Các Phép Liên Kết Thường Gặp Trong Câu Văn, đoạn Văn, Bài Văn

Nhảy tới nội dung

Các phép liên kết thường gặp trong câu văn, đoạn văn, bài văn.

* Ghi nhớ:

Các đoạn văn trong một đoạn văn bản cũng như các câu trong một đoạn văn phải liên kết chặt chẽ với nhau về nội dung và hình thức.

– Về nội dung:

+ Các đoạn văn phải phục vụ chủ đề chung của văn bản, các câu phải phục vụ chủ dề của đoạn văn (liên kết chủ đề).

+ Các đoạn văn và các câu phải được sắp xếp theo một trình tự hợp lí (liên kết lôgic).

– Về hình thức, các câu và các đoạn văn có thể được liên kết với nhau bằng một số biện pháp chính như sau:

+ Lặp lại ở câu đứng sau từ ngữ đã có ở câu trước (phép lặp từ ngữ); + Sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ đồng nghĩa, trái nghĩa hoặc cùng trường liên tưởng với từ ngữ đã có ở câu trước (phép đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng); + Sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ có tác dụng thay thế từ ngữ đã có ở câu trước (phép thế); + Sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ biểu thị quan hệ với câu trước (phép nối).

1. Phép lặp:

Khái niệm: Phép lặp là cách dùng đi dùng lại một yếu tố ngôn ngữ, ở những bộ phận khác nhau (trước hết ở đây là những câu khác nhau) của văn bản nhằm liên kết chúng lại với nhau.

Tác dụng: Phép lặp, ngoài khả năng kết nối các bộ phận hữu quan của văn bản lại với nhau, còn có thể đem lại những ý nghĩa tu từ như nhấn mạnh gây cảm xúc, gây ấn tượng…

Các phương tiện dùng trong phép lặp là:

– Các yếu tố ngữ âm (vần, nhịp), gọi là lặp ngữ âm. – Các từ ngữ, gọi là lặp từ ngữ. – Các cấu tạo cú pháp, gọi là lặp cú pháp.

* Lặp ngữ âm:

– Lặp ngữ âm là hiện tượng hiệp vần và cắt nhịp đều đặn các câu trong văn bản.Vai trò của lặp ngữ âm rất hiển nhiên trong thơ.Có trường hợp văn bản tồn tại chủ yếu bằng liên kết vần nhịp, không có liên kết ở mặt ý nghĩa. (vần được in thẳng)

Ví dụ:

Ðòn gánh / có mấu Củ ấu / có sừng Bánh chưng / có lá Con cá / có vây

Ông thầy / có sách Ðào ngạch / có dao Thợ rào / có búa…

(Ngoài lặp vần nhịp, ở đây cũng còn có hiện tượng lặp cú pháp “a có b”).

Sự liên kết giữa những câu cụ thể với nhau thường được thực hiện cùng một lúc bằng nhiều phương tiện liên kết, và những phương tiện liên kết này có thể thuộc về những phép liên kết khác nhau. Khi chúng ta xem xét một phương tiện liên kết nào đó, hoặc một phép liên kết nào đó, là chúng ta tạm thời bỏ qua những  phương tiện liên kết khác có thể đang có mặt).

* Lặp từ ngữ:

Lặp từ ngữ nhắc lại những từ ngữ nhất định ở những phần không quá xa nhau trong văn bản nhằm tạo ra tính liên kết giữa những phần ấy với nhau.

Ví dụ (các từ ngữ lặp được in thẳng):

Buổi sáng, Bé dậy sớm ngồi học bài. Dậy sớm học bài là một thói quen tốt.Nhưng phải cố gắng lắm mới có được thói quen ấy.Rét ghê. Thế mà Bé vùng dậy, chui ra được khỏi cái chăn ấm. Bé ngồi học bài.

“Mai về miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác Muốn làm đoá hoa toả hương đâu đây Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này… “

(Viếng lăng Bác)

* Lặp cú pháp:

Lặp cú pháp là dùng nhiều lần một kiểu cấu tạo cú pháp nào đó (có thể nguyên vẹn hoặc biến đổi chút ít) nhằm tạo ra tính liên kết ở những phần văn bản chứa chúng. Lặp những cấu tạo cú pháp đơn giản và ngắn gọn để gây hiệu quả và nhịp điệu, nhờ đó gia tăng được tính liên kết (X. ví dụ về bài đồng dao trên kia.

Ví dụ 1:

Gậy tre, chông tre kiên cường chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng đại bác, tre còn làm hầm ngụy trang và giữ bí mật… Tre bao bọc, che chở cho nguời con Việt trong những đêm dài hành quân ra trận. Rừng là nhà, nhà ngụy trang bằng tre nứa, đất làm giường, nứa tre làm gối, tre đã cùng người lập nên những chiến công vang dội, hiển hách.

Cấu tạo ngữ pháp ở 2 câu này là: “Ðề ngữ – dạng câu đặc biệt ” (tạo sắc thái cảm thán)

Ví dụ 2:

Về chính trị, chúng tuyệt đối không cho nhân dân ta một chút tự do dân chủ nào. [4 đoạn văn tiếp theo minh họa ý này] Về kinh tế, chúng bóc lột dân ta đến tận xương tủy, khiến cho nhân dân ta nghèo nàn, thiếu thốn, nước ta xơ xác, tiêu điều.

4 đoạn văn tiếp theo minh họa ý này] (Hồ Chí Minh) Trong ví dụ 2, cách lặp cú pháp không chỉ 2 câu (đề ngữ, chủ ngữ – vị ngữ), mà còn cả cách tổ chức văn bản gồm 4 đoạn văn kèm theo ở mỗi câu để giải thích ý đưa ra trong mỗi câu ấy.

Nếu tất cả đều là bác sĩ nổi tiếng thì ai sẽ là người dọn vệ sinh bệnh viện? Nếu tất cả đều là nhà khoa học thì ai sẽ là người tưới nước những luống rau? Nếu tất cả đều là kĩ sư phần mềm thì ai sẽ gắn những con chip vào máy tính? Phần đông chúng ta cũng sẽ là người bình thường. Nhưng điều đó không thể ngăn cản chúng ta vươn lên từng ngày.”…

2. Phép thế:

Khái niệm: Phép thế là cách thay những từ ngữ nhất định bằng những từ ngữ có ý nghĩa tương đương (cùng chỉ sự vật ban đầu, còn gọi là có tính chất đồng chiếu) nhằm tạo tính liên kết giữa các phần văn bản chứa chúng.

Có 2 loại phương tiện dùng trong phép thế là thay thế bằng từ ngữ đồng nghĩa và thế bằng đại từ.

* Thế đồng nghĩa.

Thế đồng nghĩa bao gồm việc dùng từ đồng nghĩa, cách nói vòng (nói khác đi), cách miêu tả thích hợp với từ ngữ được thay thế.

Ví dụ:

Nghe chuyện Phù Ðổng Thiên Vương, tôi tưởng tượng đến một trang nam nhi, sức vóc khác người, nhưng tâm hồn còn thô sơ giản dị, như tâm hồn tất cả mọi người thời xưa. Tráng sĩ ấy gặp lúc quốc gia lâm nguy đã xông pha ra trận đem sức khỏe mà đánh tan giặc, nhưng bị thương nặng. Tuy thế người trai làng Phù Ðổng vẫn còn ăn một bữa cơm…

(Nguyễn Ðình Thi)

* Thế đại từ:

Thế đại từ là dùng những đại từ (nhân xưng, phiếm định, chỉ định) để thay cho một từ ngữ, một câu, hay một ý gồm nhiều câu v. v… nhằm tạo ra tính liên kết giữa các phần văn bản chứa chúng.

Ví dụ 1:

Rõ ràng Trống Choai của chúng ta đã hết tuổi bé bỏng thơ ngây. Chú chẳng còn phải quấn quýt quanh chân mẹ nữa rồi.

(Hải Hồ)

Ví dụ 2:

Dân tộc ta có một lòng yêu nước nồng nàn.Ðó là một truyền thống quý báu của ta.

(Hồ Chí Minh)

Ví dụ 3:

Hơn mười ngày nay chỉ có mưa, không mưa thì trời cũng xám xìn xịt thế kia, mà trâu thì chơi, đợi nắng lên xếp ải được thì mạ quá lứa. Lịch cấy thì lại gấp rút quá lắm rồi, chỉ từ nay đến hai mươi tám tháng chạp ta phải xong.Ðấy tình hình như thế, liệu cứ khư khư với kế hoạch cũ được không?

(Vũ Thị Thường)

Ở đoạn văn này, đấy và như thế thay cho ý của toàn bộ phần văn bản trước câu chứa chúng.

– Dùng các chỉ từ hoặc đại từ như: đây, đó, ấy, kia, thế, vậy…, nó, hắn, họ, chúng nó…thay thế cho các yếu tố ở câu trước, đoạn trước.

– Dùng tổ hợp “danh từ + chỉ từ” như: cái này, việc ấy, điều đó,… để thay thế cho yếu tố ở câu trước, đoạn trước.Các yếu tố được thay thế có thể là từ, cụm từ, câu, đoạn.

Tác dụng: Dùng phép thế không chỉ có tác dụng tránh lặp đơn điệu, mà còn có tác dụng tu từ nếu chọn được những từ ngữ thích hợp cho từng trường hợp dùng.

Ví dụ 1:

Rõ ràng Trống Choai của chúng ta đã hết tuổi bé bỏng thơ ngây. Chú chẳng còn phải quấn quýt quanh chân mẹ nữa rồi. (Hải Hồ)

Ví dụ 2:

Dân tộc ta có một lòng yêu nước nồng nàn. Ðó là một truyền thống quý báu của ta.

(Hồ Chí Minh)

Ví dụ 3:

Tôi nghĩ đến những niềm hi vọng, bỗng nhiên hoảng sợ. Khi Nhuận Thổ xin chiếc lư hương và đôi đèn nến, tôi cười thầm, cho rằng anh ta lúc nào cũng không quên sùng bái tượng gỗ.

(Lỗ Tấn)

3. Phép nối.

Khái niệm: Phép nối là cách dùng những từ ngữ sẵn mang ý nghĩa chỉ quan hệ (kể cả những từ ngữ chỉ quan hệ cú pháp bên trong câu), và chỉ các quan hệ cú pháp khác trong câu, vào mục đích liên kết các phần trong văn bản (từ câu trở lên) lại với nhau.

Tác dụng: Phép nối có thể dùng các phương tiện sau đây: kết từ, kết ngữ, trợ từ, phụ từ, tính từ, nối bằng quan hệ về chức năng cú pháp (tức quan hệ thành phần câu hiểu rộng; có sách xếp phương tiện này riêng ra thành phép tỉnh lược).

– Sử dụng kết từ (quan hệ từ) để nối: và, rồi, nhưng, mà, còn, nên, cho nên, vì, nếu, tuy, để…

Ví dụ:

Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Nhưng nghệ sĩ không ghi lại những cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ.

(Nguyễn Đình Thi).

Nguyễn Trãi sẽ sống mãi trong trí nhớ và tình cảm của người Việt Nam ta.Và chúng ta phải làm cho tên tuổi và sự nghiệp của Nguyễn Trãi rạng rỡ ra ngoài bờ cõi nước ta.

(Phạm Văn Ðồng)

Mỗi tháng, y vẫn cho nó dăm hào. Khi sai nó trả tiền giặt hay mua thức gì, còn năm ba xu, một vài hào, y thường cho nốt nó luôn. Nhưng cho rồi, y vẫn thường tiếc ngấm ngầm.Bởi vì những số tiền cho lặt vặt ấy, góp lại, trong một tháng, có thể thành đến hàng đồng. 

(Nam Cao)

– Sử dụng kết ngữ (các từ chuyển tiếp): những quán ngữ như: một là, hai là, trước hết, cuối cùng, nhìn chung, tóm lại, thêm vào đó, hơn nữa, ngược lại, vả lại …

Ví dụ:

Cụ cứ tưởng thế chứ nó chẳng hiểu gì đâu! Vả lại, nuôi chó mà chả bán hay giết thịt!

(Nam Cao)

Trong mấy triệu người cũng có người thế này thế khác, nhưng thế này hay thế khác, đều dòng dõi tổ tiên ta. Vậy nên ta phải khoan hồng đại độ, ta phải nhận rằng đã là con Lạc, cháu Hồng thì ai cũng có ít hay nhiều lòng ái quốc.

(Hồ Chí Minh)

Một hồi còi khàn khàn vang lên. Tiếp theo là những tiếng bước chân bình bịch, những tiếng khua rộn rã: phu nhà máy rượu bia chạy vào làm.

(Nam Cao)

– Sử dụng tổ hợp trợ từ, phụ từ, tính từ: vì vậy, nếu thế, tuy thế . . . ; thế thì, vậy nên…

Gà lên chuồng từ lúc nãy.Hai bác ngan cũng đã ì ạch về chuồng rồi.Chỉ duy có hai chú ngỗng vẫn tha thẩn đứng giữa sân.

(Tô Hoài)

Tiếng hát ngừng.Cả tiếng cười.

(Nam Cao)

Tôi biết trong vụ này anh không phải là thủ phạm.Thủ phạm là người khác cơ.

(Trần Ðình Vân)

Nay người Thanh lại sang, mưu đồ lấy nước Nam ta đặt làm quận huyện, không biết trông gương mấy đời Tống, Nguyên, Minh ngày xưa. Vì vậy, ta phải kéo quân ra đánh đuổi chúng.

(Ngô gia văn phái)

Nguyễn Trãi sẽ sống mãi trong trí nhớ và tình cảm của người Việt Nam ta. chúng ta phải làm cho tên tuổi và sự nghiệp của Nguyễn Trãi rạng rỡ ra ngoài bờ cõi nước ta.

(Phạm Văn Ðồng)

Mỗi tháng, y vẫn cho nó dăm hào. Khi sai nó trả tiền giặt hay mua thức gì, còn năm ba xu, một vài hào, y thường cho nốt nó luôn. Nhưng cho rồi, y vẫn thường tiếc ngấm ngầm. Bởi vì những số tiền cho lặt vặt ấy, góp lại, trong một tháng, có thể thành đến hàng đồng.

(Nam Cao)

Trong mấy triệu người cũng có người thế này thế khác, nhưng thế này hay thế khác, đều dòng dõi tổ tiên ta. Vậy nên, ta phải khoan hồng đại độ, ta phải nhận rằng đã là con Lạc, cháu Hồng thì ai cũng có ít hay nhiều lòng ái quốc. (Hồ Chí Minh)

Một hồi còi khàn khàn vang lên. Tiếp theo là những tiếng bước chân bình bịch, những tiếng khua rộn rã: phu nhà máy rượu bia chạy vào làm.

(Nam Cao)

Khi con người có được những năng lực đặc biệt này thì sẽ thực hiện được những điều mình muốn. Khi đó, mỗi người sẽ trở thành một “tế bào hạnh phúc”, một “nhà máy hạnh phúc” và sẽ ngày ngày “sản xuất hạnh phúc” cho mình và cho mọi người.

Một mặt, chúng cấm dân ta buôn bán, thực hiện kinh tế tự túc. Mặt khác, chúng ra sức vơ vét của cải, làm dân ta nghèo đi”.

Nối theo quan hệ chức năng cú pháp (thành phần câu hiểu rộng)

Trong nhiều văn bản, nhất là văn bản nghệ thuật, có những câu chỉ tương đương một bộ phận nào đó (một chức năng cú pháp nào đó) của câu lân cận hữu quan.Ðó là những câu dưới bậc, hoặc ngữ trực thuộc.

Tôi nghĩ đến sức mạnh của thơ.Chức năng và vinh dự của thơ.

(Phạm Hổ)

Sáng hôm sau.Hắn thức dậy trên cái giường nhà hắn.

(Nam Cao)

4. Phép đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng:

Khái niệm:

– Phép đồng nghĩa ,trái nghĩa là cách dừng những từ ngứ đồng nghĩa hoặc trái nghĩa nối cá câu, các đoạn văn với nhau.

– Phép liên tưởng là cách sử dụng những từ ngữ chỉ những sự vật có thể nghĩ đến theo một định hướng nào đó, xuất phát từ những từ ngữ ban đầu, nhằm tạo ra mối liên kết giữa các phần chứa chúng trong văn bản. Phép liên tưởng khác phép thế ở chỗ trong phép thế thì dùng những từ khác nhau để chỉ cùng một sự vật; trong phép liên tưởng, đó là những từ ngữ chỉ những sự vật khác nhau có liên quan đến nhau theo lối từ cái này mà nghĩ đến cái kia (liên tưởng).

– Sự liên tưởng có thể diễn ra giữa những sự vật cùng chất cũng như giữa những sự vật khác chất.

Ví dụ 1 (liên tưởng theo quan hệ bao hàm):

Chim chóc cũng đua nhau đến bên hồ làm tổ. Những con sít lông tím, mỏ hồng kêu vang như tiếng kèn đồng. Những con bói cá mỏ dài lông sặc sỡ. Những con cuốc đen trùi trũi len lủi giữa các bụi ven bờ. ⇒ các loài chim

Quan hệ bao hàm còn thể hiện rõ trong quan hệ chỉnh thể – bộ phận (cây: lá, cành, quả, rễ…) hoặc trong quan hệ tập hợp – thành viên của tập hợp (quân đội: sĩ quan, binh lính……)

Ví dụ 2 (liên tưởng đồng loại):

Cóc chết bỏ nhái mồ côi, Chẫu ngồi chẫu khóc: Chàng ôi là chàng! Ễnh ương đánh lệnh đã vang! Tiền đâu mà trả nợ làng ngóe ơi!

⇒ cóc – nhái

Ví dụ 3 (liên tưởng về số lượng):

Năm hôm, mười hôm… Rồi nửa tháng, lại một tháng.

(Nguyễn Công Hoan)

Ví dụ 1 (liên tưởng theo quan hệ định vị giữa các sự vật):

Nhân dân là bể Văn nghệ là thuyền

(Tố Hữu)

Ví dụ 2 (liên tưởng theo công dụng – chức năng của vật):

Hà Nội có Hồ Gươm Nước xanh như pha mực Bên hồ ngọn Tháp Bút Viết thơ lên trời cao

(Trần Ðăng Khoa)

Ví dụ 3 (liên tưởng theo đặc trưng sự vật):

Mặt trời lên bằng hai con sào thì ông về đến con đường nhỏ rẽ về làng. Không cần phải hỏi thăm nữa cũng nhận ra rặng tre ở trước mặt kia là làng mình rồi. Cái chấm xanh sẫm nhô lên đó là cây đa đầu làng. Càng về đến gần càng trông rõ những quán chợ khẳng khiu nấp dưới bóng đa.

(Nguyễn Ðịch Dũng)

⇒ Làng được đặc trưng bằng rặng tre, cây đa, quán chợ.

Ví dụ 4 (liên tưởng theo quan hệ nhân – quả, hoặc nói rộng ra: theo phép kéo theo như tuy… nhưng (nghịch nhân quả), nếu… thì (điều kiện/giả thiết – hệ quả).

Ðồn địch dưới thấp còn cách xa gần bốn trăm thước đang cháy thật, tre nứa nổ lốp bốp như cả cái thung lũng đang nổ cháy. Khói lửa dày đặc không động đậy bên dưới, mà bốc ngọn mỗi lúc một cao, ngùn ngụt, gió tạt về phía đồi chỉ huy vàng rực, chói lòe trong nắng, hơi nóng bốc lên tận những đỉnh núi bố trí.

(Trần Ðăng)

⇒ Có khói lửa, hơi nóng là do nổ cháy.

Điều hướng bài viết Trước Bài viếtTiếp theo Bài viết

»»» Bài viết cùng chủ đề:

cac-phuong-thuc-bieu-dat-trinh-tu-lap-laun-trong-van-ban-16380-2

Các phương thức biểu đạt và trình tự lập luận trong văn bản I. Các phương thức biểu đạt của […]

Tài liệu Ngữ pháp Tiếng Việt

I. TỪ LOẠI KHÁI NIỆM VÍ DỤ Danh từ Từ chỉ người, vật, khái niệm, hiện tượng đất,nước, đá, mưa, […]

cac-phep-lien-ket-trong-van-ban

Các phép liên kết trong văn bản. 1. Phép lặp: – Phép lặp là cách dùng đi dùng lại một […]

phep-lap

Phép lặp I. Khái niệm. Phép lặp là một trong những phép liên kết hình thức trong liên kết câu, […]

phep-doi-lien-ket-cau-va-lien-ket-doan-van

Phép đối (Liên kết câu và liên kết đoạn văn) I. Khái niệm. Phép đối là cách sử dụng những […]

phep-the-lien-ket-cau-va-lien-ket-doan-van

Phép thế I. Khái niệm. Phép thế là cách thay những từ ngữ nhất định bằng những từ ngữ có […]

phep-noi-lien-ket-cau-va-lien-ket-doan-van

Phép nối I. Khái niệm: Phép nối là cách dùng những từ ngữ sẵn mang ý nghĩa chỉ quan hệ […]

phep-dong-nghia-trai-nghia-lien-ket-cau-va-lien-ket-doan-van

Phép đồng nghĩa, trái nghĩa I. Khái niệm: – Phép đồng nghĩa, trái nghĩa là cách dừng những từ ngữ […]

phep-lien-tuong-phep-lien-ket-cau-lien-ket-doan-van

Phép liên tưởng I. Khái niệm. – Phép liên tưởng là cách sử dụng những từ ngữ chỉ những sự […]

lien-ket-noi-dung-trong-van-ban-lien-ket-cau-va-lien-ket-doan-van

Liên kết nội dung trong văn bản I. Khái niệm. + Các đoạn văn phải phục vụ chủ đề chung […]

bai-6-thuc-hanh-tieng-viet-bai-6-sgk-ngu-van-7-tap-2-sach-chan-troi-sang-tao

Thực hành tiếng Việt: Phép lặp, Phép thế, Phép nối, Phép liên tưởng. Câu 1.  Xác định phép lặp từ […]

ngu-van-7-canh-dieu-tap-2

Liên kết và mạch lạc trong văn bản (Ngữ văn 7, Cánh Diều) Câu 1 (trang 42 sgk Ngữ văn […]

Để lại một bình luận Huỷ trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

Nhập vào đây...

Tên

Email

Trang web

Tìm kiếmTìm kiếm
  • Viết bài văn trình bày ý kiến về ý nghĩa câu tục ngữ: “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây / Ăn khoai nhớ kẻ cho dây mà trồng”
  • Hãy viết bài văn nghị luận (khoảng 400 chữ) về một vấn đề trong đời sống mà em quan tâm
  • Hãy viết một đoạn văn (khoảng 600 chữ) trình bày suy nghĩ của em về câu nói :”𝙏𝙝𝙖̀𝙣𝙝 𝙘𝙤̂𝙣𝙜 𝙠𝙝𝙤̂𝙣𝙜 𝙘𝙝𝙞̉ đ𝙚̂́𝙣 𝙩𝙪̛̀ 𝙣𝙖̆𝙣𝙜 𝙡𝙪̛̣𝙘, 𝙢𝙖̀ 𝙘𝙤̀𝙣 𝙩𝙪̛̀ 𝙨𝙪̛̣ 𝙘𝙝𝙖̆𝙢 𝙘𝙝𝙞̉ 𝙫𝙖̀ 𝙮́ 𝙘𝙝𝙞́ 𝙫𝙪̛𝙤̛̣𝙩 𝙠𝙝𝙤́.”
  • Gợi ý đề tài làm sáng kiến kinh nghiệm môn Ngữ văn dành cho bậc THCS, nhằm giúp giáo viên cải thiện hiệu quả giảng dạy và phát triển khả năng học tập của học sinh
  • Suy nghĩ về sự cảm thông, chia sẻ giữa con người với nhau trong cuộc sống qua câu chuyện DIỄN GIẢ LÊ-Ô-BU-SCA-GLI-A

CÁNH DIỀU

CHÂN TRỜI SÁNG TẠO

KẾT NỐI TRI THỨC

Lên đầu trang

Từ khóa » Các Phép Liên Kết