Biến Thể Omicron Là Gì? Có Nguy Hiểm Không? Xuất Hiện ở đâu?

Người dân ở nhiều quốc gia lo ngại khi dịch Covid-19 đang có sự gia tăng trở lại trước mức độ nguy hiểm của biến thể Omicron, trong đó có Việt Nam. Vậy biến thể Omicron là gì và Omicron nguy hiểm không?

Tư vấn chuyên môn bài viết: BS Phạm Mạnh Hoàn – Cố vấn chuyên môn BVĐK Tâm Anh

1. Biến thể Omicron là gi?
2. Biến chủng Omicron được phát hiện ở đâu, khi nào?
3. Biến thể Omicron có nguy hiểm không?
4. Hiệu quả của vắc xin đối với biến chủng Omicron
5. Phương pháp chẩn đoán biến thể Omicron
   1. 1. Que test nhanh có phát hiện được biến thể Omicron hay không?
   2. 2. Xét nghiệm PCR
   3. 3. Giải trình tự gene
6. Phương pháp điều trị khi mắc biến thể Omicron
7. Phương pháp phòng ngừa Omicron hiệu quả
   1. 1. Phòng ngừa không dùng thuốc – Tuân thủ nguyên tắc 5K
   2. 2. Phòng ngừa qua miễn dịch chủ động – vắc xin

Biến thể Omicron là gi?

Biến thể Omicron là biến thể của virus Sars-Cov-2 gây bệnh Covid-19. WHO xác định đây là một biến thể đáng lo ngại, bởi dựa trên những bằng chứng nghiên cứu cho thấy biến thể này có một số đột biến làm thay đổi hành vi của chúng. Nhiều nghiên cứu đang được tiến hành nhằm đánh giá khả năng lây nhiễm, mức độ nghiêm trọng và nguy cơ tái nhiễm từ biến thể này đối với người bệnh. (1)

Người bệnh mắc Covid-19 do biến chủng Omicron có triệu chứng tương tự như các biến thể trước đó, trong đó ho là triệu chứng thường gặp nhất. Sau ho, người bệnh có các triệu chứng khác như đau họng, sổ mũi, hắt xì, mệt mỏi, đau đầu, đau cơ, giảm khả năng vị giác, giảm khứu giác, khó thở và có thể đau bụng. Sự hiện diện và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng có thê do chủng ngừa vắc xin Covid-19 không sinh đủ kháng thể hoặc người có bệnh nền, người mắc tình trạng suy giảm miễn dịch, mắc các bệnh hệ thống trước đó.

Cũng như các biến thể khác trước đây, Omicron lây truyền qua đường hô hấp, qua tiếp xúc trực tiếp giữa người với người, lây truyền qua tiếp xúc với vật thể có lưu giữ virus. Theo CDC, bất kỳ ai nhiễm biến thể Omicron đều có thể lây truyền virus cho người khác dù họ đã được tiêm chủng hoặc không có các triệu chứng mắc bệnh.

Biến chủng Omicron được phát hiện ở đâu, khi nào?

Biến chủng Omicron lần đầu tiên được Nam Phi báo cáo với Tổ chức Y tế thế giới (WHO) vào ngày 24/11/2021. Thời điểm đó biến thể Delta vẫn là biến thể có mức độ lây lan nguy hiểm nhất. Sau đó không lâu, mức độ lây lan của biến thể Omicron đã tăng mạnh mẽ, trở thành biến thể có mức độ lây lan nhanh nhất. Cho đến nay, biến thể Omicron đã được phát hiện và ghi nhận ở hầu hết các quốc gia, trong đó có Việt Nam. (2)

Tại Việt Nam, ngành dịch tễ đã ghi nhận Omicron xuất hiện đầu tiên ở TP HCM và Hà Nội, sau đó lây lan nhanh ở nhiều tỉnh thành trên cả nước. Với mức độ lây lan nhanh, Omicron đã dần dần thay thế biến thể Delta.

Xem thêm: Biến thể, biến chủng của virus là gì?

Biến thể Omicron có nguy hiểm không?

Theo một số nghiên cứu, biến thể Omicron thường ít gây bệnh nghiêm trọng hơn so với nhiễm các biến thể trước đó tuy nhiên mức độ lây lan nhanh, cao hơn chủng Delta gấp 500 lần.. Chủng Omicron xuất hiện trong bối cảnh “bình thường mới” được thiết lập, người dân cơ bản được tiêm vắc xin Covid-19 đầy đủ, mặc dù vậy những bệnh nhân có tiền sử bệnh nền, các bệnh tự miễn, người suy giảm miễn dịch… vẫn có nguy cơ trở nặng phải điều trị tích cực, thậm chí tử vong. Nếu may mắn khỏi bệnh, những đối tượng nguy cơ vẫn phải chịu những di chứng hậu Covid-19 nặng nề, ảnh hưởng đến chất lượng sức khỏe và chất lượng cuộc sống. (3)

Hiệu quả của vắc xin đối với biến chủng Omicron

Cho đến nay, vắc xin ngừa Covid-19 vẫn đóng vai trò đặc biệt quan trọng, là biện pháp giúp con người được phòng ngừa khỏi Covid-19 tốt nhất. Việc bao phủ vắc xin kịp thời không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe con người khỏi Covid-19 mà còn giảm khả năng xuất hiện các biến thể mới.

Đối với biến chủng Omicron, hiện nay các nhà khoa học vẫn đang tìm hiểu mức độ hiệu quả của vắc xin ngăn ngừa nhiễm biến thể này. Các loại vắc xin Covid-19 hiện tại được đánh giá vẫn có khả năng bảo vệ người được tiêm tránh khỏi tình trạng bệnh trở nặng phải nhập viện, thậm chí tử vong do nhiễm Omicron.

Phương pháp chẩn đoán biến thể Omicron

1. Que test nhanh có phát hiện được biến thể Omicron hay không?

Theo CDC (Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh), test nhanh là một biện pháp tiện lợi giúp người dân chẩn đoán Covid-19 nhanh chóng ngay tại nhà. Tuy nhiên hình thức test nhanh chỉ cho biết người dân có nhiễm Covid-19 hay không, sẽ không thể cho biết nhiễm biến thể nào.

2. Xét nghiệm PCR

Xét nghiệm PCR là phương pháp chẩn đoán có độ chính xác cao để xác định mắc Covid-19 hay không, thời gian có kết quả chẩn đoán lâu hơn so với test nhanh. Tương tự với phương pháp test nhanh, phương pháp PCR cũng không thể cho biết người bệnh nhiễm biến thể nào.

3. Giải trình tự gene

Đây là phương pháp chẩn đoán người bệnh bị nhiễm biến thể Omicron hay các biến thể khác chính xác nhất. Theo đó, người bệnh sau khi test nhanh hoặc PCR xác định mắc Covid-19 sẽ được tiếp tục lấy mẫu để giải trình tự gene. Sau khi xác định nhiễm biến thể Omicron hoặc các biến thể khác, người bệnh sẽ được chỉ định điều trị theo phương pháp phù hợp.

Phương pháp điều trị khi mắc biến thể Omicron

Kháng thể đơn dòng – Evusheld (thuốc dự phòng và điều trị Covid-19 do hãng dược phẩm hàng đầu thế giới AstraZeneca sản xuất) là một trong hai liệu pháp kháng thể duy nhất được FDA (Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ) cấp phép sử dụng, duy trì khả năng trung hòa Omicron cũng như các biến thể đáng lo ngại khác. (4)

Cụ thể, các thử nghiệm độc lập do FDA tiến hành để đánh giá hiệu quả của Evusheld về khả năng trung hòa trên virus giả lập cũng cho thấy vắc xin thế hệ mới này duy trì khả năng trung hòa biến thể Omicron (B.1.1.529). Kết quả cho thấy nồng độ ức chế tối thiểu 50% hoạt động virus (IC50) của Evusheld là 171ng/ml và 277ng/ml trong hai xét nghiệm đối chiếu, vẫn nằm trong phạm vi hiệu giá trung hòa đã được xác định ở người đã mắc Covid-19 trước đó.

Cũng tương tự, nghiên cứu của Đại học Oxford ghi nhận Evusheld vẫn duy trì khả năng trung hòa đối với biến thể Omicron, với hoạt động trung hòa chỉ giảm 37,1 lần so với chủng nguyên gốc. Từ đó cho thấy rõ ràng rằng với đặc tính chống biến thể, kháng thể đơn dòng – Evusheld có khả năng chống lại biến chủng Omicron đang làm mưa làm gió hiện nay trên toàn thế giới.

Phương pháp phòng ngừa Omicron hiệu quả

1. Phòng ngừa không dùng thuốc – Tuân thủ nguyên tắc 5K

Cũng giống như các biến thể khác của Covid-19, Omicron lây truyền qua đường hô hấp, qua sự tiếp xúc trực tiếp giữa người với người, tiếp xúc gián tiếp với các vật dụng có lưu giữ virus. Do đó các phương pháp phòng dịch theo quy tắc 5K như đeo khẩu trang, khử khuẩn, khoảng cách, không tụ tập, khai báo y tế giúp phòng ngừa lây nhiễm virus mà không cần dùng thuốc.

2. Phòng ngừa qua miễn dịch chủ động – vắc xin

Tiêm đầy đủ các mũi vắc xin Covid-19 là biện pháp chủ động phòng ngừa lây nhiễm Covid-19 hiệu quả. Vắc xin là phương pháp tạo miễn dịch chủ động bằng cách đưa kháng nguyên vào kích thích cơ thể tạo ra kháng thể, tăng cường hệ miễn dịch giảm tỷ lệ bệnh nặng và tử vong trên người bệnh. Đặc biệt là đối với những đối tượng nguy cơ cao như trẻ em, người cao tuổi, người có bệnh lý nền, người suy giảm miễn dịch…

Theo các nghiên cứu có khoảng 3-5% dân số toàn cầu có nguy cơ đáp ứng miễn dịch kém với vắc xin Covid-19, hoặc người bị dị ứng với các thành phần, sốc phản vệ với vắc xin. Do đó, những đối tượng này mất đi cơ hội được bảo vệ khi không được chủng ngừa, không đáp ứng miễn dịch.

Hướng đến những đối tượng dễ bị tổn thương và những người thường xuyên bị phơi nhiễm với virus do môi trường sống hoặc làm việc, AstraZeneca đã nghiên cứu và phát triển liệu pháp kháng thể đơn dòng – Evusheld. Evusheld được đánh giá là một hướng tiếp cận hứa hẹn trong dự phòng và điều trị nhiễm virus SARS-Cov-2.

Sự xuất hiện của Evusheld lần đầu tiên giúp tăng cường miễn dịch nhanh chóng cho những người suy giảm miễn dịch, người miễn dịch kém với vắc xin, người dị ứng sốc phản vệ với vắc xin, người mắc bệnh ung thư và các bệnh tự miễn, người bệnh HIV, thậm chí bảo vệ tối đa những người sống hoặc làm việc trong môi trường có nguy cơ cao (vùng dịch), những người có các yếu tố nguy cơ tiến triển nặng như (lớn tuổi, bệnh nền).

Kháng thể đơn dòng Evusheld có tác dụng tạo kháng thể nhanh chóng chỉ sau vài giờ đồng hồ sau tiêm và hiệu quả tối thiểu trong vòng 6 tháng. Kháng thể đơn dòng – Evusheld còn được đánh giá là giúp những người bệnh yếu thế như người mắc bệnh nền (suy gan, suy thận, tim mạch, cơ xương khớp, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính – COPD…); đặc biệt là người bị suy giảm miễn dịch vừa và nặng (do HIV, đang điều trị ung thư, ghép tạng…); hoặc mắc các bệnh hệ thống (lupus ban đỏ, viêm khớp, thoái hoá khớp…) được bảo vệ sức khỏe trước dịch Covid-19 và biến thể Omicron.

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, Hà Nội
  • Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TPHCM:
  • 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Quận 8:
  • 316C Phạm Hùng, P.5, Q.8, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7:
  • 25 Nguyễn Hữu Thọ, P.Tân Hưng, Q.7, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh/
• Website: https://tamanhhospital.vn

Trước đại dịch Covid-19 đang lây lan, đặc biệt là biến thể Omicron đang làm mưa làm gió, người dân cần tuân thủ nguyên tắc 5K và tiêm vắc xin ngừa Covid-19. Vắc xin chính là vũ khí tối ưu, giúp người mắc bệnh Covid-19 tránh nguy cơ diễn tiến nặng hoặc tử vong. Với người không thể tiêm được vắc xin hoặc tiêm vắc xin vẫn không tạo đủ kháng thể ngừa Covid-19 như: suy giảm miễn dịch từ mức độ vừa đến nặng, ghép tạng, bị tác dụng phụ nghiêm trọng với vắc xin… thì nên thay thế bằng tiêm Evusheld – kháng thể đơn dòng dự phòng Covid-19.