Cách Lựa Chọn Và Mô Tả Loại Hình Sử Dụng đất - Ứng Dụng Mới

Các loại cây trồng chính đang được sản xuất trong khu vực. Sự phân bố và diện tích sản xuất của các loại cây trồng chính. Tuy nhiên, bản đồ hiện trạng vẫn chưa thể cung cấp đầy đủ các thông tin về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội có tác động đến hiện trạng sử dụng đất và các loại cây trồng chính.

1. Lựa chọn và mô tả loại hình sử dụng đất

1.1. Đánh giá hiện trạng sử dụng đất

Hiện trạng sử dụng đất của mỗi một vùng sản xuất nông nghiệp thường biểu thị sự hiện diện của các loại cây trồng. Do đó trước khi lựa chọn và mô tả các LUT, nhất thiết phải tiến hành điều tra xem xét hiện trạng sử dụng đất của khu vực.

Khi tiến hành đánh giá hiện trạng sử dụng đất, cần tiến hành đánh giá từ quá khứ đến hiện tại và tương lai.

Hiện nay ở nước ta từ cấp huyện đến cấp xã đều có bản đồ hiện trạng sử dụng đất. Từ bản đồ này, chúng ta có được một số thông tin cần thiết:

Các loại cây trồng chính đang được sản xuất trong khu vực. Sự phân bố và diện tích sản xuất của các loại cây trồng chính. Tuy nhiên, bản đồ hiện trạng vẫn chưa thể cung cấp đầy đủ các thông tin về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội có tác động đến hiện trạng sử dụng đất và các loại cây trồng chính.

Ví dụ: Hiện trạng sử dụng đất của Ninh Thuận

 1.2. Lựa chọn loại hình sử dụng đất

Cơ sở lựa chọn

•  Mục tiêu và phạm vi nghiên cứu
•  Các nhu cầu của địa phương trong quy hoạch tổng thể: phát triển hoặc thay đổi sử dụng đất.
•  Khả năng về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và các tiến bộ kỹ thuật mới được đề xuất cho các thay đổi sử dụng đất đó.

1.2.1. Mục tiêu và phạm vi nghiên cứu

•  Để phục vụ cho quy hoạch tổng thể: phải lựa chọn và xác định các loại hình sử dụng đất toàn quốc hoặc vùng sinh thái nông nghiệp. Có thể mô tả:
•  Để phục vụ cho quy hoạch cấp tỉnh, huyện: lựa chọn và xác định các loại hình sử dụng đất theo tiểu vùng sinh thái và các chỉ tiêu phát triển kinh tế của địa phương. Tức là xác định cơ cấu cây trồng và các loại cây trồng cụ thể.
•  Để phục vụ cho các dự án phát triển sản xuất và phân bổ sử dụng đất cho cấp huyện, xã, nông trại: lựa chọn và xác định các kiểu sử dụng đất và cơ cấu cây trồng trên từng thửa ruộng.

1.2.2. Các nhu cầu về phát triển và thay đổi sử dụng đất của địa phương

•  Nhu cầu chung của nhà nước: Gắn chặt với các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của quốc gia
•  Nhu cầu của từng địa phương: Gắn chặt với mục tiêu sử dụng đất có hiệu quả nhất.
•  Nhu cầu của người sử dụng:

1.2.3. Lựa chọn các LUT

Lựa chọn các LUT từ các loại sử dụng đất có triển vọng

• Liệt kê các LUT hiện tại theo thứ tự đánh giá hiện trạng
  •  Các LUT có ý nghĩa sản xuất của vùng
  •  Các LUT có triển vọng của vùng và của các vùng lân cận có cùng điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội
  •  Các LUT có triển vọng theo kinh nghiệm của các nông dân và các nhà khoa học, kỹ thuật trong vùng nghiên cứu.
  •  Các LUT có triển vọng theo các kết quả thử nghiệm từ nghiên cứu khoa học hay khuyến nông lâm.
•  Mô tả sơ bộ các thuộc tính của các LUT vừa lựa chọn Dựa vào các thông tin điều tra và phương pháp thu thập thông tin để lựa chọn LUT. (Bảng 2.10) * Lựa chọn các LUT bằng quá trình chắt lọc Sau khi liệt kê các loại sử dụng đất và mô tả sơ bộ các thuộc tính của chúng, ta lựa chọn bằng phương pháp chắt lọc các loại sử dụng đất và đánh dấu loại sử dụng đất có triển vọng cần đánh giá dựa vào một số tiêu chuẩn:
•  Nhà nghiên cứu, nhà quản lý và người dân nhất trí đó là LUT có triển vọng.
•  Lao động có phù hợp với các LUT? Có thể lấy nguồn sẵn có của vùng không?
• Các LUT có đáp ứng thị trường và giá cả ổn định không?
•  Các LUT có mang lại hiệu quả trong điều kiện phương thức sở hữu về đất đai theo luật đất đai hiện hành không?
•  Các LUT có phù hợp với điều kiện canh tác hiện tại và tương lai của nông hộ? Có được chính người nông dân chấp nhận?
•  Các LUT có phù hợp với điều kiện sản xuất: kinh tế, tín dụng, hạ tầng cơ sở, vật tư?
•  Các vấn đề đầu tư, chuyển giao kỹ thuật  tín dụng cho các LUT có thể đáp ứng suốt trong quá trình thực hiện không?

1.3. Mô tả các loại hình sử dụng đất – LUT

1.3.1. Mục đích

Việc mô tả các LUT được lựa chọn là cơ sở để xác định yêu cầu sử dụng đất và mức độ thích hợp trong sử dụng đất của LE.

1.3.2. Nội dung mô tả

•  Mô tả các đặc tính và tính chất (LQ và LC) của LMU
•  Mô tả các thuộc tính của chính các LUT đó trên LMU.
•  Số lượng LUT và mức độ chi tiết trong việc mô tả sẽ phụ thuộc vào mục đích điều tra và tỷ lệ bản đồ của dự án LE.(Bảng 2.11)

1.3.3. Mô tả các thuộc tính của LUT (43 – 49)

•  Các sản phẩm và phúc lợi
•  Định hướng thị trường
•  Khả năng vốn đầu tư
•  Khả năng lao động
•  Vấn đề hiểu biết kỹ thuật và quan điểm sản xuất
•  Sở hữu đất đai và quy mô quản lý đất đai
•  Sức kéo, cơ giới hóa
•  Các đặc điểm trồng trọt
•  Đầu tư vật chất
•  Sử dụng kỹ thuật
•  Năng suất và sản lượng
•  Thông tin kinh tế
•  Các yêu cầu về cơ sở hạ tầng

2. Yêu cầu sử dụng đất của các loại hình sử dụng đất

2.1. Khái quát

2.1.1. Khái niệm

Yêu cầu sử dụng đất đai (Land Use Requirements – LUR) là những đòi hỏi về đặc điểm và tính chất đất đai đảm bảo cho LUT phát triển bền vững.

2.1.2. Mục đích

•  Xác định những đặc tính/ tính chất đất cần có cho mỗi LUT
•  Xác định mức độ thích hợp của LUR cho sát đúng với sản xuất thực tế của mỗi LUT để thuận lợi cho công tác phân hạng thích hợp đánh giá đất.

2.1.3. Yêu cầu và giới hạn xác định yêu cầu sử dụng đất cho các LUT

Một loại hình sử dụng đất được xem là bền vững thì phải đạt được 3 yêu cầu sau:

•  Bền vững về kinh tế: Loại cây trồng cho hiệu quả  kinh tế cao, được thị trường chấp nhận.
•  Bền vững về môi trường: LUT phải bảo vệ được độ phì của đất, ngăn chặn thoái hóa đất và bảo vệ môi trường sinh thái đất.
•  Bền vững về xã hội: Thu hút được lao đông, đảm bảo được đời sống và sự phát triển của xã hội.

Đó là những yêu cầu để xem xét và đánh giá các loại hình sử dụng đất ở hiện tại.

Để xác định đúng các yêu cầu sử dụng đất cần so sánh những yêu cầu trên với nhu cầu và điều kiện sản xuất của người sử dụng đất.

2.1.4. Các nhóm yêu cầu sử dụng đất

* Các yêu cầu về sinh thái, sinh trưởng Các yêu cầu của LUT có liên quan đến sự sinh trưởng hoặc sinh thái thường áp dụng cho các LUT nông nghiệp và lâm nghiệp. Các yêu cầu này sẽ được tính vào mức đầu tư và quản lý đã được xác định khi mô tả LUT. Bao gồm các yêu cầu về:

•  Điều kiện sinh thái môi trường đối với từng loại cây
•  Đặc tính sinh lý
•  Yêu cầu đầu tư và quản lý đối với sinh trưởng và phát triển của mỗi loại cây.

* Các yêu cầu về quản lý Các yêu cầu về quản lý liên quan đến các chỉ tiêu kỹ thuật và phương thức quản lý. Các yêu cầu về quản lý của các LUT cây trồng hàng năm khác hẳn các LUT cây dài ngày. Nhưng chúng có những điểm chung, bao gồm các yêu cầu về:

•  Quy mô sản xuất của nông hộ – trang trại đối với các LUT
•  Các chính sách – thể chế quản lý và sở hữu đất đai
•  Điều kiện làm đất: Cơ giới hoá hay thủ công
•  Kỹ thuật trồng và chăm sóc các loại cây trồng khác trong LUT.
•  Cơ sở hạ tầng: giao thông – bảo quản – chế biến
•  Quản lý thị trường thu mua nông sản phẩm

* Các yêu cầu về bảo vệ Hoạt động bền vững của một LUT yêu cầu sự hình thành thể cân bằng cho loại đất mà không thể thay đổi được khi đã bị thoái hóa.

Nội dung của các yêu cầu này nhằm bảo vệ tính bền vững của LUT, bao gồm:

•  Chu kỳ sản xuất của các LUT: đảm bảo độ phì đất và sản lượng cây trồng
•  Bảo vệ tính chất lý hoá học của đất canh tác: Chống xói mòn, rửa trôi, bạc màu hoá, thoái hoá đất
•  Bảo vệ chất lượng và năng suất cây trồng không được suy giảm
•  Chống các nguy cơ thiên tai – ô nhiễm đất.
•  Bảo tồn động thực vật/ cây trồng/ vật nuôi bằng quỹ gien.

2.2. Xác định và lựa chọn các yêu cầu sử dụng đất

Việc xác định và lựa chọn các yêu cầu sử dụng đất phải dựa vào sự hiểu biết về các điều kiện đất đai trong khu vực nghiên cứu.

Các yêu cầu sử dụng đất của LUT được lựa chọn khi đảm bảo các điều kiện:

•  Ảnh hưởng của các điều kiện đất đai không thỏa mãn yêu cầu của các LUT đã biết hoặc dự đoán.
•  Các điều kiện đất được chuẩn hóa không thỏa mãn yêu cầu hiện tại cho khu vực nghiên cứu.
•  Có thể thu thập các dữ liệu về các yêu cầu này trong khu vực đánh giá để xác định phạm vi mà các yêu cầu được thỏa mãn bởi các LMU khác nhau.

Khi xác định và lựa chọn các LUR, phải liệt kê tất cả các LUR có trong khu vực. Tiến hành lựa chọn LUR dựa vào sự đánh giá các LUR về các vấn đề: * Các ảnh hưởng của điều kiện đất đai đến LUT

•  Rộng: LUT nhạy bén với các điều kiện không thỏa mãn yêu cầu
•  Vừa: LUT nhạy bén vừa phải
•  Không áp dụng được: LUT không nhạy bén

* Nảy sinh các điều kiện chuẩn hóa đất đai

• Thường xuyên: Các điều kiện chuẩn hóa có ảnh hưởng lớn đến tính bền vững của LUT và đó là một phần quan trọng của khu vực.
•  Không thường xuyên: Các điều kiện chuẩn hóa chỉ xuất hiện ở phần thứ yếu của vùng.
•  Hiếm hoặc không có: Các điều kiện chuẩn hóa không xảy ra trong khu vực LE hoặc chỉ xuất hiện trong khu vực rất nhỏ và không có ảnh hưởng gì.

* Thu nhận nguồn thông tin từ thực tế

•  Có thể thu nhận được: các dữ liệu cần để đánh giá phạm vi yêu cầu được thỏa mãn sẽ thu được từ các bản đồ và các tài liệu liên quan hoặc từ điều tra
•  Không thể thu nhận được: Không có thực tế để thu nhận dữ liệu