Cam Ranh - Nơi Hội Tụ đặc Sắc Văn Hóa Biển

Cam Ranh trong tiếng Chăm, Jarai hoặc Êđê là Kăm M’ran, trong đó Kăm là dồn một chỗ, một đống, tập trung lại, hay gọi là bến; M’ran có nghĩa là tàu, thuyền, đò; nghĩa chung là: nơi tàu thuyền tập trung hay gọi là bến tàu, bến thuyền. Sau này phiên âm sang tiếng Việt từ Kăm M’ran đọc thành Cam Ranh. Đây cũng là vùng đất chứa nhiều dấu tích văn hóa lâu đời và di chỉ Xóm Cồn (phường Cam Linh), Hòa Diêm (Cam Thịnh Đông), Văn Tứ Đông (Cam Hòa) là những di chỉ khảo cổ học từ thời đại kim khí. Theo nghiên cứu cho thấy, các di chỉ này đều gắn liền với biển. Người Việt đến nơi này vào khoảng thế kỷ XVII. Từ đây, họ đã dệt nên một văn hóa biển riêng trong sự giao lưu, tiếp biến văn hóa với các nhóm cư dân Nam Đảo và gần nhất, đậm nét nhất là người Chăm.

Đảo Ba Bình, Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa - Ảnh: T.L

Nằm bên quốc lộ 1A, TP. Cam Ranh trải dài bên bờ vịnh Cam Ranh gồm 9 phường, 5 xã, hầu hết đều có biển. Cư dân ở đây sinh sống bằng nhiều nghề khác nhau và nghề biển chiếm số đông, tập trung vào đóng tàu, khai thác và nuôi trồng hải sản, làm muối, mắm, chế biến hải sản, du lịch biển đảo... Cảng Cam Ranh (tiền thân là cảng Ba Ngòi) là cảng lớn, đóng ở phường Cam Linh (khu vực Ba Ngòi trước đây), trực thuộc Cảng vụ Nha Trang. Đây là cảng thương mại quốc tế trong vịnh Cam Ranh, nơi hội tụ điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội rất thuận lợi cho phát triển dịch vụ cảng biển. Từ lâu, cảng là đầu mối giao thông đường biển quan trọng cho khu vực Nam Khánh Hòa và các tỉnh lân cận.

Con người nơi đây đang lưu giữ những giá trị văn hóa tinh thần riêng biệt. Ngoài những sáng tác văn học - nghệ thuật dân gian, tín ngưỡng và cơ sở tín ngưỡng mang màu sắc chung của biển Nam Trung bộ, Cam Ranh còn có một ngôi chùa rất đặc biệt - chùa Từ Vân (phường Cam Linh), còn được gọi là chùa Ốc. Từ năm 1985 đến nay, chùa đã xây dựng các công trình bằng 2 vạn tấn san hô, rất nhiều vỏ ốc, sò được dùng trang trí và toàn bộ công trình đều do các nhà sư tự thiết kế, xây dựng, trang trí hoàn toàn thủ công. Đây được coi là tháp bảo tích duy nhất, độc đáo nhất ở Việt Nam được làm bằng những vật liệu từ biển.

Cam Bình là xã một vùng đảo gồm 2 đảo Bình Ba và Bình Hưng, cách nhau khoảng 3 hải lý, cách cầu tàu Ba Ngòi khoảng 70 hải lý. Người ta nhắc nhiều đến Bình Ba bởi đó là một hòn đảo khá hoang sơ, tuyệt đẹp, với vị trí độc đáo, án ngữ ngay cửa biển. Người Việt đặt chân đến hòn đảo này từ khoảng nửa đầu thế kỷ XIX. Họ chủ yếu sống bằng nghề biển, những năm gần đây phát triển mạnh nuôi tôm hùm lồng và dịch vụ du lịch biển đảo. Bình Ba dày đặc cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng liên quan đến biển: Lăng Ông Nam Hải, tịnh xá Ngọc Tràng, chùa Bình Ba, dinh Cố, miếu Ngũ Hành, điện Quan Âm... Việc thờ cúng, tiến hành nghi lễ hằng năm tại đây được tổ chức rất trang trọng, tuân thủ nghiêm ngặt các thể thức truyền thống. Trong đó, thờ Ông Nam Hải và lễ hội Cầu ngư là tín ngưỡng - lễ hội lớn nhất.

Bán đảo Cam Ranh với những dãy núi đã bao lại phần ăn sâu vào đất liền của biển, tạo nên một vùng nước rộng bên trong - vịnh Cam Ranh, có thể đón tàu biển có trọng tải lớn và là quân cảng cơ động nhất Việt Nam và khu vực. Bán đảo Cam Ranh và vịnh Cam Ranh có vị thế địa kinh tế và địa chính trị to lớn, ngày nay trở thành một trong những căn cứ hải quân quan trọng, chủ yếu phục vụ quốc phòng và phát triển kinh tế du lịch biển, cảng biển hiện đại. Căn cứ hải quân Cam Ranh là cảng neo đậu, nơi cho tàu hải quân xuất phát làm nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển đảo, bảo vệ ngư dân và tài nguyên biển...

Văn hóa biển đảo ở Cam Ranh đa dạng, phong phú, có sắc thái riêng biệt với các địa phương, các vùng có biển, đảo khác trong cả nước. Nơi đây là một vùng tự nhiên núi non, đất liền, vịnh - biển, bán đảo và đảo làm nên cảnh quan vô cùng đặc sắc - một “bảo tàng” về văn hóa biển Việt Nam luôn có sức hút mạnh mẽ với du khách!