Ca Dao Hài Hước - Củng Cố Kiến Thức

Văn bản (SGK)

- Ca dao hài hước thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời, niềm tin vào cuộc sống của nhân dân lao động cho dù cuộc đời còn nhiều gian truân.

- Có hai loại ca dao hài hước gồm:

+ Tiếng cười hài hước tự trào (lấy cái nghèo của mình để tự cười mình, thi vị hóa cảnh nghèo để lạc quan vui sống) là tiếng cười rất cần trong cuộc sống, phù hợp với đặc tính hài hước, ưa trào lộng của nhân dân ta.

+ Tiếng cười giải trí: Chọn lọc những chi tiết điển hình, hư cấu dựng cảnh tài tình, cường điệu phóng đại... để tạo ra những nét hài hước, hóm hỉnh.

- Mục đích của ca dao hài hước là tạo ra tiếng cười giải trí nhưng có nhiều trường hợp dùng tiếng cười để chế giễu những thói hư tật xấu trong nhân dân cũng như phê phán, đả kích những hạng người xấu trong xã hội.

1. Bài 1:

- Bài ca được đặt trong thể đối đáp của chàng trai và cô gái. Cả hai đều nói đùa, nói vui nhưng cách nói lại giàu ý nghĩa về cuộc sống con người.

- Trong thực tế khi đám cưới, thường có chuyện thách và dẫn cưới nhưng trong bài ca dao, cả dẫn và thách cưới đều không bình thường. Bên dẫn cưới (nhà trai) đem đến "một con chuột béo" “miễn là có thú bốn chân"; còn nhà gái lại thách cưới bằng "một nhà khoai lang".

- Cả chàng trai và cô gái đều trào lộng cảnh nghèo của nhà mình. Tiếng cười tự trào có phần chua chát nhưng vui vẻ, hài hước, hóm hỉnh, thể hiện tinh thần lạc quan trong cuộc sống của người lao động.

- Bài ca sử dụng các biện pháp nói quá, đối chọi (tương phản) để tạo ra tiếng cười ý nghĩa:

+ Trước hết là nghệ thuật tương phản giữa ý định với thực tế, chàng trai có nhiều dự định trong việc dẫn cưới, nhưng chỉ vì nghèo nên đã đưa ra đủ lý do để thoái thác, cuối cùng chỉ dẫn tới một thực tế trái ngược: Đó là dẫn cưới bằng "một con chuột béo".

+ Trong lời cô gái cũng có nghệ thuật tương phản.

"Người ta thách lợn, thách gà,

Nhà em thách cưới một nhà khoai lang".

+ Biện pháp nói quá trong cả hai lời dẫn cưới và thách cưới. Trong thực tế chẳng có ai dẫn cưới bằng "chuột" và cũng không có ai thách cưới bằng "khoai lang". Cách nói quá ở đây cốt để nhấn mạnh cái nghèo và để tạo nên tiếng cười hóm hỉnh, đáng yêu.

2. Bài số 2, 3, 4.

- Tiếng cười trong các bài ca dao này khác với bài 1 về tính phê phán và tự trào.

+ Bài 1 là tiếng cười tự trào (cười mình), còn với các bài sau, đối tượng cười không phải là chính mình.

+ Ở bài 2, đối tượng châm biếm là bậc nam nhi yếu đuối, không đáng sức trai. Thủ pháp nghệ thuật là sự kết hợp giữa đối lập và cách nói ngoa dụ. Đối lập (tương phản) "làm trai quyết chí tang bồng, sao cho tỏ mặt anh hùng mới cam". Ở đây đối lập với "làm trai" và "sức trai" là "Khom lưng chống gối, gánh hai hạt vừng". Cách nói ngoa dụ thường là phóng đại, tô đậm các hiện tượng châm biếm.

+ Ở bài 3, đối tượng châm biếm là ông chồng vô tích sự, lười nhác, không có chí lớn. Bằng việc sử dụng biện pháp tương phản (giữa "chồng người" với "chồng em"), và biện pháp nói quá (có ông chồng nào hèn yếu đến nỗi chỉ biết "ngồi bếp" để "sờ đuôi con mèo"). Tác giả dân gian đã tóm chi tiết thật đắt, có giá trị khái quát cao cho loại đàn ông èo uột, lười nhác, ăn bám vợ.

+ Ở bài 4 cũng dùng biện pháp nói quá nhưng là 2 lần nói quá (đồng nói quá): Vừa nói quá về cái xấu của cô vợ, lại vừa nói quá về tình yêu mù quáng của ông chồng. Cái hấp dẫn của màn hài hước này là sự cường điệu diễn ra song hành, không có điểm dừng, cho thấy tình yêu của anh chồng cũng mù quáng không có điểm dừng.

3. Những biện pháp nghệ thuật thường được sử dụng trong ca dao hài hước:

Ca dao hài hước thường sử dụng các biện pháp nghệ thuật như: Đối chọi (tương phản), nói ngược (phản ngữ), nói quá (cường điệu)...