Cắm Hoa Ikebana – “Hoa đạo” – Nghệ Thuật Truyền “sinh Khí” Cho Hoa

Lấy cảm hứng từ vẻ đẹp tự nhiên, Ikebana thể hiện sự sáng tạo trong những quy tắc cắm hoa nhất định. Cành cây, lá, cỏ, hoa tươi được kết hợp một cách hài hòa, sắp xếp theo dụng ý nghệ thuật của người cắm. Ý nghĩa của bình hoa được ẩn dấu một cách khéo léo. Cùng với sự phát triển theo thời gian, Ikebana đã được nâng lên tầm nghệ thuật – hoa đạo. Vậy nghệ thuật cắm hoa Ikebana có gì đặc biệt?

Nội Dung Bài Viết

Ikebana là gì?

Ikebana – “Hoa đạo” (còn được gọi là “Kado”), là một trong những nghệ thuật cắm hoa đặc sắc nhất được người Nhật gìn giữ và phát huy. Đó không chỉ là hình thức cắm hoa thông thường mà còn được nâng lên tầm nghệ thuật, tượng trưng cho sự khéo léo và tỉ mỉ.

Giống như những loại hình nghệ thuật khác, Ikebana thể hiện sự sáng tạo trong những quy tắc cắm hoa nhất định. Cành cây, lá, cỏ, hoa tươi thường được sử dụng và trung tâm vẻ đẹp của bình hoa là sự kết hợp hài hòa giữa màu sắc với hình dạng tự nhiên, ý nghĩa của bình hoa mà người cắm muốn gửi gắm được ẩn dấu một cách khéo léo.

Theo nghĩa văn học, Ikebana là nghệ thuật diễn tả những tình cảm khi thưởng thức thiên nhiên, một nền nghệ thuật tái tạo lại không gian của cảnh vật với một cành cây, một ngọn cỏ, bộc lộ những sắc thái tình cảm qua các cung bậc màu sắc của các loài hoa. Chính vì thế, Ikebana còn được gọi là nghệ thuật truyền sinh khí cho hoa.

Lịch sử của Ikebana – nghệ thuật hoa đạo của người Nhật

Theo nhiều tài liệu ghi chép, Ikebana có nguồn gốc từ nghi lễ dâng hoa cho Đức Phật, rồi dần dần phát triển thành một hình thức nghệ thuật đặc biệt từ thế kỷ 15. Ở thời kỳ đỉnh cao, Ikebana được phát triển với nhiều trường phái và phong cách khác nhau.

Nghi thức dâng hoa trong Phật giáo (kuge) được Ono no Imokodu du nhập từ Trung Hoa vào Nhật Bản vào đầu thế kỷ thứ 7, sau đó trường phái cắm hoa Ikenobo khẳng định mình là con cháu của ông. Ngoài nghi thức này, không có ghi chép nào về một hình thức cắm hoa có hệ thống ở Nhật Bản trước cuối thế kỷ 15.

Giữa thế kỷ 15, cùng với sự nổi lên của những phong cách cổ điển đầu tiên, Ikebana trở thành một môn nghệ thuật đặc trưng của tôn giáo, cho dù nó vẫn tiếp tục giữ lại được tính tượng trưng và ý nghĩa triết học.

Đến khoảng thế kỷ 16, 17 mặc dù trường phái Ikenobo vẫn thịnh hành nhưng nhiều trường phái rikka (một cách cắm hoa công phu tìm cách phản ánh sự hùng vĩ của thiên nhiên) đã ra đời và phát triển mạnh dưới sự bảo trợ của quý tộc.

Cuối thế kỷ 16, một hình thức cắm hoa mới gọi là nageire bắt đầu được sử dụng trong trà đạo với khuynh hướng thật mộc mạc thanh tao. Cuối thế kỷ 17 hình thức cắm hoa của giới quý tộc và thầy tu thay đổi hẳn, xuất hiện trường phái cắm hoa shoka hay seika ( hoa sống ). Shoka kết hợp chân giá trị hùng vĩ của rikka với tính mộc mạc, đơn sơ của nageire, cuối thế kỷ 18 trở thành phong cách phổ biến nhất.

Sau thời kỳ phục hưng Minh trị 1868 , nghệ thuật Nhật Bản truyền thống trong đó có Ikebana nhất thời bị sự nhiệt tâm ủng hộ văn hóa phương Tây lấn át. Tuy nhiên nó đã hồi sinh mạnh mẽ vào cuối thế kỷ 19 và tiếp tục phát triển mạnh cho đến nay, nhưng nhiều trường phái cắm hoa mới tiếp tục xuất hiện. Ngày nay, có khoảng 3000 trường phái ikebana của Nhật Bản, với khoảng 15 đến 20 triệu người theo học, hầu hết là phụ nữ tuổi từ 18 đến 26. Phong cách phổ biến nhất là Ikenobo, Ohara và Sogetsu, mỗi phong cách thu hút khoảng 3 triệu người theo học. Hiện nay vẫn còn phong cách cắm hoa rikka và shoka, cũng như nhiều phong cách cắm hoa khác hiện đại hơn.

Triết lý ẩn chứa trong nghệ thuật cắm hoa Ikebana

Trong quan niệm của người Nhật, mỗi loài cây cỏ đều chứa đựng một ý nghĩa riêng biệt. Vậy nên người ta rất cẩn trọng và nghiêm ngặt trong việc lựa chọn nguyên vật liệu để cắm hoa. Chẳng hạn, cây thông mang ý nghĩa vĩnh hằng thường được sử dụng trong dịp năm mới. Vào mùng 3 tháng 3 hằng năm, những cành đào nở rộ được sử dụng cho Tết Búp bê. Tre dẻo dai tượng trưng cho sức trẻ trong khi những cành mai nở rộ là biểu tượng của tuổi già.

Ý nghĩa của Ikebana được thể hiện qua bố cục cũng như màu sắc. Gió lớn ở Nhật Bản thường xảy ra vào tháng 3, vậy nên trong thời gian này, người ta hay cắm các nhánh cong để phản chiếu sự chuyển động của gió.

Hoa trắng được sử dụng trong dịp tân gia, vì chúng tượng trưng cho nước, giúp chủ nhà thoát khỏi mọi đám cháy, trong khi ngược lại, hoa đỏ như lửa sẽ bị tránh đi. Ngôn ngữ của loài hoa, còn được gọi là hanakhotoba, sẽ giúp ta hiểu thêm về ý nghĩa cụ thể của từng loại cỏ cây ở Nhật Bản.

Khi Ikebana trở thành một phần văn hóa Nhật Bản thông qua đạo Phật, nó mang thêm nhiều ý nghĩa triết học xuất phát từ tôn giáo. Các học viên Ikebana tin rằng nên chuyên chú và kiên nhẫn cắm hoa trong im lặng. Khía cạnh thiền định này giúp người cắm thấu hiểu cỏ hoa sâu sắc, sắp xếp bố cục đẹp đẽ và trên hết là gần gũi thiên nhiên hơn.

Quan trọng là người cắm phải hiểu được cách chế tác các nguyên vật liệu để điểm tô thêm vẻ đẹp trời phú vốn dĩ của chúng. Những đóa hoa có thể được ngắt ra và gắn lại ở một vị trí tương thích hơn về mặt thẩm mỹ hoặc chăng, có thể bị cắt tỉa để làm nền cho những bông hoa khác. Những cành nhánh có thể được uốn cong hoặc duỗi thẳng cho những tạo hình phức tạp. Cả vật liệu khô và tươi đều được cắt hoặc sơn khi cần thiết để hài hòa bố cục.

Một số phong cách cắm hoa Ikebana phổ biến hiện nay

Như đã trình bày ở trên, nghệ thuật cắm hoa được chia thành nhiều trường phái và phong cách khác nhau. Thế nhưng vẫn theo nguyên tắc cơ bản về một tam giác tỷ lệ, trong đó có các chủ đề tượng trưng cho Nhật – Nguyệt – Địa; hoặc cũng có thể là Thiên – Nhân – Địa. Việc lựa chọn chiếc bình cũng khá quan trọng, vì lượng nước và cách tiếp xúc với không khí của nó có thể ảnh hưởng đến bố cục tổng thể.

Phong cách Rikka

Ra đời vào thời Muromachi trong thế kỷ 15, Rikka được xem như là nền tảng của Ikebana. Những phong cách khác cũng dựa vào phong cách Rikka mà phát triển. Có thể nói, Rikka là một trong những phong cách cổ xưa nhất và thường được xem là chính thống nhất trong hầu hết các phong cách Ikebana.

Phong cách Rikka Shofutai

Cắm hoa theo phong cách Rikka cổ điển (Rikka Shofutai) phải tuân thủ những quy định cực kỳ nghiêm ngặt, nhất là về hình thức sắp xếp tổng thể. Sử dụng các kỹ thuật đặc biệt như dây chằng, Rikka thường có chín thân trung tâm được gọi là Yakueda.

Bình cắm hoa theo phong cách Rikka shofutai thường có chiều cao từ 20 đến 30cm. Trong đó, mỗi Yakueda sẽ có một chức năng cụ thể, và điểm xuất phát từ một đường tưởng tượng chạy qua trung tâm của bình hoa. Chiều dài, vị trí và độ dài của mỗi Yakueda sẽ phụ họa và hỗ trợ các Yakueda khác để tạo nên một sự sắp xếp hài hòa về mặt tổng thể.

Trong một bình hoa Rikka shofutai mẫu mực, các thân cây phải đạt được hiệu ứng hình ảnh của một đường thẳng đứng rõ ràng và đơn nhất mọc lên từ trung tâm của Kenzan – vòng nẹp cố định các thân. Hiệu ứng này được gọi là Mizugiwa, dịch ra có nghĩa là “mép nước”.

Phong cách cắm hoa Shoka

Phong cách cắm hoa Shoka trông có vẻ giản đơn nhất nhưng trên thực tế lại khó nhất trong tất cả phong cách cắm hoa nghệ thuật Ikebana. Shoka nhấn mạnh năng lượng sống của thực vật và ca ngợi vẻ đẹp của vật liệu tự nhiên.

Để làm chủ Shoka, người cắm hoa cần phải có sự am hiểu sâu sắc về quá trình sinh trưởng trong tự nhiên của thực vật, chẳng hạn như môi trường và đặc điểm của chúng.

Trong phong cách Shoka, người cắm hoa sẽ xét đến một yếu tố mà tiếng Nhật gọi là “Shussho” (tạm dịch là “gốc gác”) hoặc những đặc tính cụ thể của một loài thực vật để xác định bố cục.

Với phong cách này, bình hoa không chỉ là một vật chứa đựng mà nó còn tượng trưng cho nguồn gốc của sự sống. Bình hoa thường có dạng đối xứng và miệng rộng. Bình nghiêng và hẹp hơn cũng được ưa chuộng trong phong cách này.

Phong cách Freestyle (tự do)

Là phong cách được phát triển gần đây và ít bị ràng buộc nhất trong các phong cách cắm hoa nghệ thuật Ikebana. Freestyle đề cao sự tự do biểu hiện và sáng tạo cá nhân, cho phép người cắm tùy nghi lựa chọn chủng loại vật liệu, thậm chí cả các loại phi thực vật. Những vật liệu thường được người cắm hoa theo phong cách Freestyle sử dụng là giấy thủ công và thực vật khô. Freestyle sử dụng rất nhiều loại kỹ thuật, từ hệ thống dây chằng cho đến thay đổi hình dạng lá bằng cách cắt tỉa.

Mặc dù là phong cách tự do nhưng người cắm vẫn phải xét đến các yếu tố như hình dạng, cấu trúc, diện tích bề mặt, tiêu điểm và khối lượng của vật liệu sử dụng.

Rikka Shimputai

Đến năm 1999, phong cách Rikka Shimputai hiện đại ra đời, cho phép người cắm thoát khỏi khuôn khổ nghiêm ngặt của Rikka shofutai để sáng tạo hơn. Thay vì chín chủ thể, cách cắm shimputai dựa trên hai phần tương phản của màu sắc, kết cấu hay vật liệu trong một chiếc bình duy nhất. Cách cắm hoa hiện đại này được tiếp nhận và ưa chuộng bởi hình dáng nổi bật, tươi sáng.

Phong cách cắm hoa Moribana

Là phong cách Ikebana đơn giản nhất nên Moribana đặc biệt phù hợp với người mới bắt đầu. Nghĩa đen của Moribana là “chất đống hoa” nên hoa cắm theo phong cách này thường to khối, có thể quan sát và thưởng thức từ cả ba phía.

Bình hoa Moribana thường rộng miệng và nông hơn so với các loại bình sử dụng cho những phong cách khác. Ba Yakueda trong Moribana được gọi là Shin – Soe – Tai (Thiên – Địa – Nhân).

Người cắm hoa có thể tạo ra phong cách Moribana riêng của mình với các kiểu phụ như thẳng đứng, xiên hoặc nối tầng để cho ra các hiệu ứng độc đáo, hoặc tùy nghi lựa chọn những hình dạng khác biệt về tổng thể.

Phong cách Nageire

Phong cách này còn được gọi là Heika hoặc Nageirebana. Nageire rất giống với Moribana, cũng là phong cách cắm hoa đề cao vẻ đẹp của tự nhiên. Hoa theo phong cách này thường để cuống dài, được cắm trong các bình cao và hẹp nên không cần dùng Kenzan. Bản chất của sự phóng khoáng này xuất phát từ truyền thuyết về một Samurai đã ném hoa vào miệng bình. Sự sắp xếp ngẫu nhiên đó đã sinh ra Nageire, nghĩa là “ném vào”.

Nageire thường có hình dạng nghiêng thanh nhã và cũng được hình thành bởi ba Yakueda chính là Shin – Soe – Tai. Mỗi thân tuân theo một công thức đo lường riêng.

Mặc dù Nageire cơ bản có dạng nghiêng nhưng nhiều học viên cao cấp vẫn sử dụng các kiểu phụ như thẳng đứng, xiên hoặc nối tầng giống Moribana.

Lời kết

Không chỉ là một loại hình nghệ thuật, Ikebana phát triển và gắn liền với đời sống người Nhật như một thành phần không thể thiếu. Ikebana – qua đó, cũng thể hiện cách nhìn khác biệt của người Nhật về tự nhiên – nhìn thấy vẻ đẹp từ những điều đơn giản, gần gũi.

THANH GIANG CONINCON GROUP

• Trụ sở: Số 30/46, Hưng Thịnh, X2A, Yên Sở, Hoàng Mai, Hà Nội
• Hotline: 091.858.2233
• Email: contact@thanhgiang.org

• 
• 

TƯ VẤN XKLĐ NHẬT BẢN 24/7

HỖ TRỢ TƯ VẤN TRỰC TUYẾN VÀ THỦ TỤC ĐĂNG KÝ THAM GIA

HOTLINE: 091.858.2233 (Hỗ trợ tư vấn 24/7 qua: Call, Message, Zalo, SMS)

Nếu không tiện nói chuyện qua điện thoại hoặc nhắn tin ngay lúc này, bạn có thể YÊU CẦU GỌI LẠI bằng việc nhập số điện thoại vào form bên dưới để được cán bộ tư vấn của công ty liên lạc hỗ trợ.