Cách để Nhận Biết Các Loại Nấm ăn được Và Nấm độc

Việt Nam có khí hậu nóng ẩm và lượng mưa dồi dào, tạo điều kiện thuận lợi cho các loại nấm tự nhiên phát triển, bao gồm cả nhiều loại nấm độc. Đặc biệt, trong mùa mưa, nấm phát triển mạnh và người dân ở các khu vực núi thường hái nấm về chế biến món ăn. Tuy nhiên, sự đa dạng về hình dáng, màu sắc và kích thước của nấm có thể thay đổi nhanh chóng, dễ gây nhầm lẫn giữa nấm lành và nấm độc. Vì vậy, cần thận trọng và phân biệt rõ ràng giữa nấm độc và nấm ăn được. Hãy cùng Trâm Anh Food tìm hiểu cách nhận biết nấm độc và nấm ăn qua bài viết dưới đây.

5 Cách nhận biết nấm độc và nấm ăn được

Thực tế, việc phân biệt giữa nấm ăn và nấm độc được các nhà nghiên cứu không ngừng tìm hiểu để cung cấp những thông tin hữu ích đến toàn bộ người dân. Tuy nhiên, khi phân biệt giữa hai nhóm nấm này, bạn có thể dựa vào một số đặc điểm cơ bản như sau:

Phân biệt nấm độc và nấm ăn: Màu sắc trên mũ nấm

Nấm độc thường có màu sắc rất sặc sỡ, dễ dàng thu hút sự chú ý của côn trùng và động vật. Chẳng hạn, phần mũ nấm của nhiều loại nấm độc có màu đỏ, trắng hoặc đen với các đốm hoa văn nổi bật, trong khi thân nấm có thể xuất hiện những đường vằn hoặc vết nứt xung quanh. Đặc biệt, một số loại nấm độc còn tiết ra nhựa hoặc dịch lạ khi hái.

Ngược lại, nấm ăn được thường có màu sắc đơn giản và tự nhiên hơn. Mũ nấm thường mang tông màu trầm như nâu, xám hoặc trắng nhạt và thân nấm thường đồng màu hoặc nhạt hơn so với mũ.

Nấm độc thường có màu sắc rất sặc sỡ

Nhận biết bằng hoa văn hoặc vẩy trên mũ nấm

Một trong những đặc điểm giúp nhận biết nấm độc và nấm ăn là các vẩy hoặc hoa văn trên mũ nấm. Nấm độc thường có màu sáng hoặc màu tối tạo thành các đốm hoặc mảng nổi bật. Chẳng hạn, một số nấm độc có phần mũ màu trắng nhưng lại có các lớp vảy màu nâu, vàng nhạt hoặc xám, dễ dàng nhận thấy khi quan sát kỹ. Trong khi đó, nấm ăn thường có bề mặt mũ mịn, ít hoặc không có vảy, mang màu sắc đồng nhất và ít chi tiết.

Nấm độc thường có các đốm hoặc mảng nổi bật

Phân biệt bằng mùi hương

Mùi hương là một trong những dấu hiệu quan trọng giúp chúng ta phân biệt nấm độc và nấm ăn. Đa số nấm độc thường tiết ra một loại chất lỏng nhớt, có mùi hắc, mùi khét hoặc mùi tanh rất đặc trưng. Khi hái nấm, nếu bạn ngửi thấy những mùi này, hãy hết sức thận trọng vì rất có thể đó là nấm độc. Tuy nhiên, không phải lúc nào nấm độc cũng có mùi khó chịu. Một số loại nấm độc vẫn có thể mang hương thơm ngọt ngào, dễ chịu để đánh lừa con người.

Ngược lại, nấm ăn được thường có mùi thơm nhẹ nhàng, dễ chịu hoặc thậm chí không mùi. Hương thơm này có thể là mùi nấm đặc trưng, mùi đất ẩm hoặc mùi hoa cỏ. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không phải tất cả nấm ăn đều có mùi thơm rõ rệt.

Nhận biết hình dạng của thân nấm

Một đặc điểm khác giúp chúng ta nhận biết nấm độc và nấm ăn đó là phần bao gốc và vòng cuống. Nấm độc thường có bao gốc bao bọc lấy phần gốc nấm khi còn non. Khi nấm trưởng thành, bao gốc có thể rách ra và để lại một vòng tròn quanh thân nấm, trông giống như một chiếc váy nhỏ. Ngoài ra, nhiều loại nấm độc còn có vòng cuống – một lớp màng mỏng bao quanh thân nấm.

Ngược lại, nấm ăn thường có thân nấm trơn láng, không có bao gốc hoặc vòng cuống. Thậm chí nếu có, chúng cũng rất mờ nhạt và khó nhận thấy.

Nấm độc thường có bao gốc bao bọc lấy phần gốc

Thử nghiệm biến đổi màu sắc ở nấm

Để nhận biết nấm độc và nấm ăn, nhiều người thường áp dụng các phương pháp thử nghiệm biến đổi màu sắc. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các phương pháp này không đảm bảo độ chính xác 100% mà chỉ mang tính chất tham khảo. Dưới đây là một số cách thử nghiệm phổ biến:

• Thử với hành lá: Cắt một đoạn hành lá trắng, chà xát lên phần mũ nấm. Nếu hành lá chuyển sang màu xanh, xanh nâu hoặc nâu, rất có thể nấm đó chứa độc tố.
• Thử với vật dụng bằng bạc: Dùng một chiếc đũa, muỗng hoặc vật dụng bằng bạc chọc nhẹ vào nấm. Nếu vật dụng bị đổi màu thành đen hoặc xám, khả năng cao nấm đó có độc.
• Thử với sữa tươi: Nhỏ một ít sữa tươi lên mũ nấm. Nếu sữa bị vón cục, có thể nấm đó chứa độc tố.

Lưu ý: Không phải tất cả nấm độc đều gây ra những phản ứng trên.

Phương pháp thử nghiệm biến đổi màu sắc nấm độc

Một số loại nấm ăn được phổ biến

Nấm không chỉ là một loại thực phẩm giàu dinh dưỡng mà còn là nguyên liệu chính trong nhiều món ăn ngon. Tại Việt Nam, có rất nhiều loại nấm ăn được với hình dáng và màu sắc đa dạng. Một số loại nấm phổ biến và dễ nhận biết bao gồm:

• Nấm rơm: Có kích thước như trái trứng cút và có màu trắng xám hoặc xám đen, thường mọc thành cụm trên rơm rạ. Nấm rơm có vị ngọt thanh, thường được dùng để nấu canh, xào hoặc làm chả.
• Nấm hương (nấm đông cô): Có hình dáng như chiếc ô nhỏ, mũ nấm màu nâu, thân trắng, có mùi thơm đặc trưng. Nấm hương thường được dùng để nấu canh, xào hoặc làm gia vị.
• Nấm kim châm: Có hình dáng mảnh mai, màu trắng hoặc vàng nhạt, mọc thành từng cụm. Nấm có hương vị thơm nhẹ, kết cấu dai, giòn và vị ngọt nhẹ.
• Nấm mèo: Có hình dáng giống tai người, mép nhăn, màu đen hoặc nâu sẫm và cuộn vào bên trong, bề mặt phủ một lớp lông mịn màu trắng, mặt trong của nấm thường nhẵn, có màu nâu sẫm, cuống nấm ngắn.
• Nấm linh chi: Có nhiều màu sắc khác nhau, từ đỏ đến đen, thường được dùng làm thuốc và thực phẩm chức năng.
• Nấm mỡ: Có hình tròn, mũ nấm tròn đều và dày, lúc còn non, nấm có màu trắng, khi trưởng thành chuyển sang màu nâu sẫm. Thịt nấm mỡ chắc, dai và có độ ẩm vừa phải, khi nấu chín có vị ngọt thanh và hơi dai giòn.
• Nấm bào ngư: Giống như chiếc sò với mũ nấm xòe rộng và phần cuống ngắn. Mũ nấm có thể có màu trắng, xám hoặc nâu tùy thuộc vào giống. Thịt nấm bào ngư có kết cấu dai giòn, hơi sần sật, không quá mềm.

Các loại nấm ăn được phổ biến Việt Nam

Một số loại nấm độc phổ biến ở Việt Nam

Nấm độc tán trắng (Amanita verna): Là loại nấm thường mọc trên mặt đất trong rừng hoặc ven rừng đặc biệt là rừng tre. Mũ nấm màu trắng, hình bán cầu, phiến nấm màu trắng, cuống nấm mảnh, có vòng bao và bao gốc, thịt nấm màu trắng. Nấm chứa lượng độc tố amatoxin gây tổn thương gan, thận và có thể dẫn đến tử vong.

Nấm độc tán trắng Amanita verna

Nấm ô tán trắng phiến xanh: Loại nấm này thường mọc ở trên bãi cỏ, ruộng ngô, ven chuồng trâu bò hoặc những nơi đất ẩm mát. Khi trưởng thành, mũ nấm có dạng ô rộng hoặc phẳng, với đường kính từ 5 - 15cm, có màu trắng nhạt và phủ một lớp vảy mỏng màu nâu, dày hơn về phía trung tâm mũ. Mũ nấm màu trắng, phiến nấm lúc non màu trắng, khi già chuyển sang màu xanh ô liu.

Nấm độc ô tán trắng phiến xanh

Nấm mũ khía nâu xám: Thường mọc trong rừng trên mặt đất, nơi có nhiều lá cây mục nát và môi trường rừng. Mũ nấm màu nâu xám, hình nón, bề mặt có vảy. Phiến nấm màu nâu xám, cuống nấm mảnh, thường không có vòng bao. Thịt nấm màu trắng, khi cắt có thể chuyển sang màu hồng hoặc nâu. Nấm chứa độc tố muscarin gây ra các triệu chứng như chảy nước mắt, tiết nhiều mồ hôi, co giật cơ.

Nấm mũ khía nâu xám

Nấm độc trắng hình nón: Là loại nấm thường mọc trên mặt đất trong rừng, có chứa độc tố Amanitin có thể phá hủy tế bào khi ăn phải. Phần mũ nấm có màu trắng tinh và bề mặt nhẵn.

Nấm độc trắng hình nón

Dấu hiệu bị ngộ độc nấm và cách sơ cứu

Ngộ độc nấm là một tình trạng nguy hiểm có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Để phòng tránh và xử lý tình huống này, bạn cần nắm rõ các dấu hiệu nhận biết và cách sơ cứu ban đầu.

Dấu hiệu nhận biết ngộ độc nấm

• Thường xuất hiện trong vòng 30 phút đến 2 giờ sau khi ăn nấm độc, tối đa là 6 giờ. Các triệu chứng điển hình bao gồm: buồn nôn, nôn mửa, đau bụng dữ dội, tiêu chảy, chóng mặt, đau đầu, đổ mồ hôi, chảy nước mắt, tiết nhiều nước bọt. Một số trường hợp có thể xuất hiện các triệu chứng thần kinh như ảo giác, kích động, hoặc mê sảng.
• Xuất hiện sau khoảng 6-40 giờ, trung bình là 12 giờ sau khi ăn. Các triệu chứng này thường nghiêm trọng hơn và có thể gây tổn thương các cơ quan nội tạng như gan, thận. Biểu hiện muộn bao gồm: vàng da, vàng mắt, tiểu ít hoặc không tiểu được, đau bụng dữ dội, suy nhược cơ thể, thậm chí hôn mê.

Các triệu chứng xuất hiện càng sớm, thường càng ít nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu không được điều trị kịp thời, các triệu chứng muộn có thể dẫn đến suy đa tạng và tử vong.

Cách sơ cứu khi bị ngộ độc nấm

• Gọi cấp cứu ngay: Đây là điều quan trọng nhất. Càng sớm đưa người bệnh đến bệnh viện, cơ hội cứu chữa càng cao.
• Gây nôn: Nếu người bệnh còn tỉnh táo và chưa nôn, có thể cho uống nước ấm pha muối (1 muỗng cà phê muối/lít nước) để kích thích nôn. Tuy nhiên, không nên gây nôn cho trẻ em dưới 2 tuổi, người bị mất ý thức hoặc có các vấn đề về tim mạch.
• Uống than hoạt: Than hoạt có tác dụng hấp thụ độc tố trong đường tiêu hóa. Liều lượng và cách dùng theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Bù nước: Cho người bệnh uống nhiều nước để bù lại lượng nước mất do nôn mửa và tiêu chảy. Có thể dùng dung dịch oresol để bù nước và điện giải.
• Giữ ấm cho người bệnh: Đặt người bệnh ở nơi ấm áp, tránh gió lùa.

Uống nhiều nước sau khi trúng độc nấm

Cân nhắc và thận trọng khi hái nấm tự nhiên

Khi hái nấm trong tự nhiên, việc cân nhắc và thận trọng là vô cùng cần thiết, vì nhiều loại nấm độc có hình dáng và màu sắc rất giống nấm ăn được. Chỉ một sai lầm nhỏ trong việc nhận diện có thể dẫn đến ngộ độc nghiêm trọng hoặc thậm chí tử vong. Trước khi hái nấm, cần tìm hiểu kỹ về các đặc điểm của nấm an toàn và nấm độc, hoặc đi cùng những người có kinh nghiệm. Ngoài ra, nếu không chắc chắn về một loại nấm, tốt nhất là không nên hái hoặc thử ăn.

Tóm lại, cách nhận biết nấm độc và nấm ăn được chỉ mang tính tương đối vì nấm có rất nhiều loài, thậm chí hình dạng và màu sắc của chúng có thể rất giống nhau nên sẽ khiến bạn khó nhận dạng. Tốt nhất bạn chỉ nên ăn những loại nấm phổ biến, không nên ăn nấm lạ hoặc ăn những loại nấm bạn biết rõ về chúng để không gây nguy hiểm cho sức khỏe của bạn. Việc chọn mua nấm từ các nguồn cung cấp uy tín như Trâm Anh Food cũng là một lựa chọn an toàn để đảm bảo chất lượng và tránh rủi ro khi thưởng thức nấm.