Butan – Wikipedia Tiếng Việt

Để đến bài viết về một quốc gia, xem Bhutan.

Butan
Tổng quan
Công thức hóa học	C4H10
SMILES	CCCC
Phân tử gam	58,08 g/mol
Bề ngoài	chất khí không màu
số CAS	[106-97-8]
Thuộc tính
Tỷ trọng và pha	12.52 g/l, khí
Độ hoà tan trong nước	6,1 mg/100 ml ở 20 °C)
Nhiệt độ nóng chảy	- 138,3 °C (134,9 K)
Nhiệt độ sôi	- 0,5 °C (272,7 K)
Nguy hiểm
MSDS	MSDS ngoài
Phân loại của EU	Rất dễ cháy (F+)
NFPA 704	NFPA 704"Biểu đồ cháy" 4 1
Nguy hiểm	R12
An toàn	S2, S9, S16
Điểm bốc cháy	- 60 °C
Nhiệt độ tự bốc cháy	287 °C
Giới hạn nổ	1,8–8,4%
Số RTECS
Dữ liệu bổ sung
Cấu trúc vàtính chất	n, εr, v.v..
Tính chấtnhiệt động	PhaRắn, lỏng, khí
Phổ	UV, IR, NMR, MS
Hóa chất liên quan
Ankan liên quan	PrôpanPentan
Ngoại trừ có thông báo khác, các dữ liệu được lấy ở 25 °C, 100 kPaThông tin về sự phủ nhận và tham chiếu

Butan (/ˈbjuːteɪn/) là một hợp chất hữu cơ với công thức C4H10. Đây là một alkan với bốn nguyên tử carbon. Butan là một chất khí ở nhiệt độ phòng và áp suất khí quyển. Thuật ngữ này có thể chỉ một trong hai đồng phân cấu trúc, n-butan hoặc isobutan (còn được gọi là "methylpropan") hoặc hỗn hợp các đồng phân này. Tuy nhiên, trong danh pháp IUPAC, "butan" chỉ đề cập đến đồng phân n-butan (là đồng phân có cấu trúc không phân nhánh). Butan là khí rất dễ cháy, không màu, dễ dàng bị hóa lỏng và nhanh chóng bốc hơi ở nhiệt độ phòng. Tên butan xuất phát từ gốc từ but- (từ acid butyric, được đặt theo tên của từ Hy Lạp cho bơ) và -an. Nó được nhà hóa học Edward Frankland phát hiện vào năm 1849.[1] Nó được tìm thấy hòa tan trong dầu thô vào năm 1864 bởi Edmund Ronalds, người đầu tiên mô tả các thuộc tính của nó.[2][3]

Đồng phân

[sửa | sửa mã nguồn]

Tên gọi chung	butan bình thườngbutan không phân nhánh n- butan	isobutane i- butan
Tên IUPAC	butan	2-metylpropan
Sơ đồ phân tử
Biểu đồ khung xương

Việc quay xung quanh liên kết C-C trung tâm tạo ra hai đồng phân khác nhau (trans và gauche) của n-butan.[4]

Tính chất

[sửa | sửa mã nguồn]

Butan là một chất khí không màu, rất dễ cháy và dễ dàng hoá lỏng.

Phương trình điều chế

[sửa | sửa mã nguồn]

Có trong khí dầu mỏ, khí thiên nhiên và khí chế biến dầu. Điều chế bằng cách cho ethyl bromide tác dụng với Na kim loại (phản ứng Vuyêc), dạng iso được điều chế bằng cách đồng phân hoá n-butan dưới tác dụng của AlCl3 và HCl ở 90 - 105 oC, 10 - 12 atm hoặc trên các chất xúc tác acid rắn:

C4H6 + 2H2 → C4H10 2C2H5Cl + 2Na → C4H10 + 2NaCl

Ứng dụng

[sửa | sửa mã nguồn]

Dùng làm nguyên liệu để điều chế butadien, isobutylen, xăng tổng hợp,... Hỗn hợp B với propan được dùng rộng rãi làm nhiên liệu; là thành phần chủ yếu của khí dầu mỏ hoá lỏng LPG (Liquified Petroleum Gas). Ở Việt Nam, LPG bắt đầu được sản xuất từ năm 2000 (tại nhà máy chế biến khí Phú Mỹ, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu) từ khí đồng hành mỏ Bạch Hổ (xt. Khí dầu mỏ); sản lượng LPG năm 2002 khoảng 300 nghìn tấn nhưng vẫn chưa đáp ứng kịp nhu cầu tăng với tốc độ rất nhanh của thị trường trong nước.[cần dẫn nguồn]

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ "Occ paper" (PDF). www.chem.qmul.ac.uk. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 17 tháng 4 năm 2017. Truy cập ngày 2 tháng 1 năm 2020.
2. ^ Watts, H. (1868). Dictionary of Chemistry. Quyển 4. tr. 385.
3. ^ Maybery, C.F. (1896). "On the Composition of the Ohio and Canadian Sulphur Petroleums". Proceedings of the American Academy of Arts and Sciences. Quyển 31. tr. 1–66. doi:10.2307/20020618. JSTOR 20020618.
4. ^ Roman M. Balabin (2009). "Enthalpy Difference between Conformations of Normal Alkanes: Raman Spectroscopy Study of n-Pentane and n-Butane". J. Phys. Chem. A. Quyển 113 số 6. tr. 1012–9. doi:10.1021/jp809639s. PMID 19152252.

x t s Alkan
Methan (CH4) Ethan (C2H6) Propan (C3H8) Butan (C4H10) (Isobutan) Pentan (C5H12) (Isopentan) (Neopentan) Hexan (C6H14) (Isohexan) (Neohexan) Heptan (C7H16) Octan (C8H18) (Isooctan) (2,3,3-Trimethylpentan) Nonan (C9H20) Decan (C10H22) Undecan (C11H24) Dodecan (C12H26) Tridecan (C13H28) Tetradecan (C14H30) Pentadecan (C15H32) Hexadecan (C16H34) Heptadecan (C17H36) Octadecan (C18H38) Nonadecan (C19H40) Icosan (C20H42) n-Hectan (C100H202)
Alkan cao hơn Danh sách alkan

x t s Hydrocarbon
Hydrocarbonbéobão hòa	AlkanCnH2n + 2 Alkan mạch thẳng Methan Ethan Propan Butan Pentan Hexan Heptan Octan Nonan Decan Alkan mạch nhánh Isobutan Isopentan 3-Methylpentan Neopentan Isohexan Isoheptan 2,2,4-Trimethylpentan 2,3,3-Trimethylpentan 2-Methyloctan Isodecan Cycloalkan Cyclopropan Cyclobutan Cyclopentan Cyclohexan Cycloheptan Cyclooctan Cyclononan Cyclodecan Alkylcycloalkan Methylcyclopropan Methylcyclobutan Methylcyclopentan Methylcyclohexan Isopropylcyclohexan Bicycloalkan Housan (bicyclo[2.1.0]pentan) Norbornan (bicyclo[2.2.1]heptan) Decalin (bicyclo[4.4.0]decan) Polycycloalkan Adamantan Diamondoid Perhydrophenanthren Steran Cuban Prisman Dodecahedran Basketan Churchan Pagodan Twistan Khác Spiroalkan
Hydrocarbonbéokhông bão hòa	AlkenCnH2n Alken mạch thẳng Ethylen Propylen Buten Penten Hexen Hepten Octen Nonen Decen Alken mạch nhánh Isobutylen Isopenten Isohexen Isohepten Isoocten Isononen Isodecen AlkynCnH2n − 2 Alkyn mạch thẳng Acetylen Propyn Butyn Pentyn Hexyn Heptyn Octyn Nonyn Decyn Alkyn mạch nhánh Isopentyn Isohexyn Isoheptyn Isooctyn Isononyn Isodecyn Cycloalken Cyclopropen Cyclobuten Cyclopenten Cyclohexen Cyclohepten Cycloocten Cyclononen Cyclodecen Alkylcycloalken 1-Methylcyclopropen Methylcyclobuten Methylcyclopenten Methylcyclohexen Isopropylcyclohexen Bicycloalken Norbornen Cycloalkyn Cyclopropyn Cyclobutyn Cyclopentyn Cyclohexyn Cycloheptyn Cyclooctyn Cyclononyn Cyclodecyn Alkadien Propadien Buta-1,3-dien Piperylen 1,5-Hexadien Heptadien 1,7-Octadien Nonadien Decadien Khác Alkatrien Alkadiyn Cumulen Cyclooctatetraen Cyclododecatrien Enyn
Hydrocarbonthơm	PAH Polyacen Naphthalen Anthracen Tetracen Pentacen Hexacen Heptacen Khác Azulen Fluoren Helicen Circulen Butalen Phenanthren Chrysen Pyren Corannulen Kekulen Alkylbenzen Toluen Xylen Ethylbenzen Cumen Styren Mesitylen 1,2,4-Trimethylbenzen 1,2,3-Trimethylbenzen Cymen Hexamethylbenzen Khác Benzen Cyclopropenyliden
Khác	Annulen Annulyn Hợp chất alicyclic Mỡ khoáng