Bước đầu Tìm Hiểu Sự Khác Biệt Giữa Trầm Hương Và Kỳ Nam

BÙI CÔNG KHÁNH Chủ tịch Hội trầm hương Khánh hòa.

Trầm hương là sản phẩm quý hiếm của tỉnh Khánh Hòa , thơm danh trong ngoài nước từ ngàn đời nay.

Từ những năm 206-220 trước CN nhiều tài liệu đã cho thấy có sự giao thoa buôn bán trầm hương giữa người Giao chỉ (người Việt cổ), người Hán (cổ ) và các nước khác trên thế giới. Nó được coi như sản vật quý hiếm dùng để triều cống, hiến tặng có danh giá.

Sách cổ kim ca ngợi trầm hương vì nhiều lẽ. C:ác nhà khoa học đã phân tích sâu về tính chất vật lý ,hóa học trầm hương như sau:

1/Tính chất vật lý và hương liệu của của cây trầm hương: Trầm hương là cây gỗ mềm xóp, xếp nhóm 8 trong bảng phân loại 8 nhóm của Việt Nam. Cây có sơ sợi, dai có thể sử dụng làm bột giấy, đồ mộc gia dụng , thớ gỗ mịn nâu vàng sáng đánh vecni đẹp. Sản phẩm chính của cây Dó bầu là Trầm hương và Kỳ nam. Trầm hương có tính cháy cao. Gỗ nhiễm trầm có màu đen và có hương thơm đặc biệt, đậm ấm say nồng. Trong khi đốt trầm hương thăng hoa, do có chất định hương nên có mùi thơm lâu, có khả năng sát khuẩn cao. Mỗi loại hương trầm đốt lên lại có mùi thơm đặc biệt khác nhau và do đó giá trị cũng khác nhau. Thường cây dó nhiễm trầm toàn phần có tỷ trọng riêng nặng, màu đen bóng hay nâu cánh dán bóng đẹp.

-Kỳ nam lại là sản phẩm đặc biệt nhất của cây dó bầu: Theo sách của thi sĩ Quách Tấn thì Trầm hương do cây dó lưỡi trâu, dó cam sinh ra. Còn Kỳ nam thì do cây dó bầu sinh ra. Kỳ đối với Trầm cũng như Ngọc thạch (Diamont ) đối với Thủy tinh (Cristal de roche ). Kỳ nam nhẹ, mềm, đủ vị cay, chua, ngọt, đắng. Kỳ mùi thanh, Trầm mùi ngát. Khói Trầm thì bay thấp vòng quanh còn Kỳ thì bay thẳng và cao vút.

2/ Tính chất hóa học của Trầm hương: Từ những năm 90 của thế kỷ trước người ta đã phân chất dầu Trầm hương có 31 chất chiếm 72,4% thành phần hóa học hiện có của tinh dầu. Đứng đầu là chất 2-(2- (4 Methoxyphenyl) Cromne ) chiếm 27,0% ,chất 2-(2Phenylethyl)choromone chiếm 15% , Chiếm từ 1-5% có 8 chất tổng cộng 15.9%, 21 chất còn lại chiếm từ 0,1-0,8%. Tai hội thảo về tinh dầu Trầm hương ngày 6-8 tháng 12 năm 2013 tại Khánh Hòa, Giáo sư Vĩnh Định cho biết đến nay đã chiết xuất được 150 chất từ tinh dầu Trầm hương; còn Giáo sư Joong hill Park đã công bố tài liệu mới nhất của mình rằng ông đã chiết xuất tinh dầu trầm hương được trên 180 chất và ông cho rằng các chất có được trong tinh dầu trầm hương, chưa dừng lại ở đó do chúng ta chưa nghiên cứu hết.

Như vậy Trầm hương là phức hợp của nhiều tinh dầu và có nhiều chất liệu quý. Không thể tạo tinh dầu Trầm hương nhân tạo được. Ngay trên cây dó bầu chưa tạo trầm người ta cũng đã phân chiết được hơn 21 chất: trong thân cây có 3 chất, trong lá có 4 hợp chất Quytanol , trong gỗ có 10 chất chủ yếu là Agarol, Agarolpinol, trong dầu gỗ có 4 chất chủ yếu là Benzylacetone và Aquillochin. Hầu hết các chât này là dầu thơm, có khả năng định hương và làm dược liệu rất có hiệu quả .

Chưa có nghiên cứu nào về phân chất hóa học của Kỳ nam. Có lẽ vì Kỳ nam quá ít, quá đắt và chưa thiết thực cho đời sống xã hội nên chưa được nghiên cứu .

3/ Những công dụng của Trầm hương Kỳ nam :

Trước hết có lẽ Trầm hương quý bỡi giá trị tâm linh. Người ta sùng bái nó bỡi nó có hình thù kỳ dị ,lại có mùi thơm đặc biệt, ẩn dụ nhiều biểu tượng tâm linh, huyền bí, u tịch . Nó lại được sử dụng trong những thời khắc thiêng liêng, nghi lễ sang trọng ở những nơi thờ cúng tổ tiên, gia đình, chùa chiền nhà phật, nhà thờ hồi giáo . Người ta chế tác trầm hương thành nhiều sản phẩm khác nhau để phục vụ cho nhu cầu riêng của đời sống con người như trầm phong thủy, trầm mỹ nghệ, trầm trang sức, trầm cảnh, trầm vật dụng thông thường và nhang trầm truyền thống …

Hương liệu trầm hương thường được buôn bán ở Ấn Độ,Trung Cận Đông, Đài Loan, Hồng công, Trung quốc, Inđonecia, Malaycia…Theo tác giả (Yau col 1999 ) thì hương trầm dùng để sản xuất Alta, Minyak alta là loại hương liệu cơ bản chứa dầu trầm được người Hồi giáo dung để sứt lên quần áo khi đọc kinh thánh. Các hương liệu trầm hương tự nhiên của Việt Nam, đặc biệt là có xuất xứ ở Khánh Hòa thường có giá thành cao và có uy tín khắp nơi trên thế giới nhất là các nước Ả Rập, Châu Âu, Ấn Độ.

Trầm hương không thăng hoa trước khi đốt. Khi đốt trầm hương sẽ thăng hoa làm cho giá trị hữu ích cao, có chất định hương làm tồn tại mùi hương lâu dài trong không gian. Theo y học Trung quốc hương thơm của trầm hương có thể loại bỏ ám khí, khí độc, đưa lại mùi hương quyến rũ, huyền bí, tồn tại lâu bền. Người xưa còn sử dụng bột trầm hương để ướp xác. Vì vậy trầm hương đưa con người gần lại với thế giới tâm linh, huyền ảo. Có lẽ giá trị tâm linh của trầm hương đã làm cho giá trị sử dụng của trầm hương tăng cao và trở nên vô giá.

Trong y học cổ truyền, trầm hương được biết tới khi chữa được một số bệnh như chữa bệnh đau bụng gió cấp tính, bí tiểu tiện, chữa chứng bệnh đầy hơi khó tiêu, đau bụng ói mửa, hen suyễn thở gấp, Hạ nhược khí, thông chứng do khí hư lâu ngày. Lá cây dó bầu còn có tác dụng giải nhiệt, giải độc gan, chống tăng huyết áp.

Trong Tây Y trầm hương có tính kháng, tạo nên kháng thể mạnh (diệt khuẩn, làm lành vết thương). Có tác dụng chữa một số bệnh tim mạch (đau ngực, suy tim ), các bệnh về đường hô hấp, đường tiêu hóa, bệnh đường tiết niệu và các bệnh về thần kinh.

-Kỳ nam có đủ những gì tinh tú nhất , đặc sắc nhất của trầm hương mà lại thanh cao quý phái nữa .Chẳng thế có một mẫu Kỳ nam bên người, người ta cảm nhận được nhiều điều may mắn, ngăn chặn được mọi sự rủi ro, tai nạn bất ngờ. Kỳ nam còn là thứ phòng thân cho người và là thuốc chữa bệnh quý giá, nhất là những bệnh hiểm nghèo do tai ương chướng khí mà có.

4/ Sự khác biệt nhất của Trầm hương và Kỳ nam là quá trình hình thành:

-Từ những năm 90 của thế kỷ 20, người ta đã bắt đầu nghiên cứu tạo Trầm hương nhân tạo bằng các chất hóa học và sinh học. Tại Khánh Hòa người ta đã phân lập được 3 loại nấm để tạo trầm là Aspegilusphoenicis (edii) Thom, Pinicilium citrum Thom và Piniclin SP. Theo các chuyên gia người Mỹ thì các nấm tạo trầm là nấm Bất toàn còn theo Julaludin người Malaycia thì đó là loại nấm Cryphoerica Mangiphera tạo nên. Như vậy trầm tự nhiên là do nấm trong rừng tạo nên. Ngoài ra trầm nhân tạo cũng có thể dùng các chất hóa học như các loại Acid, Bazơ hoặc các loại muối sunfua, sunfat …tạo nên. Chúng có tác động nhanh lên cây dó để tạo trầm nhưng tồn dư nhiều gốc tự do độc hại cho người sử dụng. Tác dụng dược lý của trầm hương nhân tạo bằng hóa học gây nhiều hệ lụy không mong muốn. Người tiêu dùng cần thận trọng khi sử dụng các sản phẩm trầm hương sử dụng hóa chất.

- Kỳ nam hình thành chủ yếu từ men và vi khuẩn. Men là nấm đơn bào (Yeast levure), là nhóm Protein cực kỳ quan trọng, là chất xúc tác sinh học được hình thành trong mọi tế bào. Còn Vi khuẩn (Bacterium) là sinh vật đơn bào, có kích thước nhỏ so với sinh vật nhân chuẩn có cấu trúc tế bào.

Từ xa xưa người ta nhận thấy Trầm hình thành từ ngoài thân cây dó bầu vào còn Kỳ nam hình thành từ lõi thân cây ra. Cho đến nay chưa có báo cáo nào nghiên cứu tạo kỳ nam thành công.

Tại Khánh Hòa đã bước đầu nghiên cứu tạo kỳ nam từ năm 2011. Chúng tôi đã phân lập được các tập đoàn Vi sinh vật: Men, Vi khuẩn, nấm trên Kỳ sinh (cây còn sống) và Kỳ rục (cây đã chết) cho kết quả khác nhau.

Ở Kỳ sinh có 12 loại vi khuẩn, men. Còn ở Kỳ rục lại có tới 24 loại vi khuẩn, men và nấm. Qua phân lập đã xác định đươc các loại Vi khuẩn Bacillus subithis, Bacillus cerus…là các loại trực khuẩn và nhóm phẩy khuẩn Campylobacter Jejuni… chúng phát triển mạnh trong môi trường nuôi cấy bình thường. Các loại Vi khuẩn, men có màu sắc khác nhau là nguyên nhân các màu sắc của Kỳ nam được phân loại thành : Bạch kỳ, Thanh kỳ, Hoàng kỳ và Hắc kỳ.

Đem các loại men,vi khuẩn này cấy tạo Kỳ trên cây dó bầu cho kết quả khả quan. Sau 2 năm nghiên cứu các mảnh Kỳ nam nhân tạo tạo nên mùi kỳ đặc trưng không thể lẫn với mùi trầm được. Nhiều loại Vi khuẩn, men đơn chất đem cấy riêng rẽ cho kết quả tạo kỳ nam khá tốt còn có loại lại ăn kỳ chậm. Còn nhiều việc phải làm để tạo nên kỳ nam nhanh chóng và hoàn chỉnh nhưng có một điều có thể khẳng định rằng Trầm hương không phải để lâu ngày thành Kỳ nam .

Tóm lại Kỳ nam và Trầm hương đều sinh ra trên cây do bầu. Trầm hương do nấm sinh ra còn Kỳ nam do Vi khuẩn và men sinh ra. Trên thực tế Trầm hương ăn trầm từ ngoài thân cây vào còn Kỳ nam ăn kỳ từ trong lõi cây ra. Việc nhiễm kỳ trong tự nhiên khó hơn trầm nên việc tạo kỳ khó hơn; Nhưng nếu chúng ta có đủ men, vi khuẩn cung cấp cho quá trình nhiễm kỳ thì chắc chắn việc tạo kỳ nam trong tương lai sẽ nhanh chóng như tạo trầm./.

Nha trang, ngày 20/8/2014