Các Điểm Kích Hoạt Trên Cơ Nâng Vai Và Huyệt Vị Tương Ứng ...

Biên dịch, tổng hợp và hiệu đích

Bs Đoàn Vũ Xuân Phúc

Đau cổ cấp hoặc dai dẳng kèm hạn chế vận động là do sự hoạt hóa các điểm kích hoạt (TrP) (còn gọi là điểm đau kích thích hay điểm gây đau) và bệnh lý này thường do nhiều cơ liên quan tại cùng thời điểm (đặc biệt khi có đau và hạn chế vận động cổ mức độ nặng). Đau thường xảy ra ở một bên cổ hoặc ở cả hai bên. Tuy nhiên, một trong các cơ liên quan nhiều nhất là cơ nâng vai. Cơ xoay khi nâng vai hoặc khi quay cổ sẽ làm tăng độ xoay và làm tăng đau dọc theo chiều dài của cơ.

Giải phẫu chức năng cơ nâng vai

Hình. Giải phẫu cơ nâng vai

• Nguyên ủy: Các củ sau của các mỏm ngang C1-C4
• Bám tận: Phần trên bờ trong của xương vai, từ góc trên xương vai đến gai vai.
• Thần kinh: Ngành trước của C3-C4 và thần kinh vai lưng (C4, 5)
• Chức năng: Nâng vai

Đầu tiên theo như tên gọi, cơ nâng vai có tác dụng nâng vai. Ngoài ra cơ còn giúp xoay cổ và nghiêng cổ sang bên. Khi cơ nâng hai ở cả hai bên cùng hoạt động, chúng giúp ngửa cổ ra sau và giữ cổ khi ta gập cổ.

Ngoài ra còn có các cơ đồng vận với động tác nâng vai như các cơ trám (cơ trám lớn, cơ trám bé), gập bên như cơ thang trên và các cơ bậc thang.

Mô tả lâm sàng

Đau cổ vai này rất phổ biến và hầu hết có thể bị theo nhiều mức độ từ nhẹ đến vừa và nặng nhất là cứng cổ không quay đầu được.

Bệnh nhân than phiền đau khi quay đầu và thường vuốt lên và vuốt xuống mặt bên cổ trong khi nói chuyện. Bệnh nhân thấy khó chịu và cũng nhăn mặt khi quay cổ để nhìn khi qua đường hoặc quay nhìn ra sau hoặc khi nâng vai và tay như động tác lấy tay móc túi hoặc nhặt gì đó trên sàn khi ngồi hoặc thở nông, không dám thở sâu do đau. Khi bị cứng cổ, đầu bệnh nhân thường nghiêng về phía bên đau và bệnh nhân cũng có thể than phiền là đau lan xuống dưới vai.

Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng đau này. Hầu hết thường cho là do nằm ngủ sai tư thế, ngủ nằm sấp với đầu quay sang bên hoặc ngủ kê gối cao. Tình trạng này cũng có thể xuất hiện do nghiêng/xoay đầu về một bên trong thời gian dài, như làm việc nhiều với máy vi tính với tư thế đầu bị xoay về một bên, hoặc kẹp giữ điện thoại bằng vai, hoặc khuân vác đồ hoặc đeo giỏ xách nặng một bên vai và đặc biệt khi nằm trên giường gập cổ hoặc nghiêng cổ xem ti vi. Đau cũng có thể xảy ra sau khi bơi, hoặc giai đoạn cấp của nhiễm trùng đường hô hấp hoặc sau chấn thương.

Diện đau xuất chiếu đặc trưng

Đau do hoạt hóa điểm đau kích thích ở cơ nâng vai này được cảm nhận chủ yếu ở nền cổ, nhưng nó cũng có thể lan lên trên đến vùng chẩm hoặc lan ra ngoài đến mặt sau vai và lan xuống dưới dọc bờ trong xương vai.

Hình 1. Diện đau xuất chiếu đến cổ, vai và bờ trong của xương vai từ điểm kích thích đau (hình tam giác) trên cơ nâng vai. Điểm kích thích đau xuất hiện nằm ở góc cổ hoặc gần chỗ bám của cơ vào góc trên của xương vai hoặc cả hai.

Đau cũng có thể lan vòng ra trước thành ngực dọc theo đường đi của các thần kinh gian sườn 4 và 5, do đó nó có thể chẩn đoán nhầm là đau thắt ngực hoặc bệnh lý màng phổi hoặc thậm chí thường gặp hơn là do chèn ép rễ thần kinh gian sườn. Thêm vào đó, ít gặp hơn là đau lan xuống cánh tay dọc mặt sau trong của chi trên và bờ trụ của cẳng tay và bàn tay đến ngón nhẫn và ngón út. Kiểu đau xuất chiến này tương đồng với vùng da được phân bố bởi các phân đoạn tủy sống C8, T1 và T2.

Những bệnh nhân có điểm đau kích thích ở cơ nâng vai thì thấy đau xuất chiếu đến các phần xa này của cơ thể, một số ít thấy đau lan xuống cánh tay và số ít khác thấy đau quanh thành ngực, trong khi những người khác thấy đau cùng lúc ở cả hai vị trí này.

Hình 2. Các diện đau xuất chiếu khác từ điểm kích thích đau (hình tam giác) trên cơ nâng vai gần chỗ  bám của cơ vào góc trên của xương vai. Bao gồm đau xuất chiếu xuống mặt sau trong của cánh tay đến ngón nhẫn và ngón út hoặc đau xuất chiếu vòng quanh thành ngực dọc đường đi của thần kinh gian sườn 4 và 5.

Hội chứng vai sườn và hội chứng vai cánh tay

Michele và cộng sự (1950), Russek (1952) và Michele và Eisenberg (1968), mô tả tình trạng đau xuất chiếu lan xuống cánh tay và quanh thành ngực là do hoạt hóa TrP ở cơ nâng vai, và gọi đó là hội chứng vai sườn (Scapulocostal syndrome).

Long (1956) phân chia hợp lý hơn kiểu đau này thành hội chứng vai sườn và hội chúng vai cánh tay (scapulohumeral syndrome), vì như ông nói, ‘điểm đau kích thích quanh thành ngực và xuống cánh tay mặc dù thường xuất hiện cùng nhau nhưng không phải luôn là như vậy’.

Thăm khám điểm đau kích thích

Các điểm đau kích thích có thể thấy ở hai vị trí riêng biệt trên cơ nâng vai. Một là ở góc cổ nơi cơ nổi lên phía dưới bờ trước của cơ thang. Vị trí kia nằm ở phía dưới nơi chỗ bám của cơ vào góc trên của xương vai. Xem hình 1.

Điểm đau kích thích ở góc cổ có thể sờ ấn tốt nhất khi bệnh nhân ngồi thoải mái với khủy và tay ở tư thế nghỉ. Tư thế này giúp thư giãn cả cơ nâng vai và cơ thang, và cho phép người khám có thể dịch chuyển cơ thang hay nâng cơ thang lên để bộc lộ cơ nâng vai nằm sâu bên dưới nó. Khi đã xác định được cơ nâng vai, điểm kích thích đau hầu như có thể xác định bằng cách quay đầu nhẹ nhàng về phía đối bên để làm căng cơ này. Hoặc có thể ấn thẳng thông qua cơ thang đến điểm kích thích đau.

Điểm đau kích thích phía dưới cũng có thể xác định khi bệnh nhân ở tư thế ngồi và được nhận biết chính xác nhất bằng cách lăn các ngón tay ngang các sợi cơ ngay phía trên góc trên của xương vai.

Huyệt vị tương ứng với các điểm đau kích thích

Vị trí điểm đau kích thích phía trên tương ứng với vị trí huyệt Kiên trung du (SI-15), cách bờ dưới của mỏm gai C7 (huyệt Đại chùy DU-14) phía ngoài 2 thốn.

Vị trí điểm đau kích thích phía dưới tương ứng với vị trí huyệt Kiên ngoại du (SI-14) của kinh Tiểu trường. Huyệt nằm trên đường thẳng dọc bờ trong xương vai, cách bờ dưới của mỏm gai T1 (huyệt Đào đạo DU-13) phía ngoài 3 thốn, ngay trên chỗ bám của cơ nâng vai vào góc trên của xương vai.

Hình 3. Kinh Tiểu trường

Hình 4. Kiên ngoại du (SI-14) (ghi chú, hình gốc này bị lỗi mốc giải phẫu ở C7, T1)

Hình 5. Kiên trung du (SI-15)

Các điểm đau kích thích đi kèm

• Các điểm đau kích thích của cơ thang trên
• Các điểm đau kích thích của cơ bậc thang
• Các điểm đau kích thích của cơ ức đòn chũm (nếu đầu bị nghiêng hẳn sang một bên)

TÀI LIỆU THAM KHẢO

http://integrativeworks.com/understanding-trigger-points-stiffness-up-the-side-of-the-neck/

https://www.muscle-joint-pain.com/trigger-points/trigger-point-self-treatment/levator-scapulae/

……

Chia sẻ:

• Facebook
• X

Thích Đang tải...

Có liên quan