Bệnh Vữa Xơ động Mạch Và Nhồi Máu Cơ Tim ở Người Trẻ

09:59 AM 24/07/2020 Bệnh vữa xơ động mạch vành là bệnh hiếm gặp ở người trẻ, đặc biệt là nam giới. Tại Hoa Kỳ, nam giới ngoài 65 tuổi được coi là lứa tuổi bắt đầu có nhồi máu cơ tim. Những bệnh nhân nam mắc nhồi máu cơ tim ở tuổi 45 trở xuống được coi là trẻ và dưới 35 tuổi được coi là rất trẻ. Một số khái niệm cho rằng vữa xơ động mạch, đặc biệt là động mạch vành là bệnh của người già giờ đây đã không còn được chính xác nữa.

Thế giới đang chứng kiến sự trẻ hóa nhanh chóng của bệnh vữa xơ động mạch. Có đến 4-10% bệnh nhân nhồi máu cơ tim cấp có tuổi đời dưới 45 tuổi và phần lớn là nam giới đang khỏe mạnh. Vì vậy, khái niệm vữa xơ động mạch vành là tuổi của các “ông già” cần phải được xem xét lại. Đây là cả một quá trình bệnh lý kéo dài, bắt đầu từ rất sớm nên có thể dự phòng được từ khi còn trẻ. Để mọi người có thể hiểu rõ hơn về căn bệnh này, bác sĩ Đỗ Văn Chiến Khoa Nội tim mạch, Viện Tim mạch, Bệnh viện TWQĐ 108 đã cung cấp thông tin và đưa ra lời khuyên như sau:

Can thiệp cấp cứu nhồi máu cơ tim cấp tại Khoa Nội tim mạch, Viện Tim mạch – Bệnh viện TWQĐ 108

Nhồi máu cơ tim ở người trẻ:

Ở những người trẻ cũng như người cao tuổi, vữa xơ động mạch là nguyên nhân chính, chiếm 80% các trường hợp nhập viện. Ở người già thường tổn thương 2 hoặc 3 động mạch vành nhưng ở người trẻ có đến 60% chỉ tổn thương 1 động mạch vành.

Bất thường giải phẫu động mạch vành bẩm sinh (động mạch vành xuất phát từ động mạch phổi, bất thường xuất phát động mạch vành, không có động mạch vành trái hoặc phải, thông động mạch vành với các động mạch, tĩnh mạch khác)

Co thắt và cầu cơ động mạch vành cũng là nguyên nhân thường gặp trong nhồi máu cơ tim ở người trẻ.

Cục máu đông tại chỗ hoặc di chuyển từ nơi khác trong cơ thể gây tắc động mạch vành đột ngột.

Các nguyên nhân còn lại bao gồm: viêm động mạch vành, tia xạ lồng ngực do ung thư, chấn thương ngực, nghiên ma túy và các chất gây nghiện.

Nguyên nhân gây vữa xơ động mạch ở người trẻ: Trong giai đoạn đầu của quá trình gây bệnh vữa xơ thì chỉ có những mảng mỡ mềm bám trên thành mạch sau đó có sự tích tụ thêm canxi và một số chất khác làm mảng vữa xơ cứng hơn và dần dần gây hẹp lòng mạch.

Quá trình gây vữa xơ động mạch bắt đầu từ máu chứ không phải từ mạch máu, sự dư thừa LDL-Cholesterol trong máu bắt đầu tích tụ ở lớp dưới nội mạc mạch máu trông như một vệt mỡ có màu vàng. Thông thường những bệnh nhân có tiền sử hút thuốc lá, thuốc lào, tăng huyết áp hay đái tháo đường có nguy cơ nứt vỡ động mạch cao hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho LDL-C tích tụ tại chỗ và lâu ngày sẽ biến thành mảng vữa xơ. Nếu các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, tăng HA, ĐTĐ không được kiểm soát tốt thì mảng xơ vữa lâu ngày sẽ tăng dần lên về thể tích và gây ra những triệu chứng của bệnh tim mạch.

Những triệu chứng điển hình do mảng vữa xơ gây ra là hiện tượng đau tức ngực trái. Tuy nhiên, ở người trẻ có thể bệnh nhân không có bất cứ triệu chứng nào trước đó nhưng đột ngột xuất hiện nhồi máu cơ tim. Nguyên nhân là do mảng vữa xơ gây hẹp không nhiều lòng mạch nhưng sẽ nứt vỡ tạo cục máu đông gây tắc động mạch vành và nhồi máu cơ tim. Nhồi máu cơ tim là một biến chứng cấp tính của bệnh vữa xơ động mạch và có thể gây tử vong cho bệnh nhân nhưng chúng ta phải lưu ý rằng bệnh vữa xơ là một quá trình lâu dài chứ không diễn ra trong ngày một ngày hai.

Đau ngực cấp tính ở người trẻ

Vữa xơ động mạch bắt đầu từ khi nào: các nghiên cứu đã chỉ ra rằng quá trình vữa xơ có thể bắt đầu từ rất sớm và thậm chí là ngay khi chúng ta chào đời. Tuy nhiên, diễn biến nhanh hơn có thể bắt đầu từ lứa tuổi 15 trở đi và có thể nhanh hay chậm là do nhiều nguyên nhân khác nhau. Ở những người trẻ tuổi, những yếu tố như hút thuốc lá và béo phì là hai nguyên nhân chính gây vữa xơ động mạch, sự khác biệt này so với nhóm người già có nguyên nhân chủ yếu là bệnh rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp và đái tháo đường.

Người trẻ và hút thuốc lá: trong tất cả các lứa tuổi, hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây vữa xơ động mạch và các nghiên cứu đã chỉ ra rằng hút thuốc lá thụ động (ngửi khói thuốc lá của người khác) cũng là nguyên nhân gây ra vữa xơ động mạch. Đặc biệt là trẻ em sống trong gia đình có bố hoặc mẹ hút thuốc lá đã có biểu hiện vữa xơ động mạch từ rất sớm.

Đột tử ở người trẻ: khi bất cứ một ca đột tử nào xảy ra, phần lớn các bác sỹ sẽ cố gắng tìm kiếm các bằng chứng về nhồi máu cơ tim do tắc động mạch vành. Nhưng nguyên nhân không hẳn như vậy. Những nghiên cứu về giải phẫu các thi thể bệnh nhân trẻ đột tử cho thấy chỉ có khoảng 1/3 số bệnh nhân có nguyên nhân là vữa xơ động mạch. Một điều đáng ngạc nhiên là phần lớn các nguyên nhân đột tử đều liên quan đến các bất thường bẩm sinh của động mạch vành (33%), bệnh lý cơ tim (20%), và bệnh lý van tim (13%). Đột tử xảy ra ở người trẻ với cấu trúc và chức năng tim bình thường và có thể nguyên nhân là những rối loạn nhịp tim nguy hiểm như hội chứng Brugada, QT dài, ngắn. Ngoài ra những bệnh nhân có sử dụng chất gây nghiện như heroin, cocain hoặc các thuốc khác cũng là nguyên nhân gây đột tử ở người trẻ.

Những đứa trẻ sinh non, sinh thiếu cân cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh vữa xơ động mạch từ rất sớm. Cứ thiếu nửa cân so với cân nặng lý tưởng làm tăng nguy cơ tim của mạch bé ở tuổi trưởng thành từ 5-10%. Chính vì vậy cần chăm sóc đặc biệt nhóm này và giảm các nguy cơ tim mạch như béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường từ rất sớm. Thông thường các bác sỹ tim mạch sẽ rất ít khi hỏi về cân nặng của bệnh nhân hoặc có thể bệnh nhân không nhớ chính xác mình được sinh ra cân nặng bao nhiêu nhưng những đứa trẻ thiếu cân hoặc thiếu tháng thường có nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp, đề kháng insulin, tăng mỡ máu và đái tháo đường cao hơn so với nhóm khác. Chính vì vậy, ngay từ khi còn mang thai người mẹ phải được giáo dục về sức khỏe sinh sản và phòng tránh nguy cơ đẻ non, suy dinh dưỡng của trẻ sơ sinh.

Quá trình vữa xơ có thể kéo dài nhiều năm và khi chúng ta còn rất trẻ nhưng chúng ta hoàn toàn có thể dự phòng được 6 yếu tố được coi là quan trọng nhất của bệnh vữa xơ động mạch bao gồm: tăng cholesterol máu, HDL-cholesterol thấp, tăng huyết áp, đái tháo đường, béo phì và hút thuốc lá. Khi không có yếu tố nguy cơ nào trong nhóm trên thì chỉ có 5% có nguy cơ mắc bệnh tim mạch ở tuổi 95 mà thôi. Một người không có yếu tố nguy cơ nào trong số các yếu tố trên thì có thể sống lâu hơn 11 năm tuổi của mình so với người mắc ít nhất một trong số các yếu tố trên.

Mặc dù nhồi máu cơ tim ở người trẻ thường có tiên lượng tốt hơn so với người già vì tổn thương thường chỉ một động mạch và sức khỏe chung còn tốt. Tuy nhiên, hậu quả của nó cũng rất nặng nề làm giảm tuổi thọ đáng kể cho bệnh nhân. Ngay từ bây giờ, những người trẻ cần bỏ những thói quen xấu như hút thuốc lá, uống nhiều bia rượu và ăn quá nhiều chất dầu mỡ. Sống lành mạnh, ăn uống khoa học, thường xuyên luyện tập thể chất chính và đi khám định kỳ hàng năm chính là cách phòng ngừa tốt nhất cho trái tim của bạn và gia đình.

Thực hiện: Bác sĩ Đỗ Văn Chiến – Khoa Nội tim mạch, Viện Tim mạch, Bệnh viện TWQĐ 108.