Cách Làm Thơ Lục Bát - Tho Luc Bat

Thứ bảy, 27/12/2025, Trang chủ Liên hệ với ban biên tập

• Tiểu sử tác giả
• Thơ lục bát
• Thơ khác
• Tác phẩm
• Chuyện mỗi ngày
• Các bài báo
• Đánh giá và cảm nhận
• Thư viện ảnh
• Nhạc
• Video

 Trần Đức Lai

• 
• 
• 
• 
• 
• 

THÀNH VIÊN Nguyễn Đông Sơn Cách làm thơ Lục bát (16/10/2016)

1. Mấy lời nói đầu:

Thơ lục bát có nguồn gốc lâu đời, là một thể loại thơ của dân tộc ta. Thơ lục bát bao gồm từ hai câu trở lên, trong đó thì cứ hai câu ghép lại thành một cặp câu, các cặp câu gồm có một câu 6 tiếng (câu lục) và một câu 8 tiếng (câu bát), và xen kẽ cứ câu lục và câu bát rồi đến cặp câu lục và câu bát tiếp theo. Thơ lục bát tuân thủ luật về thanh và vần rất nghiêm ngặt, vì vậy tìm hiểu thơ lục bát là tìm hiểu về luật về thanh và vần của nó. Luật về thanh giúp cho câu thơ trở nên hài hoà. Luật vần chính là hình thức kết nối các câu thơ lại với nhau.

A - Thanh luật trong thơ lục bát 1. Vần tiếng Việt + Vần tiếng Việt bắt đầu bằng các nguyên âm, là nguyên âm hoặc nguyên âm ghép với các phụ âm đơn hoặc phụ âm kép. Ví dụ: Từ TA có vần là A là nguyên âm A. Từ THAN có vần là AN là nguyên âm A ghép với phụ âm đơn N. Từ THANH có vần là ANH là nguyên âm A ghép với phụ âm kép NH. + Vần tiếng Việt nếu có hai nguyên âm đứng đầu thì tính cả hai nguyên âm đó. Ví dụ: Từ TOANH có vần là OANH. Tuy nhiên cũng có trường hợp lại chỉ tính từ nguyên âm thứ hai. Việc xác định vần trong trường hợp này nên tra cứu bảng thống kê vần trên đây để tham khảo. Ví dụ: - Từ “quện” có vần là “ên” chứ không phải “uên” vì trong bảng tra vần không có vần “uên”. - Từ “giang” có vần là “ang” chứ không phải “iang” vì trong bảng tra vần không có vần “iang” Bảng Vần tiếng Việt có các cột (6) đứng đầu là nguyên âm: A - E- O- Ô - U - Ư + Tiếng việt có các vần sau:

a ac ach ai am an ang anh ao ap at au ay ăc ăm ăn ăng ăp ăt âc âm ân âng âp ât âu ây

e ec em en eng eo ep et ê êc êch êm ên êng ênh êp êt êu i ia ich iêc iêm iên iêng iêp iêt iêu im in inh ip it iu

o oa oac oach oai oam oan ang oanh oao oap oat oay oăc oăm oăn oăng oăp oăt oc oe oec oem oen oeng oeo oep oet oi om on ong ooc oong op ot

ô ôc ôi ôm ôn ông ôông ôp ôt ơ ơc ơi ơm ơn ơng ơp ơt

u ua uân uâng uât uây uc uê uêch uênh ui um un ung uôc uôi uôm uôn uông uôt uơ up ut uy uya uych uyêc uyên uyêt uym uyn uynh uyp uyt uyu

ư ưa ức ưi ưm ưn ưng ước ươi ươm ươn ương ươp ươt ươu ưt ưu y ych yêm yên yênh yêt yêu ym yn ynh yp

2. Thơ lục bát có các loại vần sau: Mỗi vần có hai dạng là VẦN BẰNG và VẦN TRẮC tùy thuộc vào các thanh (còn gọi là dấu) kèm theo nó. Ví dụ: vần “an” có “an”, “àn” là vần bằng, “án”, “ản”, “ãn”,“ạn” là vần trắc. + Vần bằng: là vần không có thanh và vần có thanh huyền (tức dấu huyền). Ví dụ: “Trăm năm trong cõi người ta Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau” thì từ “ta”, “nhau” có vần không thanh (không dấu). Còn từ “là” có vần có thanh huyền (dấu huyền). + Vần bằng trong thơ lục bát: Từ thứ 6 câu lục và từ thứ 8 câu bát thường là vần bằng. Vần được nối tiếp từ vần chân câu lục sang vần lưng (tức vần yêu) của câu bát. Vần chân câu bát lại nối tiếp hiệp vần với vần chân câu lục tiếp sau... + Vần trắc: là các vần có một trong các thanh: sắc, hỏi, ngã, nặng. Ví dụ: Tò vò mà nuôi con nhện Ngày sau nó lớn nó quện nhau đi Các từ “nhện” và “quện” mang vần trắc. Trường hợp này rất ít khi dùng. Nếu sử dụng thì bao giờ từ thứ 6 của câu lục và câu bát cũng đều phải dùng thanh trắc. + Vần chân: là vần ở cuối câu lục và cuối câu bát. Ví dụ: Một đời đuổi bóng bắt hình Tóc sương mới ngộ ra mình ngu ngơ. Thì vần “inh” trong từ “hình” ở câu lục, vần “ơ” trong từ “ngơ” ở câu bát là các vần chân. + Vần chính và vần phụ: Vần gieo ở câu trước là vần chính, vần gieo ở câu sau là vần phụ. Nếu vần câu sau cùng vần với vần câu trước thì cũng là vần chính. + Vần yêu: Là vần ở giữa câu bát, thường là vần ở từ thứ 6, nếu vần rơi vào từ thứ 4 thì từ thứ 6 phải chuyển ngược thanh với từ thứ 4. Ví dụ: Yêu em anh nắm cổ tay Anh hỏi câu này có lấy anh không. + Điệp vận: Vần tiếp sau giống hệt vần trước. + Phong yêu (lưng ong): Trong một câu mà vần lưng và vần chân đều cùng một vần thì gọi là phong yêu. Cần tránh phong yêu vì đọc lên nghe không hay. Ví dụ: Cả đêm thao thức bồn chồn Râm ran tiếng mõ dập dồn đầu thôn. + Lạc vận: Là vần chân câu lục sang vần lưng câu bát, vần chân câu bát sang vần chân câu lục tiếp theo lại không cùng vần, đọc nghe mất âm điệu. Ví dụ: Mang danh kẻ sĩ Bắc Hà Lại chui vỏ ốc, lại chuồn đi đâu. + Vần thông và lân vận (vần ép): Các vần nối tiếp nhau phải cùng vần (vần chính), nếu vần tiếp theo khác hẳn vần chính thì lạc vận, nếu gần giống vần chính thì gọi là lân vận, nếu vần đọc lên nghe na ná vần chính thì gọi là vần thông (vần phụ). Ví dụ: Trải qua một cuộc bể dâu Những điều trông thấy mà đau đớn lòng 3. Luật Vần Bằng Trắc trong thơ lục bát Thơ lục bát có 2 câu chuẩn là câu lục và câu bát, cũng như thơ Đường luật, nó tuân thủ quy tắc nhất, tam, ngũ bất luận, nhị, tứ, lục phân minh. Nghĩa là các tiếng thứ 1,3,5 trong câu có thể tự do về thanh, nhưng các tiếng thứ 2,4,6 thì phải theo luật chặt chẽ. Câu lục: theo thứ tự tiếng thứ 2-4-6 là Bằng (B) - Trắc (T) - Bằng (B) Câu bát: theo thứ tự tiếng thứ 2-4-6-8 là B-T-B-B Ví dụ: Nửa đêm qua huyện Nghi Xuân B - T - B Bâng khuâng nhớ cụ, thương thân nàng Kiều B-T-B-B Thế nhưng đôi khi có thể tự do về tiếng thứ hai của câu lục và câu bát, có thể biến nó thành thanh trắc, những câu thơ thế này ta gọi là lục bát biến thể: Ví dụ: Có sáo thì sáo nước trong T-T-B Đừng sáo nước đục đau lòng cò con T-T-B-B Hoặc là câu lục giữ nguyên mà câu bát thì lại theo thứ tự T-B-T-B những câu thơ thế này ta cũng gọi là lục bát biến thể: Con cò lặn lội bờ sông B-T-B Gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non T-B-T-B B - Cách gieo vần trong thơ lục bát Thơ lục bát có cách gieo vần khác với các thơ khác. Cách gieo vần: Tiếng thứ 6 của câu lục vần với tiếng thứ sáu của câu bát kế nó. Và tiếng thứ tám câu bát đó lại vần với tiếng thứ sáu của câu lục kế tiếp theo. Ví dụ : (những từ in nghiêng hay đậm là vần với nhau): Trăm năm trong cõi người ta Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau Trải qua một cuộc bể dâu Những điều trông thấy mà đau đớn lòng Trong thể thơ lục bát biến thể vẫn gieo vần như vậy, nhưng trường hợp câu bát của cặp câu có thanh là t-b-t-b thì tiếng thứ sáu câu lục trên nó vần với tiếng thứ tư của câu bát đó. Ví dụ: Con cò mà đi ăn đêm (B-T-B) Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao.(T-B-T-B) Tiểu đối trong thơ lục bát: Đó là đối thanh trong hai tiếng thứ 6 (hoặc thứ 4) cảu câu bát với tiếng thứ 8 câu đó. Nếu tiếng này mang thanh huyền thì tiếng kia bắt buộc là thanh ngang và ngược lại. Ví dụ (Huyền - Ngang): Đau đớn thay phận đàn bà T-T-B Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung. B-T-B-B Hay ngược lại (Ngang - Huyền): Đi vạn dặm, viết nghìn trang T-T-B Khơi trong gạn đục vẻ vang một đời. B-T- B-B Cách ngắt nhịp trong thơ lục bát: Thơ lục bát thông thường ngắt nhịp chẵn, là nhịp 2/2/2, nhưng đôi khi để nhấn mạnh nên người ta đổi thành nhịp lẻ đó là nhịp 3/3. Nhịp thơ giúp người đọc và người nghe cảm nhận được thơ một cách chính xác hơn. Ví dụ: Bắt phong trần phải phong trần (B-T-B) Cho thanh cao mới được phần than cao -B-T-B-B Gieo vần thơ lục bát theo luật vần khá phức tạp như vậy là do nó được sử dụng và phát triển lâu đời. Thanh luật cũng biến hóa từ chuẩn, biết thế, tiểu đối... Tập làm dần sẽ quen làm thơ lục bát và tất nhiên tùy theo năng khiếu mà người ta đạt được nhiều ít kết quả. (ST) Chúc các bạn thành công. Chia sẻ: Twitter Google Yahoo Facebook Các bài khác:

• Sửa Thơ Lục Bát
• Thơ Thất Ngôn Tứ Tuyệt
• Cách làm thơ 7 chữ
• Thơ Đường
• Thơ Tứ Ngôn, Ngũ Ngôn
• Làm Thơ Lục Bát
• V/v phát hành cuốn "Cuộc đời 1 viên chức" tập 1
• Danh Hiệu Pro Blogger của Blog Zing Me
• Về 8% lương hưu tăng từ 1.8.2016
• Blog Zing Me - Các Năm Tham Gia

Tài khoản

*

Mật khẩu

*

• Báo mới

• Tìm kiếm qua Google

• Tin mới

• Công an Nhân dân

• Việt Nam Nét

• Dân Trí

• Vnexpress

• VNTime

• Kênh 14

• Hội Nhà văn Hải Phòng

• Đọc báo trực tuyến

• Hội Nhà văn Việt Nam

• Văn nghệ Quân đội

• VN Sông Cửu Long

• Hội Nhà văn TP. HCM

• Truyền hình Việt Nam

• Tiền Phong

• Thể thao & Văn hóa

• Thanh Niên

• Tuổi Trẻ

• Báo Lao Động

• Công an TP. Hồ Chí Minh

• Sài Gòn Giải Phóng

• Báo Nhân dân

• Hà Nội Mới

• Quân đội Nhân dân

• Facebook

• Youtube

• VTC News

• EVA

• VNPT

• Mua và Bán

• Tạp chí Tia Sáng

• Kinh tế Việt Nam

• 
• 
• 

• Trang chủ
• Lục bát mỗi ngày
• Thành viên Lục Bát
• Sự kiện nhân vật
• Lục Bát xưa và nay
• Văn hóa tâm linh
• Tác giả - Chùm thơ
• Lục Bát quán
• Mõ làng Lục Bát
• Câu lạc bộ Lục Bát
• Sưu tầm & Giới thiệu
• Sách đẹp - Sách hay
• Diễn đàn lục bát
• Thư ngỏ

NHÓM THƯỜNG TRỰC BIÊN TẬP: Chủ nhiệm: Nhà thơ Trương Nam Chi (TP. HCM); ĐT: 0903 318 188; Email: [email protected] Trưởng Ban Kết nối các CLB: Nhà thơ Hương Sinh (Hưng Yên); ĐT: 0123 712 4046; Email: [email protected] Trưởng Ban Kết nối tác giả và bạn đọc: Nhà thơ Vũ Thương Giang (Cộng hòa Ucraine); Email: [email protected] NHÓM ADMIN CÁC CHUYÊN MỤC VÀ MỸ THUẬT: *Nhà thơ Trịnh Toại (Hải Phòng); ĐT: 0983 325 625; Email: [email protected] *Nhà thơ Hồ Đình Bắc (TP. Hải Dương); ĐT: 0912 280 375; Email: [email protected]*Nhạc sĩ Trịnh Thùy Mỹ (TP. HCM); ĐT: 0906 373 470: Email: [email protected] *PGS, TS Trần Mạnh Tuân (ĐH Thủy Lợi); ĐT: 0913 530 266; Email: [email protected] NHÓM DIỄN ĐÀN TRÊN MẠNG FACEBOOK: Chủ nhiệm Diễn đàn Lục Bát Việt Nam: Nhà thơ Nguyễn Quỳnh (Bắc Ninh); ĐT: 0965 777 523; Email: [email protected] Các Quản trị và Kiểm sát viên facebook Lục Bát Việt Nam: Nhà thơ Đồng Thị Chúc - Nhà thơ Nguyễn Bích Nên - Nhà thơ Trần Trọng Giá SÁNG LẬP WEBSITE LỤC BÁT VIỆT NAM: Nhà thơ Đặng Vương Hưng (TP. Hà Nội) Facebook: Đặng Vương Hưng; Fanpage: LỤC BÁT VIỆT NAM Điện thoại: 0913 210 520; Email: [email protected] Mời các Tác giả gửi bài cộng tác cho Ban Biên tập Lục Bát Việt Nam qua hộp thư email: [email protected] Văn phòng Thường trực Ban Biên tập Lục Bát Việt Nam: Lục Bát Hội Quán - Số 6, ngõ 40, phố Võ Thị Sáu, Q. Hai Bà Trưng, TP. Hà Nội; Ngoài địa chỉ: www.lucbat.vn, bạn có thể truy cập vào website này qua các tên miền quen thuộc: www.lucbat.net hoặc www.lucbat.com Website đang được thử nghiệm và điều hành phi lợi nhuận, bởi các tình nguyện viên. Đề nghị ghi rõ nguồn khi trích dẫn lại tư liệu.