lần trước 10 tuổi. Trong đó, adenovirus type 41 chủ yếu lây lan qua đường tiêu hóa, là nguyên nhân phổ biến của bệnh viêm dạ dày – ruột cấp tính ở trẻ em, điển hình là tiêu chảy, nôn ói và sốt, thường kèm theo các triệu chứng hô hấp. Virus adeno được coi là nguyên nhân phổ biến thứ hai gây tiêu chảy trong các nghiên cứu về trẻ em nhập viện tại các nước phát triển, sau Rotavirus. Do vậy, khi có triệu chứng bất thường, phụ huynh cần đặc biệt lưu ý và đưa trẻ đi thăm khám sớm.

Vì sao viêm gan bí ẩn nguy hiểm?

Bà Maria Buti – Chủ tịch Hiệp hội Nghiên cứu về gan của châu Âu (EASL) cho biết: Mối quan ngại lớn của viêm gan lạ là mức độ nghiêm trọng của bệnh. Hầu hết bệnh nhi mắc viêm gan bí ẩn có thể hồi phục sức khỏe hoàn toàn, hiếm khi để lại di chứng lâu dài, nhưng có một số trẻ chuyển biến nặng. Hiện đã có 17 bệnh nhi (khoảng 10% trong số những trường hợp được xác nhận) bị viêm gan nặng đến mức cần ghép gan, và có ít nhất 4 trẻ đã tử vong – Theo số liệu của WHO.

Các triệu chứng cảnh báo ban đầu của bệnh viêm gan lạ rất dễ nhầm lẫn với các triệu chứng bệnh truyền nhiễm về đường Hô hấp (cúm, viêm phổi,…) hay đường tiêu hóa (tiêu chảy cấp, tả, thương hàn,…), thậm chí Covid-19. Nhiều phụ huynh cứ nghĩ trẻ nhiễm Covid-19 mà không cần xét nghiệm, dẫn đến phát hiện và can thiệp điều trị muộn, có thể dẫn đến những biến chứng và hệ lụy đáng tiếc.

Các chuyên gia cảnh báo, dù viêm gan cấp chưa rõ nguyên nhân chưa xuất hiện ở Việt Nam nhưng cần thận trọng với căn bệnh mới này đã xuất hiện ở nhiều nước và có thể để lại hậu quả rất nặng nề nếu không chủ động dự phòng sớm.

Nguyên nhân gây bệnh viêm gan lạ

Hiện nay, các chuyên gia vẫn chưa thể trả lời nguồn cơn của bệnh viêm gan. Tuy nhiên, giả thuyết hàng đầu là adenovirus (loại virus chứa DNA chuỗi kép, đường kính của virus từ 70-80nm, không có vỏ bọc bên ngoài). Đặc biệt, đây là họ virus phổ biến thường gây cảm lạnh thông thường với các triệu chứng giống như cúm, hoặc gây bệnh đường tiêu hóa như viêm dạ dày ruột cấp tính. Phần lớn trẻ mắc bệnh viêm gan bí ẩn đều có kết quả xét nghiệm nhiễm virus này.

Tuy nhiên, không phải tất cả trẻ viêm gan đều xét nghiệm dương tính adenovirus. Virus có thể gây viêm gan, song nó không phải nguyên nhân phổ biến nhất. “Việc adenovirus gây viêm gan không mới. Trước đây đã từng có những trường hợp nhiễm virus này ở trẻ suy giảm miễn dịch. Tuy nhiên, hiện nay tỷ lệ mắc cao hơn, gặp cả ở những trẻ khỏe mạnh”, các chuyên gia y tế hàng đầu cho hay.

Cơ quan an toàn y tế Anh (UKHSA) cho biết đây, bệnh viêm gan cấp tính bí ẩn có thể là chủng adenovirus đột biến mới, hoặc bệnh nhân nhiễm adenovirus kết hợp với một số yếu tố nguy cơ khác, chẳng hạn đồng nhiễm loại virus khác, sau đó tiến triển thành viêm gan.

Triệu chứng của bệnh viêm gan bí ẩn

Hiện có 3 trẻ ở Indonesia đã tử vong do viêm gan lạ, nên nguy cơ lây nhiễm sang Việt Nam hoàn toàn có thể xảy ra. Do đó, việc phát hiện sớm các triệu chứng của bệnh viêm gan bí ẩn rất quan trọng và cần thiết, dưới đây là một số dấu hiệu cảnh báo mà Ba Mẹ cần phải theo dõi.

Đầu tiên, trong nhiều trường hợp, trẻ nhiễm adenovirus sẽ có các triệu chứng tiêu hóa, bao gồm nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng, sốt, nước tiểu sẫm màu hay phân nhạt màu. Triệu chứng đặc trưng nhất cần cảnh giác là vàng da hay vàng mắt. Các xét nghiệm cận lâm sàng cho thấy trẻ cũng có nồng độ men gan cao bất thường, dấu hiệu của tình trạng viêm hoặc tổn thương gan.

“Hiện nay, nguy cơ trẻ phát triển viêm gan vẫn cực kỳ thấp. Tuy nhiên, các bậc phụ huynh cảnh giác với các biểu hiện điển hình, dễ nhận thấy nhất là vàng bên trong lòng trắng của mắt. Hãy liên hệ ngay với bác sĩ nếu cảm thấy lo lắng”, Tiến sĩ Meera Chand, Giám đốc lâm sàng về các bệnh nhiễm trùng mới nổi tại UKHSA, cho biết.

Do adenovirus vừa lây theo đường hô hấp, đường tiêu hóa và tiếp xúc trực tiếp nên việc tuân thủ các biện pháp vệ sinh thông thường lây nhiễm theo đường hô hấp như đeo khẩu trang, không tụ tập, giữ khoảng cách là quan trọng.

Bệnh viêm gan cấp tính bí ẩn có liên quan đến COVID-19 không?

Đến nay, nhiều người đặt ra câu hỏi liệu bệnh viêm gan bí ẩn ở trẻ em có liên quan gì tới Covid-19 và vắc xin Covid-19 hay không? Hiện, không có bằng chứng cho thấy vắc xin Covid-19 liên quan gì đến sự gia tăng đột biến các ca viêm gan. Ở Anh, nơi tập trung nhiều ca viêm gan nhất, không có trường hợp nào trong số này được tiêm vắc xin Covid-19, bởi trẻ nhỏ dưới 5 tuổi chưa hề được tiêm phòng vắc xin Covid-19.

Các nhà khoa học và dịch tễ cho biết, hai bệnh lý viêm gan lạ và Covid-19 không có sự liên quan trực tiếp. Nhưng có nhiều yếu tố trong khi đại dịch chưa kết thúc mà người dân cần phải lưu ý:

• Thứ nhất, trong lúc Covid-19 phải giãn cách xã hội, người dân quan tâm tới vấn đề phòng ngừa, cách ly nên ít người mắc bệnh. Nhưng khi “sống chung với Covid-19”, các biện pháp được nới lỏng, nhiều bệnh lây nhiễm sẽ tăng lên, nhiều trẻ không có miễn dịch chống adenovirus sẽ bị yếu đi, khi nhiễm virus có thể gây ra tình trạng bệnh nghiêm trọng hơn.
• Thứ hai, sau Covid-19 nhiều người chủ quan, lơ là vấn đề phòng bệnh. Người dân chỉ quan tâm các triệu chứng mất mùi, đau họng, sốt, khó thở mà quên đi hoặc nhầm lẫn triệu chứng của các bệnh lý nguy hiểm khác.
• Thứ ba, không liên quan trực tiếp tới Covid-19, nhưng khi đồng nhiễm Covid-19 với adenovirus, virus này dễ đột biến hơn, độc lực hơn chứ không phải do nhiễm Covid-19 gây ra tình trạng nặng hơn.

Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện?

Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó chủ tịch Liên chi hội Truyền nhiễm TP.HCM khuyến cáo nếu virus Adeno lây lan tới Việt Nam, cơ địa không bị tấn công vô gan thì giống cảm cúm. Người dân không nên lo lắng, hoang mang trước căn bệnh viêm gan cấp. Khi thấy trẻ có các biểu hiện cảnh báo trên, đặc biệt da vàng và đi tiểu sậm màu thì cần phải đưa trẻ đến bệnh viện để chẩn đoán và điều trị kịp thời.

“Khi thấy con bị nóng sốt, người dân có tâm lý nghĩ là “hậu Covid-19” chứ không nghĩ là bệnh khác, dịch Covid-19 khiến người dân ngại đi điều trị, khiến bệnh có thời gian phát triển nặng hơn”, Bác sĩ Trương Hữu Khanh nhấn mạnh.

Tại Việt Nam có thể làm các xét nghiệm RT-PCR để phát hiện những ca bệnh adenovirus gây viêm gan cấp một cách chuẩn nhất, có kết quả chính xác nhất có thể ngay từ thời điểm sớm.

Phác đồ điều trị bệnh viêm gan lạ ở trẻ em hiện nay

Hiện nay, vẫn chưa có phác đồ và thuốc điều trị đặc hiệu bệnh viêm gan lạ ở trẻ. Điều trị viêm gan do adenovirus gây ra chủ yếu vẫn là các biện pháp điều trị hỗ trợ giảm nhẹ triệu chứng, chuyên gia Fischer của Tổ chức Children’s Mercy cho biết: “Cùng với thời gian và lưu ý đáp ứng các nhu cầu của trẻ (chẳng hạn như truyền dịch nếu trẻ mất nước), sức khỏe trẻ thường tự hồi phục. Gan hoàn toàn có khả năng tự chữa lành, và không cần phải lo lắng về di chứng lâu dài sau khi sức khỏe đã hồi phục trở lại.”

Trong trường hợp viêm gan nặng, một số liệu pháp điều trị có thể giúp gan hồi phục trở lại, tùy theo căn nguyên gây ra bệnh. Cũng theo chuyên gia Fischer, cần xem xét những ca trẻ viêm gan nặng gần đây ảnh hưởng tới số trường hợp cần ghép gan điển hình như thế nào. Tuy nhiên, chưa có đủ dữ liệu cho thấy nó sẽ ảnh hưởng tới số ca ghép gan hàng năm.

Hiện ở nước ngoài, phương pháp chẩn đoán và điều trị tốt ở trẻ có tình trạng viêm gan nặng là ghép gan để qua cơn nguy kịch. Những trường hợp nặng không được ghép gan đều tử vong. Vì vậy, việc phát hiện sớm triệu chứng rất có giá trị để can thiệp, điều trị cho trẻ.

Biện pháp phòng ngừa bệnh viêm gan bí ẩn

Nếu adenovirus là nguyên nhân chính của những ca viêm gan cấp, vấn đề cấp thiết đặt ra cần có các biện pháp kịp thời để chống lại nó và giảm thiểu mọi nguy cơ biến chứng nghiêm trọng. Adenovirus lây lan trong không khí và qua tiếp xúc. Biện pháp phòng ngừa chính là rửa tay đối với trẻ em và người lớn, cùng với vệ sinh hô hấp tốt, chẳng hạn như ho vào khuỷu tay. Những việc này có thể giúp ngăn ngừa adenovirus và các bệnh nhiễm trùng khác có thể gây viêm gan.

Không chỉ riêng viêm gan bí ẩn, bệnh viêm gan do các loại virus khác gây ra cũng đặc biệt nguy hiểm. Phụ huynh cần ghi nhớ lịch tiêm chủng vắc xin viêm gan A, AB cho trẻ sơ sinh, trẻ dưới 1 tuổi và các đối tượng có nguy cơ cao, đảm bảo an toàn và đạt tỉ lệ bao phủ theo các khuyến cáo đã đề ra do các nguyên nhân sau:

• Tỷ lệ người Việt nhiễm virus viêm gan B và C cao nhất khu vực, là nguyên nhân chính dẫn đến xơ gan, ung thư gan.
• Viêm gan virus đứng thứ ba trong số nguyên nhân gây tử vong ở nước ta, trong đó nhiều nhất là viêm gan B.
• Virus viêm gan B dễ lây hơn virus HIV gấp 100 lần;
• Chi phí điều trị viêm gan rất cao nhưng chưa được bảo hiểm chi trả;
• Người nhiễm viêm gan B phải theo dõi và điều trị suốt đời;
• Theo Cục Y tế Dự phòng, ước tính nước ta có 10 triệu người nhiễm virus viêm gan B và gần một triệu người nhiễm virus viêm gan C, cứ 100 người thì có đến 20 người nhiễm virus viêm gan B. Viêm gan virus là bệnh truyền nhiễm phổ biến, thường không có triệu chứng hoặc biểu hiện không rõ ràng.

Phòng ngừa viêm gan A, B bằng vắc xin là biện pháp đơn giản, hiệu quả nhất hiện nay cho mọi lứa tuổi. Hiện Hệ thống tiêm chủng VNVC có đầy đủ tất cả các vắc xin phòng viêm gan A, viêm gan B, viêm gan AB cho cả trẻ em & người lớn, liên hệ ngay Hotline 028 7102 6595 để được tư vấn và đặt lịch tiêm vắc xin nhanh nhất.

Nguy cơ viêm gan bí ẩn xâm nhập vào Việt Nam là rất cao, ngay thời điểm này, trẻ em và người lớn, đặc biệt là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương cần cảnh giác, chủ động chủng ngừa đầy đủ vắc xin, phát hiện sớm các bất thường để can thiệp kịp thời, đảm bảo sức khỏe và tính mạng toàn diện.