Buổi đầu Khẩn Hoang - Báo Cần Thơ Online

Có thể bạn quan tâm

TIẾNG VIỆT

CANTHO NEWS
CẦN THƠ KHMER NGỮ

Thời sự
Chính trị
Kinh tế
Xã hội
An ninh-Pháp luật
Thế giới
Giáo dục
Y tế
Khoa học & Công nghệ
Chuyển đổi số
Văn hóa - Giải trí
Thể thao
Du lịch
Media
Quảng cáo - Đặt báo
Đọc báo giấy Online

Tiếng Việt | English | ភាសាខ្មែរ

Thời sự
- Cần Thơ
- ĐBSCL
- Trong nước
- Khảo sát và kiểm tra công tác tổ chức Lễ hội Văn hóa Sông nước Cần Thơ năm 2025
- Kiên quyết ngăn chặn, không để phát sinh tàu cá, ngư dân vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài
- Phó Bí thư Thành ủy Trần Văn Huyến kiểm tra công tác bầu cử tại xã An Thạnh và Cù Lao Dung
- Lập ban bầu cử, các tổ bầu cử, tiếp nhận hồ sơ ứng cử đảm bảo đúng thời gian quy định
Chính trị
- Xây dựng Đảng & Hệ thống chính trị
- Làm theo gương Bác
- Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng
- Diễn đàn & Nhịp cầu dân cử
- Đại biểu Quốc hội và HĐND TP Cần Thơ tiếp xúc hơn 5.000 cử tri
- Xây dựng chính quyền vì dân phục vụ
- Cử tri kiến nghị sớm hoàn thành dự án nâng cấp, mở rộng quốc lộ 91
- Tổ kiểm tra số 03 kiểm tra tổ chức bầu cử tại các xã, phường
Kinh tế
- Thị trường
- Đầu tư - Tài chính
- Nông nghiệp - Nông thôn
- Agribank vào cuộc quyết liệt cùng Đề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao, phát thải thấp vùng ĐBSCL
- MB - Ngân hàng sáng tạo của năm 2025: Sáng tạo vì hạnh phúc con người
- Chi cục Hải quan khu vực XIX vượt chỉ tiêu thu ngân sách nhà nước so với dự toán
- Linh hoạt, thiết thực hoạt động công tác đối ngoại
Xã hội
- Đời sống
- Gia đình
- Nhịp cầu nhân ái
- [INFOGRAPHICS] Thông báo treo cờ Tổ quốc, thời gian nghỉ Tết Dương lịch, ngày Chiến thắng 30-4 và Quốc tế lao động 1-5 năm 2026
- Cần “vành đai an toàn” để bảo vệ con trẻ trước bạo lực, xâm hại
- Chia sẻ kiến thức hữu ích về làm mẹ an toàn và chăm sóc sức khỏe trẻ em
- Lan tỏa “Lối yêu thương”
An ninh-Pháp luật
- Quốc phòng
- An ninh
- Biển đảo
- Pháp luật
- An toàn giao thông
- Triệt phá 2 tụ điểm liên quan ma túy tại phường Tân An và phường Cái Khế
- Triệt phá điểm lắc tài xỉu có nhiều đối tượng tham gia
- Nhiều giải pháp đảm bảo an toàn giao thông
- Viện Kiểm sát Nhân dân khu vực 9 - Cần Thơ ký kết quy chế phối hợp với 11 UBND xã
Thế giới
- Toàn cảnh
- Đông Tây thế sự
- Chuyện bốn phương
- 9/10 đường bay nhộn nhịp nhất thế giới thuộc về châu Á - Thái Bình Dương
- Nhật tăng mạnh chi tiêu quốc phòng
- Pháp khởi động đóng tàu sân bay thế hệ mới
- Phép thử năng lực hành động chung
Giáo dục
- Học đường
- Tuyển sinh-Hướng nghiệp
- Khuyến học
- Đại học Cần Thơ tổ chức 7 đợt thi cho Kỳ thi V-SAT năm 2026
- Đội tuyển PAMA Việt Nam - GeniusKid đạt thành tích cao tại Kỳ thi Toán trí tuệ quốc tế PAMA Global lần thứ 23
- Các đội tuyển học sinh giỏi THPT TP Cần Thơ xuất quân dự thi cấp quốc gia
- Về thăm Di tích Chiến thắng Ông Hào
Y tế
- Sức khỏe
- Dinh dưỡng
- Tư vấn
- An toàn thực phẩm
- Vingroup hỗ trợ Hà Tĩnh chuẩn hóa cấp cứu ngoại viện từ phương tiện đến con người
- Bệnh viện Mắt Sài Gòn Cần Thơ cập nhật tiến bộ mới nhất của ngành nhãn khoa
- CDC Cần Thơ đạt 3 giải cuộc thi "Sáng tác sản phẩm truyền thông về môi trường không khói thuốc lá"
- Chuyển giao trạm y tế cho UBND cấp xã quản lý
Khoa học & Công nghệ
- Khoa học thường thức
- Sản phẩm mới
- Thủ thuật
- CanTho Plus - Ứng dụng đa nền tảng, giúp khán giả dễ dàng tiếp cận các nội dung số chất lượng cao từ Báo và Phát thanh, Truyền hình Cần Thơ
- Triển khai Trung tâm Giám sát, điều hành thông minh TP Cần Thơ
- Đưa khoa học và công nghệ vào thực tiễn, phục vụ phát triển bền vững ĐBSCL
- Căng thẳng về tài chính và thực phẩm khiến tim già nhanh hơn
Chuyển đổi số
Văn hóa - Giải trí
- Văn hóa - Nghệ thuật
- Xem-Nghe-Đọc
- Sáng tác - Biên khảo
- Nửa thế kỷ, trọn một lòng với cải lương
- Tăng cường bảo vệ cảnh quan di tích lịch sử và thiết chế văn hóa
- [INFOGRAPHICS] Lễ hội Văn hóa Sông nước Cần Thơ năm 2025 “Cần Thơ - Sắc màu sông nước”
- Bắn pháo hoa nổ tầm thấp chào mừng Lễ hội Văn hóa Sông nước Cần Thơ
Thể thao
- Bóng đá
- Môn khác
- Thể thao - Cuộc sống
- Dấu ấn lần thứ 5 Giải Marathon Quốc tế Di sản Cần Thơ
- Nền tảng vững chắc của Bóng chuyền bãi biển Cần Thơ
- Đua thuyền Cần Thơ quyết tâm cao ở giải quốc gia 2025
- 10.000 vận động viên dự Giải Marathon Quốc tế Di sản Cần Thơ 2025
Du lịch
- Khám phá
- Ẩm thực
- Góc lữ hành
- Sheraton Hotels & Resorts khai trương Sheraton Vinh: Kiến tạo kỷ nguyên dịch vụ lưu trú cao cấp tại Bắc Trung Bộ
- 10 năm Vinpearl Safari Phú Quốc: Dấu ấn tiên phong của Safari bán hoang dã đầu tiên tại Việt Nam
- Nét đẹp sông nước Cần Thơ
- Vietravel ra mắt nhận diện thương hiệu mới, đánh dấu 30 năm phát triển - Vươn mình cùng đất nước
Media
- Video
- Longform
- Infographics
- Bất động sản - Đô thị
- Nông dân làm giàu

Dòng sự kiện

Nhiệt liệt chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng!
Cần Thơ năng động và phát triển
Đại hội Đảng các cấp (nhiệm kỳ 2025 - 2030)
Chào mừng Lễ hội Văn hoá Sông nước Cần Thơ năm 2025

Đọc báo giấy Online Bảng giá quảng cáo - Đặt báo VĂN HÓA - GIẢI TRÍ > Sáng tác - Biên khảo 06/12/2014 - 16:37 Chia sẻ Facebook Buổi đầu khẩn hoang

LINH MAI

Đồng bằng Nam bộ hơn 300 năm về trước là một vùng đồng lầy hoang hóa, nước ngập lưu niên! Thời ấy, người ta gọi đất này là Thủy Chân Lạp, đối lập với Lục Chân Lạp là vùng đất có địa thế cao, ít ngập nước. Đến thế kỷ 17, đồng bằng Nam bộ vẫn là một vùng hoang vu, nhờ công của các chúa Nguyễn và những lưu dân người Việt đến định cư khai khẩn từ đầu thế kỷ 17 mà chúng ta có vùng đất trù phú ngày nay.

Khi xâm nhập, thám sát, khai thác dần tiến đến định cư lập làng xóm, ấp trại, tiền nhân ta - những người đi khẩn hoang - đã biết lợi dụng tài nguyên, sản vật sẵn có phục vụ sinh hoạt ăn ở, đời sống. Từ đó dần tiến đến cải tạo, chinh phục, biến những vùng đất hoang hóa, sình lầy trở thành những vùng canh tác màu mỡ, phì nhiêu.

Dừa nước mọc ven bờ sông.

Buổi đầu, người đi khẩn hoang thường dừng chân ở những rẻo đất cao, tương đối bằng phẳng, cạnh các con sông lớn. Việc đầu tiên là đốn cây dựng chòi. Lúc ấy, cây cối rất nhiều và khắp nơi như tràm, bần, trâm, sắn, gáo, chà là, lâm vồ, sộp, gừa, mắm, đước Riêng cây dừa nước phát triển mạnh do đặc tính phát tán của chúng (trái dừa nước già rụng trôi theo nước lớn ròng đi khắp nơi, vướng lại những bãi bùn cạn dọc theo những con rạch, nẩy mầm và lớn lên; tiếp nối chu kỳ sinh trưởng và phát tán tiếp theo). Nhiều nghiên cứu cho thấy dừa nước đóng vai trò quan trọng trong buổi đầu khẩn hoang và đến nay vẫn còn giá trị:

- Lá dừa nước róc rời, chằm miếng để lợp nhà, chòi, trại

- Cọng dừa nước sau khi đã róc sạch lá, đem phơi dùng đan bện làm vạt ngủ, kệ, bàn

- Bụp dừa nước (phần gốc) được xước từng mảng, chẻ nhỏ, phơi héo làm dây cột, buộc (rất chắc).

- Đọt dừa nước chưa nở (cờ bắp) thường được dùng làm lạc dây để chằm lá, cột xống lá lợp nhà. Lá đọt dừa nước còn dùng để gói bánh lá dừa.

- Trái dừa nước như một nguồn thực phẩm.

- Mật lấy từ cuống hoa dừa nước có thể chế biến thành đường (như thốt nốt).

Có thể nói nhà, chòi, trại được cất lên toàn bằng vật liệu tại chỗ.

Chuyện ăn uống cũng sẵn từ thiên nhiên. Nước uống múc dưới sông khi nước lớn. Người ta dùng chừng một nạm cây ô rô (loại cây thân thảo mềm có gai nhỏ quanh mình, mọc hoang khá nhiều theo mé, bãi các kênh rạch ở ĐBSCL), đánh vòng tròn như lóng phèn. Nước sẽ lắng trong veo trong vài phút. Củi để đun nấu có rất nhiều từ những cây, cành khô, mục, đổ ngã trong rừng. Về thức ăn thì khá phong phú với các loài rau hoang dã: rau mác (ăn bẹ và lá) trôi lình bình trên sông rạch (lúc ấy chưa có lục bình - bèo Nhật Bản), rau cốc kèn (ăn đọt) từng đám rậm rạp bò lan trên những lùm cây ven sông rạch, những cây lộc vừng (ăn đọt) sum suê lá mọc ở chỗ đất cao ven sông, rau dừa, rau ngổ, rau muống đồng xanh tốt ở các ao, lung đầm lầy Xưa, tôm cá ở miền Tây nhiều vô số kể. Cá lóc sống ở các ao, đìa, mương vườn và đồng ruộng. Cá lóc trưởng thành lớn bằng cườm tay, có con sống lưu niên có thể to bằng bắp chuối chân người lớn. Cá rô thường sống trên đồng nước ngập, lớn bằng hai, ba ngón tay. Cá sặt ngụ cư trong mương vườn, ao chuôm, nơi nào cũng có. Tôm càng xanh sống ở sông rạch khắp nơi. Ngoài ra, trong môi trường nước ngọt của ĐBSCL còn có lươn, rắn, rùa, cua đinh, cá chạch, cá mè, cá ngát, cá lăng, cá thát lát, cá trê, ếch, nhái, các loại ốc Bắt được tôm cá rồi, dân khẩn hoang làm chín thức ăn rất đơn giản nhưng hấp dẫn như nướng luộc, hấp ăn kèm hàng trăm loại rau rừng hoang dã.

Một thời gian sau khi ổn định chỗ ở, vị trí khẩn hoang, cư dân mới bắt đầu khai khẩn, trồng trọt, chăn nuôi có chiều sâu.

Trước tiên là "lên liếp", tức đào mương, dùng đất đào đắp, tôn (nâng) bờ cao lên khỏi mực nước ngập hàng năm để có thể trồng trọt. Đất mới lên liếp thường xấu, có nhiều phèn, nhưng được phủ lên một lớp phân cỏ dày nên việc trồng trọt các loại rau quả ngắn ngày rất tốt. Thế là người khẩn hoang đã có các loại cây, rau truyền thống dễ trồng như: chuối, rau muống, rau lang, cà, ớt, rau om, bông súng, bạc hà, môn đúm, sả, rau răm Cây cách (ăn lá) rất dễ trồng được ghim, cặm khắp nơi theo mé mương. Đất "liếp" sau nhiều năm được nước mưa "rửa phèn" cùng với sự chăm sóc, bồi đắp của lưu dân trở thành đất "thuộc", thích hợp canh tác, sản xuất nông nghiệp.

Con vật đầu tiên được người khẩn hoang đem theo và nuôi nấng là chó. Dần dà trong một xóm, có thêm gà vịt, ngan, ngỗng được nuôi để lấy trứng và thịt Vậy là đã có tiếng chó sủa, gà gáy trong các xóm, trại, thôn lân.

Cây lương thực chủ yếu là lúa nước. Người ta trồng lúa trên những mảnh ruộng mới khai hoang. Lúa phát triển rất tốt nhờ lớp phân hữu cơ dồi dào cũng như lượng phù sa màu mỡ có sẵn. Tuy nhiên, khẩn hoang làm ruộng cũng lắm gian nan. Không may là khi gặp đất mọc toàn cây rán cao khỏi đầu, người ta dùng phảng chém gốc cho nó lật nguyên bụi xuống, lấn dũi từ ngoài vào trong, đợi khi có nắng, khô rồi đốt. Nếu gặp rừng lá dừa nước thì kể như may, bởi loại cây nầy thân mềm dễ phát, đốn. Gặp phải rừng chà là nhọc công nhất! Gai chà là dài và bén, đạp trúng nó gãy ngang, dính một phần trong thịt, nhưng được cái là chỉ trong đêm, vết thương làm mủ, đầu gai đen sì bật ra. Có một loại cây thấy dễ dọn mà không dễ là cây sặc (giống hệt lau sậy nhưng lùn hơn), bởi sặc nhảy con phát tán với tốc độ chóng mặt. Đám sặc chỉ bằng một chiếc chiếu trong vòng một tuần lễ có thể lan rộng ra cỡ nửa công đất (500 mét vuông). Nếu không bỏ nhiều công bứng tỉa thì lúc thu hoạch lúa, lưu dân sẽ có hơn chín chục phần trăm là bông sặc! Đất có cây lác mọc là đất tương đối màu mỡ, ngược lại, cây năng là biểu hiện của đất ngập nước bị nhiễm phèn nặng.

Dụng cụ lao động rất hiệu quả được sử dụng từ thời khẩn hoang còn lại đến ngày nay là cây "phảng" (hình dáng như một thanh dao dài chừng 0,7m, có cán cầm ngắn gần vuông góc với thanh phảng). Trong sách Đại Nam quốc âm tự vị của Huỳnh Tịnh Của liệt kê ba loại phảng: phảng gai, phảng giò nai và phảng cổ cò. Phảng gai dùng để phát hoang ở những vùng đất cao ráo hoặc để phạt cỏ bờ. Phảng giò nai và phảng cổ cò dùng để phát cỏ lác, cỏ năn ở ruộng sâu. Theo nhà văn Sơn Nam thì kỹ thuật dùng phảng phát cỏ làm ruộng xuất hiện từ thời khẩn hoang ở Nam bộ. Cây phảng là nông cụ sáng tạo độc đáo của tiền nhân ta dùng để khai phá hiệu quả vùng đất mới. Phảng luôn bén thì phát cỏ mới "ngọt", nhanh và ít tốn sức. Tư thế đứng và bước của người phát cũng phải được tập luyện. Chân trái phía trước, chân mặt phía sau, chém dao thứ nhất, bỏ chân sau qua bên trái đồng thời vung cây phảng lên cao để chuẩn bị rồi bỏ chân trước qua bên trái, chém nhát dao thứ hai ngay khi ngón chân cái vừa đặt xuống đất. Thực hiện thuần thục những động tác này sẽ làm cho hai dao chém xuống liền mí nhau, dọn sạch một vùng cỏ rộng.

Buổi đầu thời khẩn hoang, tiền nhân ta với sự cần cù và mưu trí luôn tìm cách chinh phục, cải tạo, khắc phục những điều kiện bất lợi của môi trường, từ đó "sống chung" với thiên nhiên một cách bền vững, để lại cho đời sau vùng đất được xem là vựa lúa đảm bảo an ninh lương thực cho cả nước, có lúa gạo xuất khẩu với sản lượng hàng đầu thế giới

Tư liệu tham khảo:

- Lịch sử khẩn hoang miền Nam Sơn Nam - Nxb Trẻ 2007(tái bản).

- Non nước Việt Nam- Sắc màu Nam bộ (Phạm Côn Sơn -NXB Phương Đông 2005).

- Đồng bằng sông Cửu Long nét sinh hoạt xưa (Sơn Nam NXB Thành phố Hồ Chí Minh2003).

- Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam (Nguyễn Hữu Hiếu NXB Trẻ Tp Hồ Chí Minh 2003.

- Nam bộ xưa và nay (Nhiều tác giả _ NXB Tp/ Hồ Chí Minh_ Tạp chí Xưa và nay 2003).

Chia sẻ bài viết

Chia sẻ Facebook

BÌNH LUẬN Ý kiến của bạn Gửi ý kiến

*Email (không hiển thị trên trang):

*Họ tên (hiển thị trên trang):

Vui lòng nhập mã xác nhận vào ô bên dưới. Nếu bạn không đọc được, hãy Chọn mã xác nhận khác.

Gửi Đọc thêm

Bài 1: Cạnh tranh từ phòng vé đến nền tảng số
Nửa thế kỷ, trọn một lòng với cải lương
Tăng cường bảo vệ cảnh quan di tích lịch sử và thiết chế văn hóa
[INFOGRAPHICS] Lễ hội Văn hóa Sông nước Cần Thơ năm 2025 “Cần Thơ - Sắc màu sông nước”
Tăng cường kiểm tra, quản lý sau vụ 42 cây xà cừ bị đốn hạ trong Khu Văn hóa Hồ Nước Ngọt
Bắn pháo hoa nổ tầm thấp chào mừng Lễ hội Văn hóa Sông nước Cần Thơ
Độc đáo văn hóa Chăm tại Khánh Hòa
Một chương trình nghệ thuật đặc sắc đêm khai hội
Những nghiên cứu giá trị về văn hóa dân gian sông nước Cần Thơ
“Truyện Kiều” với tranh minh họa của Nguyễn Công Hoan

Tiêu điểm

Nửa thế kỷ, trọn một lòng với cải lương
[INFOGRAPHICS] Lễ hội Văn hóa Sông nước Cần Thơ năm 2025 “Cần Thơ - Sắc màu sông nước”
Tăng cường kiểm tra, quản lý sau vụ 42 cây xà cừ bị đốn hạ trong Khu Văn hóa Hồ Nước Ngọt
Bắn pháo hoa nổ tầm thấp chào mừng Lễ hội Văn hóa Sông nước Cần Thơ
Một chương trình nghệ thuật đặc sắc đêm khai hội
Nghệ nhân đờn ca tài tử đặc biệt
Một chút
Trường Lê Văn Tám - ngôi trường Anh hùng
Lan tỏa thông điệp cải cách hành chính bằng nghệ thuật
Lan tỏa nét đẹp văn hóa “Vùng đất con người Cần Thơ”

Đọc nhiều

Lắng đọng vở cải lương “Người mẹ và thanh gươm”
Trung tâm Văn hóa, Nghệ thuật TP Cần Thơ dựng vở cải lương mới
Lễ hội Văn hóa Sông nước Cần Thơ khai mạc tối 27-12
Chàng ca sĩ Cần Thơ gây dấu ấn với phong cách âm nhạc đậm chất miền Tây
Xem cải lương và chiếu phim miễn phí tại Trung tâm Văn hóa, Nghệ thuật TP Cần Thơ
Bắn pháo hoa nổ tầm thấp chào mừng Lễ hội Văn hóa Sông nước Cần Thơ
TP Cần Thơ phát động Cuộc thi Ấn phẩm Xuân Bính Ngọ 2026
Cách làm hay từ một chuyên đề sân khấu hóa
Đại học Cần Thơ chiếu miễn phí phim “Mưa đỏ”
Văn chương đã đi cùng tôi qua những niềm vui và nỗi buồn của tuổi trẻ

Văn hóa - Nghệ thuật

Bài 1: Cạnh tranh từ phòng vé đến nền tảng số
Nửa thế kỷ, trọn một lòng với cải lương
Tăng cường bảo vệ cảnh quan di tích lịch sử và thiết chế văn hóa
Bắn pháo hoa nổ tầm thấp chào mừng Lễ hội Văn hóa Sông nước Cần Thơ
Độc đáo văn hóa Chăm tại Khánh Hòa

Xem-Nghe-Đọc

Một chút
Lan tỏa nét đẹp văn hóa “Vùng đất con người Cần Thơ”
“Hoàng tử quỷ” - Phim có chiều sâu nhưng thiếu đột phá
Giai điệu vỗ về
Nghĩa tình giữa nhịp sống đô thị trong “Lẹ không trễ tàu”

ĐỒNG HÀNH CÙNG DOANH NGHIỆP

RAO VẶT NHÀ ĐẤT HỌC HÀNH XE ĐIỆN TỬ VIỆC LÀM KHÁC

Sơn giả gỗ - Giải pháp kiến tạo không gian sang trọng, bền đẹp
THƯ MỜI THAM GIA THI TUYỂN PHƯƠNG ÁN KIẾN TRÚC DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG NHÀ Ở CHUNG CƯ KIM CƯƠNG ĐỎ - CARA LEGEND
THÔNG BÁO
Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Cần Thơ: Thông báo tuyển dụng viên chức đợt 2 năm 2025
Sim đẹp Gá rẻ tại Cần Thơ - Giá gốc chỉ 250k/ Sim
THÔNG BÁO (V/v truy tìm vật chứng)
THÔNG BÁOVề việc tìm người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án
THÔNG BÁOVăn phòng công chứng Bùi Quang Nhơn
Xây nhà trọn gói tại Cần Thơ: Giải pháp tối ưu cho nhu cầu an cư hiện đại
Thông báo tuyển dụng
BẢNG GIÁ QUẢNG CÁO TRÊN BÁO ĐIỆN TỬ - TRANG TIẾNG VIỆT
BẢNG GIÁ QUẢNG CÁO TRÊN BÁO IN CẦN THƠ