Các Phản ứng Nặng Và Tác Dụng Phụ Sau Tiêm Vắc Xin Covid-19

Tác dụng phụ của vắc xin Covid-19, các phản ứng nặng sau tiêm vắc xin Covid-19 là vấn đề luôn được quan tâm. Tuy nhiên theo các chuyên gia và số liệu thực tiễn sau gần 2 năm đưa vào sử dụng, vắc xin Covid-19 được khẳng định là an toàn, tác dụng phụ là không đáng lo ngại.

Tư vấn chuyên môn bài viết: BS Phạm Mạnh Hoàn – Cố vấn chuyên môn BVĐK Tâm Anh.

1. Vắc xin Covid-19 là gì?
2. Các tác dụng phụ của vắc xin Covid-19?
   1. Tại vị trí tiêm
   2. Tại các vị trí khác của cơ thể
   3. Các tác dụng phụ hiếm gặp
3. Một số phản ứng nặng sau khi tiêm vắc xin Covid-19
   1. Phản ứng phản vệ
   2. Huyết khối kèm hội chứng giảm tiểu cầu
   3. Hội chứng Guillain-Barré
   4. Viêm cơ tim và viêm màng ngoài tim
   5. Tử vong
4. Nguyên nhân gây tác dụng phụ và các phản ứng nặng sau tiêm
5. Khi nào cần gặp bác sĩ?
6. Đối tượng chống chỉ định tiêm
7. Một số lưu ý sau tiêm
8. Câu hỏi thường gặp
   1. Cần làm gì để giảm phản ứng phụ sau tiêm?
   2. Các tác dụng phụ kéo dài bao lâu?
   3. Vắc xin có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản không?

Vắc xin Covid-19 là gì?

Vắc xin Covid-19 là chế phẩm sinh học nhằm cung cấp khả năng miễn dịch thu được chống lại virus SARS-CoV-2 có thể gây ra hội chứng suy hô hấp cấp tính nghiêm trọng. Vắc xin Covid-19 chứa kháng nguyên là một phần hoặc toàn phần virus SAR-CoV-2 gây bệnh Covid-19 đã được giết chết hoặc gây bất hoạt. Sau khi tiêm chủng cơ thể sẽ chủ động sản sinh miễn dịch đồng thời ghi nhớ tác nhân gây bệnh, tập dợt để chiến đấu chống lại chúng, tiêu diệt mầm bệnh khi phát hiện tác nhân gây bệnh xâm nhập, giúp ngăn ngừa sự lây nhiễm cũng như giảm nguy cơ tiến triển nặng và tử vong khi mắc Covid – 1919.

Các tác dụng phụ của vắc xin Covid-19?

Cũng giống như tất cả các loại thuốc và các loại vắc xin khác, người được tiêm vắc xin Covid-19 có thể gặp phải các tác dụng phụ. Tùy vào thể trạng và cơ địa của từng cá nhân, có người gặp phải các tác dụng phụ ít hay nhiều, nặng hay nhẹ, thậm chí có người không gặp bất kỳ tác dụng phụ nào. Tác dụng phụ của vắc xin Covid cũng có thể xuất hiện ở nhiều vị trí trên cơ thể.

Tại vị trí tiêm

Đau ở vị trí tiêm là tác dụng phụ sau tiêmvắc xin Covid-19 thường gặp nhất. Theo đó là biểu hiện đau, nóng, mẩn đỏ, sưng tấy, ngứa ở vị trí tiêm. Đối với tác dụng phụ đau tại vị trí tiêm, người dân không cần quá lo lắng bởi các hiểu hiện này thường nhẹ và sẽ hết trong vài giờ, vài ngày, không ảnh hưởng đến sức khỏe và không tác động đến hiệu quả phòng bệnh của vắc xin.

Tại các vị trí khác của cơ thể

Người tiêm vắc xin Covid-19 cũng có thể gặp phải các tác dụng phụ tại các vị trí khác của cơ thể như đau đầu, đau cơ toàn thân, mệt mỏi, sốt (sốt nhẹ dưới 38 độ thường khỏi sớm sau 1-2 ngày, trường hợp sốt cao trên 38 độ cần theo dõi và được chăm sóc y tế nếu không đáp ứng với thuốc hạ sốt), ớn lạnh, buồn nôn, đau khớp hoặc đau cơ.

Các tác dụng phụ hiếm gặp

Các tác dụng phụ hiếm gặp sau tiêm vắc xin Covid-19 được xác định gồm một số hiện tượng sốc phản vệ, phản ứng dị ứng, hiếm gặp hơn là vấn đề rối loạn đông máu.

Các triệu chứng được cảnh báo như:

• Sau tiêm vắc xin Covid cơ thể nổi mề đay, phù mạch nhanh;
• Các biểu hiện liên quan đường hô hấp (khó thở, tức ngực, thở rít);
• Các biểu hiện trên hệ tiêu hóa như: Đau bụng hoặc buồn nôn;
• Tụt huyết áp hoặc ngất;
• Hội chứng não, màng não cấp tính xuất hiện những cơn kịch phát, rối loạn ý thức.

Một số phản ứng nặng sau khi tiêm vắc xin Covid-19

Tùy vào thể trạng của mỗi người mà tác dụng phụ của vắc xin Covid-19 cũng khác nhau. Đặc biệt có những trường hợp được ghi nhận gặp phải những tác dụng phụ nghiêm trọng của việc tiêm vắc xin Covid-19. Những phản ứng nghiêm trọng sau tiêm chủng vắc xin Covid-19 được Hệ thống báo cáo biến cố bất lợi vắc xin – VAERS của CDC Hoa Kỳ ghi nhận. Những trường hợp gặp phản ứng nghiêm trọng sau tiêm vắc xin Covid-19 rơi vào nhóm dân số chống chỉ định với vắc xin Covid-19, có thể nhận được sự bảo vệ của các kháng thể đơn dòng có trong thuốc Evusheld.

Những phản ứng bất lợi nghiêm trọng với vắc xin Covid-19 được VAERS ghi nhận gồm:

Phản ứng phản vệ

Phản ứng phản vệ sau tiêm vắc xin Covid-19 là rất hiếm. Tỷ lệ là khoảng 5/1.000.000 người được tiêm vắc xin Covid-19 tại Hoa Kỳ. Phản ứng phản vệ là loại phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có thể xảy ra sau khi tiêm bất kỳ loại vắc xin nào, không riêng vắc xin Covid-19.

Huyết khối kèm hội chứng giảm tiểu cầu

Huyết khối kèm theo hội chứng giảm tiểu cầu – TTS sau khi tiêm vắc xin Covid-19 là rất hiếm. TTS là một trường hợp bất hợp hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, gây ra các cục máu đông trong các mạch máu lớn cùng với giảm tiểu cầu (các mảnh tế bào giúp hình thành cục máu đông) và tiêu thụ quá mức các yếu tố đông máu dẫn đến nguy cơ chảy máu . Tính đến ngày 10/3/2022, hơn 18,5 triệu liều vắc xin J & J/ Janssen Covid-19 đã được tiêm tại Hoa Kỳ. CDC và FDA đã xác định được 59 báo cáo về những trường hợp có hội chứng TTS sau tiêm vắc xin Covid-19. CDC cũng xác định 9 trường hợp tử vong có nguyên nhân hoặc trực tiếp do TTS sau khi tiêm vắc xin này. Đặc biệt, phụ nữ từ 30 – 49 tuổi cần lưu ý về nguy cơ gia tăng của tác dụng phụ hiếm gặp này.

Hội chứng Guillain-Barré

Hội chứng Guillain-Barré (GBS) ở những người đã tiêm vắc xin Covid-19 là rất hiếm. GBS là một chứng rối loạn hiếm gặp, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể làm tổn thương các tế bào thần kinh, gây ra yếu cơ và đôi khi dẫn đến liệt. Hầu hết các trường hợp hồi phục hoàn toàn sau khi bị GBS nhưng vẫn có trường hợp bị tổn thương thần kinh vĩnh viễn.

Viêm cơ tim và viêm màng ngoài tim

Viêm cơ tim và viêm màng ngoài tim sau khi tiêm vắc xin Covid-19 là rất hiếm. Hầu hết các bệnh nhân bị viêm cơ tim hoặc viêm màng ngoài tim sau khi tiêm vắc xin Covid-19 đều đáp ứng tốt với thuốc và nhanh chóng khỏe hơn sau khi nghỉ ngơi. Tính đến ngày 10/3/2022, VAERS đã nhận được 2.296 báo cáo về viêm cơ tim hoặc viêm màng ngoài tim ở những người từ 30 tuổi trở xuống có tiêm vắc xin Covid-19. Hầu hết các trường hợp được báo cáo sau khi tiêm vắc xin Pfizer-BioNTech hoặc Moderna. Thông qua việc theo dõi, bao gồm đánh giá hồ sơ y tế, CDC và FDA đã xác minh được 1.367 báo cáo về viêm cơ tim.

Tử vong

Các báo cáo về trường hợp tử vong sau khi tiêm vắc xin Covid-19 là rất hiếm. FDA yêu cầu các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe báo cáo bất kỳ trường hợp tử vong nào sau khi tiêm vắc xin Covid-19 cho VAERS, ngay cả khi không rõ nguyên nhân do vắc xin hay không. CDC nhấn mạnh, các báo cáo về biến cố bất lợi sau tiêm chủng, bao gồm của trường hợp tử vong, không nhất thiết có nghĩa là vắc xin đã gây ra vấn đề sức khỏe. Hơn 557 triệu liều vắc xin Covid-19 đã được sử dụng tại Hoa Kỳ từ ngày 14/12/2020 đến ngày 14/3/2022. Trong thời gian này, VAERS đã nhận được 13.273 báo cáo sơ bộ về trường hợp tử vong (0,0024%) ở những người tiêm vắc xin Covid-19.

Nguyên nhân gây tác dụng phụ và các phản ứng nặng sau tiêm

Các trường hợp sau tiêm vắc xin Covid-19 xảy ra phản ứng nặng được ghi nhận là khá hiếm gặp, chỉ xảy ra trên một tỷ lệ nhỏ người dân. Các chuyên gia khoa học cho biết nguyên nhân do thể trạng và cơ địa. Cụ thể, một tỷ lệ người dân có cơ địa dị ứng với thức ăn, loại thuốc, do đó họ cũng có thể dị ứng với bất kỳ thành phần nào của vắc xin Covid-19. Những trường hợp này dễ gặp phải các phản ứng nặng sau tiêm vắc xin Covid-19 hơn so với người không có cơ địa dị ứng.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Sau tiêm chủng, các tác dụng phụ thường gặp thường nhẹ và tự khỏi sau khoảng vài ngày. Trong hầu hết các trường hợp sự khó chịu do đau hoặc số là dấu hiệu bình thường cho thấy cơ thể bạn đang tạo ra hàng rào bảo vệ, sản sinh miễn dịch chủ động. Tuy nhiên, trong một số trường hợp bạn cần lưu ý là cần gặp ngay bác sĩ, gồm:

• Tình trạng mẫn đỏ hoặc bị đau ở vị trí tiêm trở nên tồi tệ hơn sau 24 giờ.
• Xuất hiện bất kỳ biểu hiện nào: sốt cao liên tục, nổi mề đay, ngứa, khó thở, buồn nôn, tim đập nhanh, tức ngực, choáng, co giật…

Đối tượng chống chỉ định tiêm

Những đối tượng chống chỉ định tiêm vắc xin Covid-19 gồm:

• Người có tiền sử phản vệ từ độ 2 trở lên với bất kỳ dị nguyên nào.
• Người có dị ứng với bất kỳ thành phần hoạt chất hoặc tá dược nào liệt kê trong mục thành phần vắc xin.
• Bên cạnh các đối tượng chống chỉ định tiêm chủng vắc xin Covid-19 mất đi cơ hội được bảo vệ sức khỏe trước đại dịch, có nhiều đối tượng phải trì hoãn tiêm chủng cũng mất đi cơ hội được phòng bệnh sớm như
• Người đang mắc bệnh cấp tính hoặc mạn tính đang tiến triển chưa kiểm soát được.
• Người bị suy giảm khả năng đáp ứng miễn dịch nặng, ung thư giai đoạn cuối, xơ gan mất bù…
• Trong vòng 14 ngày trước có điều trị corticoid liều cao, hoặc hóa trị, xạ trị.

Một số lưu ý sau tiêm

Sau tiêm vắc xin Covid-19, bên cạnh các lưu ý về theo dõi sức khỏe tại nhà để kịp thời nhận biết các dấu hiệu liên quan đến tác dụng phụ của vắc xin, các chuyên gia y tế khuyên bạn nên có chế độ ăn uống, nghỉ ngơi và chăm sóc hợp lý sau tiêm vắc xin.

• Nên: Sau tiêm vắc xin Covid-19 cơ thể có thể bị sốt, dễ gây mất nước, bạn nên chú trọng bổ sung nước, nên uống từ từ và chi nhỏ lượng nước uống. Có thể bổ sung thêm nước hoa quả nhiều vitamin C, A. Nên ăn đủ nhóm chất: thịt, cá, trứng, sữa, các loại ngũ cốc nguyên hạt, thực phẩm giàu chất xơ, trái cây tươi. Nên ăn các thức ăn mềm, dễ tiêu hóa và chia nhỏ bữa ăn. Đối với tập luyện, nên tập luyện thể dục thể thao các bộ môn thể dục nhẹ nhàng, đi bộ chậm.
• Không nên: uống rượu bia, uống nhiều thực phẩm chứa cafein (trà, nước tăng lực, cà phê…), ăn nhiều chất béo bão hòa (thức ăn nhanh, đồ chiên, nướng).

Câu hỏi thường gặp

Cần làm gì để giảm phản ứng phụ sau tiêm?

Có thể dùng thuốc có chứa Paracetamol/Acetaminophen nếu bạn cần giảm các phản ứng phụ như đau và/hoặc sốt. Để giảm đau và cảm giác khó chịu ở nơi tiêm, có thể dùng khăn sạch, mát và ẩm để đắp lên chỗ chỗ tiêm bị sưng đau. Tìm cách vận động hoặc tập thể dục cho cánh tay.

Để giảm cảm giác khó chịu do sốt, nên uống thật nhiều nước. Nên mặc trang phục nhẹ nhàng.

Trao đổi với bác sĩ về việc có thể dùng một số loại thuốc giảm đau không cần kê toa, chẳng hạn như ibuprofen, acetaminophen, aspirin (chỉ dành cho những người từ 18 tuổi trở lên) hoặc thuốc kháng histamine nếu có bất kỳ cơn đau hoặc khó chịu nào sau khi tiêm chủng. Đây là những loại thuốc có thể sử dụng để giảm bớt tác dụng phụ sau khi tiêm vắc xin nếu không có lý do y khoa nào khác khiến họ không nên sử dụng các loại thuốc này một cách bình thường.

Với trẻ em, nên trao đổi với bác sĩ trước khi sử dụng thuốc giảm đau không chứa aspirin cho trẻ em. CDC khuyến cáo không sử dụng các loại thuốc giảm đau này trước khi tiêm vắc xin Covid-19 để tránh gặp tác dụng phụ.

Các phản ứng được báo cáo sau khi tiêm mũi nhắc lại tương tự như sau khi tiêm mũi chính hai liều hoặc một liều.

Sốt, đau đầu, mệt mỏi và đau nhức tại chỗ tiêm là các tác dụng phụ được báo cáo phổ biến nhất và nhìn chung, hầu hết các tác dụng phụ đều ở mức độ từ nhẹ đến trung bình.

Các tác dụng phụ kéo dài bao lâu?

Một số người có thể gặp phải một số tác dụng phụ của vắc xin, là những dấu hiệu bình thường cho thấy cơ thể đang xây dựng hàng rào miễn dịch. Những tác dụng phụ này có thể ảnh hưởng tới các hoạt động hàng ngày nhưng sẽ biến mất sau vài ngày. Tuy nhiên, nếu không gặp tác dụng phụ nào sau tiêm vắc xin không có nghĩa là vắc xin không hiệu quả vì phản ứng của mỗi người là khác nhau.

Những tác dụng phụ có thể gây ra vấn đề sức khỏe lâu dài là cực kỳ hiếm gặp sau khi tiêm bất kỳ loại vắc xin nào, kể cả tiêm chủng Covid-19. Nếu có tác dụng phụ, chúng thường sẽ xảy ra trong vòng sáu tuần kể từ lúc tiêm vắc xin. Vì lý do này, trong quá trình thử nghiệm lâm sàng, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã thu thập dữ liệu về từng loại vắc xin ngừa Covid-19 được cho phép sử dụng trong tối thiểu hai tháng (tám tuần) sau liều cuối cùng.

Các tác dụng phụ sau mũi tiêm vắc xin Covid-19 thứ 2 có thể nặng hơn so với mũi đầu tiên. Các tác dụng phụ này là những dấu hiệu bình thường cho thấy cơ thể đang xây dựng hàng rào miễn dịch và sẽ hết trong vòng vài ngày.

Vắc xin có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản không?

Theo CDC Hoa Kỳ, hiện tại không có bằng chứng cho thấy bất kỳ loại vắc xin nào, bao gồm cả vắc xin Covid-19, gây ra các vấn đề về khả năng sinh sản (vấn đề cố gắng mang thai) ở phụ nữ hoặc nam giới. Nếu bị nhiễm Covid-19 trong khi mang thai, sẽ có nhiều nguy cơ bị các biến chứng có thể ảnh hưởng đến thai kỳ và thai nhi đang phát triển. Tại Việt Nam, vắc xin Covid-19 được khuyến cáo tiêm cho phụ nữ mang thai từ 13 tuần tuổi trở lên (trừ vắc xin Sputnik-V).

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, Hà Nội
  • Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TPHCM:
  • 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Quận 8:
  • 316C Phạm Hùng, P.5, Q.8, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7:
  • 25 Nguyễn Hữu Thọ, P.Tân Hưng, Q.7, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh/
• Website: https://tamanhhospital.vn

Trên đây là tổng hợp những kiến thức về tác dụng phụ của vắc xin Covid-19, phản ứng nặng sau tiêm vắc xin Covid-19 cũng như các dấu hiệu nhận biết và đối tượng chống chỉ định tiêm vắc xin Covid-19. Những trường hợp chống chỉ định với vắc xin Covid-19 mất đi cơ hội được chủng ngừa bằng vắc xin cũng là mất đi cơ hội được bảo vệ giữa thời điểm dịch bệnh vẫn đang diễn biến phức tạp. Đây là nhóm đối tượng cần được bảo vệ tối đa trong giai đoạn hiện nay.