Cảm Nhận Của Em Về đoạn Thơ “Đất Là Nơi Anh…..giỗ Tổ”

I/ MỞ BÀI

_ Đất Nước là nguồn cảm hứng bất tận của thơ ca và nghệ thuật. Mỗi nhà thơ đều có những cảm nhận và cách thể hiện riêng

_ Nếu như các nhà thơ cùng thời thường cảm nhận về Đất Nước bằng những hình ảnh kỳ vĩ, mỹ lệ hay qua các triều đại phong kiến thì Nguyễn Khoa Điềm lại chọn điểm nhìn gần gũi,  bình dị : Đất nước của nhân dân, của ca dao thần thoại.

_ Với tư tưởng ấy nhà thơ  đi lý giải Đất Nước có từ bao giờ : “Đất Nước là …giỗ Tổ”

II. THÂN BÀI 

1/ (Xuất xứ chủ đề)q

_ Mặt đường khát vọng được Nguyễn khoa Điềm hình thành ở chiến khu Trị Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974.

_ Thời điểm này miền Nam bị tạm chiến, đế quốc Mĩ và bọn tay sai ra sức chống phá cách mạng, lôi kéo mua chuộc thanh niên vào chốn ăn chơi mà quên đi trách nhiệm với đất nước.

_ Đoạn trích Đất Nước (trích chương V của trường ca Mặt đường khát vọng) ra đời đã đánh thức tinh thần trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với đất nước.

2/ (khái quát ý đoạn thơ trước)

    Nếu như chín câu thơ đầu của đọan trích nhà thơ đi trả lời câu hỏi : Đất nước có từ bao giờ. Thì ở  đoạn thơ tiếp theo, ông trả lời cho câu hỏi : Đất nước là gì?

Để trả lời câu hỏi đó, Nguyễn Khoa Điềm đã soi chiếu Đất Nước trên phương diện : không gian địa lý : (6 câu tiếp : Đất là nơi anh đến trường nỗi nhớ thầm …)

*/ Đất Nước không phải ở đâu xa, mà nó gắn với những kỉ niệm riêng tư của mỗi chúng ta:

_/         “ Đất là nơi anh đến trường,

            Nước là  nơi em tắm”.

Nhà thơ dùng phép chiết tự tách đôi khái niệm đất nước thành hai vật thể hữu tình “Đất là..”, “Nước là…”. Bằng cách ây, cái khái niệm trừu tượng xa xôi kia trở thành cụ thể và gần gũi. Thì ra đất nước gắn bó với máu thịt của từng con người. Đất là con đường hàng ngày anh vẫn đến trường, Nước là thứ hàng ngày em vẫn tắm ở bến quê. Đất Nước làm cho tình yêu của anh và em đẹp hơn. Ngược lại tình yêu của anh và em làm cho đất nước thêm sinh sôi nảy nở.

Cứ như thế, từ cái  riêng, nhà thơ nâng lên thành cái chung:

_/   Đất Nước là nơi ta hò hẹn

      Đất nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm

Đất Nước là nơi ta hò hẹn, nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm. Tất cả đều bình dị, cụ thể gần gũi đáng yêu với anh, và em, với mỗi chàng trai cô gái. Nó thấm vào máu vào hồn của mỗi chúng ta. Tình yêu của con người Việt Nam trong sáng như đất và nước. Họ chọn đất nước làm nơi hò hẹn gặp gỡ của tình yêu. Đất nước chứng kiến cho tình yêu của con người và con người hóa tình yêu của mình vào đất nước.

*/ Và như thế, Đất Nước, không chỉ là nơi nảy sinh tình yêu đôi lứa “anh” và “em”, mà đó còn núi sông rừng bể bao la :

    Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”

    Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi”

Nhà thơ tiếp tục tách Đất và Nước ra làm hai để ông suy ngẫm và khẳng định không gian lãnh thổ của Đất Nước.

c/ Từ hiện tại nhà thơ ngược dòng về quá khứ, để cảm nhận đất nước trên bình diện lịch sử  ( 7 câu tiếp : Thời gian đằng đẵng …trong bọc trứng )

*/ Và nhà thơ tìm thấy linh hồn của Đất Nước được kết tinh trong chiều sâu của thời gian và không gian

Thời gian đằng đẵng

Không gian mênh mông

Hai câu thơ ngắn gọn, cô đọng kết hợp 2 từ láy “đằng đẵng, mênh mông”, nhà thơ đã bao quát được chiều dài, chiều sâu thăm thẳm của thời gian và chiều rộng vô cùng của không gian . Để từ đó ông khẳng định từ khi hình thành, phát triển cho đến nay, Đất Nước là nơi dân minh đoàn tụ. Đất nước chính là nơi sinh tồn và phát triển của bao thế hệ người Việt Nam

  Không gian lãnh thổ ấy được tạo lập từ thuở sơ khai với những truyền thuyết về nguồn góc tổ tiên. Theo mạch suy tưởng ấy, nhà thơ tiếp tục cảm nhận đất nước :

 Đất là nơi chim về

Nước là nơi rồng ở

Lạc Long Quân và Âu Cơ

Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng”.

Nếu như Nguyễn Trãi phát hiện ra đất nước qua các triều đại phong kiến hùng mạnh :

   Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời gây nền Độc lập

   Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên xưng đế một phương

Thì Nguyễn Khoa Điềm lại đưa ta trở về với cội nguồn rất xa xưa của dân tộc qua huyền thoại chim về rồng ở. Đất nước này đã trở thành đất nước rồng tiên. Mẹ Âu Cơ lấy cha Lạc Long Quân đẻ ra bọc trứng từ đó sinh ra khái niệm đồng bào. Và sự nghiệp mở mang bờ cõi được bắt đầu từ cuộc chia li lịch sử đầu tiên của dân tộc. “Âu Cơ mang năm mươi người con lên núi, Lạc Long Quân mang năm mươi người con xuống biển”. Chia li mà vẫn gắn bó thủy chung vì bổn phận với non sông đất nước, đây là một nét đẹp tạo nên bản sắc văn hóa của con người Việt Nam. Để từ đó, tất cả các dân tộc trên đất nước Việt Nam đều là anh em trong quan hệ máu thịt. Tư tưởng nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một được gợi ra chính từ cái tình yêu nguyên thủy ấy. Khổ thơ như một lời thầm thì về tình non nước,về cội nguồn truyền thống ông cha

  Lần thứ ba Nguyễn Khoa Điềm sử dụng biện pháp chiết tự, tách đôi khái niệm đất nước thành hai vật thể hữu tình để nói về tổ tiên người Việt, khẳng định những truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc.

Và chính nhữngtruyền thống văn hoá vững bền ấy, tạo nên mạch ngầm chảy từ quá khứ nối liền với hiện tại và tương lai

(*/ Bảy câu cuối )  Trên cơ sở đó, nhà thơ đã thức dậy lòng yêu nước, niềm tự hào về dòng máu Lạc Hồng, dòng máu con rồng cháu tiên, nhắc nhở thế hệ trẻ phải biết kế tục truyền thống của cha ông, của Đất Nước :

      Những ai đã khuất

      Những ai bây giờ

      Yêu nhau và sinh con đẻ cái

      Gánh vác phần người đi trước để lại

      Dặn dò con cháu chuyện mai sau

Yêu nước, lớp lớp con cháu người Việt nối bước cha ông, gánh vác trên vai trách nhiệm xây dựng và bảo vệ đất nước.

Cảm xúc và suy tư, trữ tình và chính luận khiến những câu thơ trên có sức lay động lớn đến tâm hồn người đọc về ý thức  trách nhiệm của mỗi chúng ta : Dù người mất hay còn thì truyền thống dân tộc, đạo đức cha ông,  các thế hệ con cháu phải có trách nhiệm kế thừa và phát huy.

Quá khứ, hiện tại, tương lai đã gắn kết trong một ý thức cộng đồng bền chặt, là nguồn sức mạnh và cũng là phẩm chất tâm hồn dân tộc đã được nhà thơ lý giải qua những hình tượng thơ giàu tính thẩm mỹ

      Hàng năm ăn đâu làm đâu

      Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ

Hai chữ “cúi đầu” thể tình cảm thành kính, thiêng liêng, chạm vào tình cảm cội nguồn, khơi dậy trong lòng người truyền thuyết va Hùng dựng nước. “Tổ” là cội nguồn, giống nòi của dân tộc, là tổ tiên là nhân dân thuở trước. Xúc động và đáng trân trọng biết bao thái độ thành kính của nhà thơ hướng về quá khứ, cội nguồn của dân tộc.

Với lời thơ tự do ngọt ngào, đằm thắm như lời tâm tình trò chuyện giữa “anh” và “em”, với vốn kiến thức phong phú và khả năng sáng tạo các yếu tố văn hóa dân gian, Nguyễn Khoa Điềm đã làm sáng tỏ câu hỏi Đất Nước là gì bằng quan điểm và cái nhìn thật mới mẻ, sâu sắc.Đoạn thơ đã đưa ta …

Chia sẻ:

• Facebook
• X

Thích Đang tải...

Có liên quan