Cảm ứng ở động Vật

I. CẢM ỨNG ĐỘNG VẬT

Khái niệm: Cảm ứng là khả năng cơ thể động vật phản ứng lại các kích thích của môi trường (bên trong và bên ngoài cơ thể) để tồn tại và phát triển.

Ví dụ : Trời rét, mèo xù lông.

Phân biệt đặc điểm cảm ứng:

Thực vật: Phản ứng chậm, phản ứng khó nhận thấy, hình thức phản ứng kém đa dạng.

Động vật: Phản ứng nhanh, phản ứng dễ nhận thấy, hình thức phản ứng đa dạng.

Hình thức, mức độ và tính chính xác của cảm ứng ở các động vật khác nhau tuỳ thuộc vào tố chức của hệ thần kinh

II. CẢM ỨNG Ở CÁC NHÓM ĐỘNG VẬT

1. Cảm ứng ở động vật chưa có tổ chức hế thần kinh

 * Chưa có hệ thần kinh.

 * Hình thức cảm ứng: Chuyển động của cả cơ thể hoặc co rút của chất nguyên sinh để hướng đến các kích thích (hướng động dương) hoặc tránh xa kích thích (hướng động âm)→theo kiểu hướng động

2. Cảm ứng ở động vật đã có hệ thần kinh

* Đã có hệ thần kinh.

* Hình thức cảm ứng là các phản xạ

Phản  xạ là các phản ứng trả lời các kích thích của môi trường thông qua hệ thần kinh (chỉ có ở nhóm động vật có hệ thần kinh)

Phản xạ được thực hiện nhờ cung phản xạ

Cung phản xạ bao gồm các bộ phận:

+ Bộ phận tiếp nhận kích thích (cơ quan thụ cảm)

+ Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin để quyết định hình thức và mức độ phản ứng (hệ thần kinh).

+ Bộ phận thực hiện phản ứng (cơ, tuyến)

Hình 1 : Cung phản xạ 

Có các loại phản xạ: phản xạ không điều kiện (số lượng hạn chế) và phản xạ có điều kiện (số lượng ngày càng nhiều trong quá trình sống)

Bảng 1 : Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện

Tính chất	Phản xạ không điều kiện	Phản xạ có điều kiện
Tính chất bẩm sinh	Có tính chất bẩm sinh, di truyền được	Phản xạ này không di truyền Được học được trong quá trình sống
Tính chất loài	Có tính chất loài, vĩnh viễn	Có tính chất cá thể, bị mất đi nếu không được củng cố
Trung tâm phản xạ	Là hoạt động phần dưới vỏ não	Là hoạt động của vỏ bán cầu đại não.
Tác nhân kích thích và bộ phận kích thích	Tuỳ thuộc tính chất của tác nhân kích thích và bộ phận cảm thụ	Không phụ thuộc tính chất tác nhân kích thích và bộ phận cảm thụ mà chỉ phụ thuộc điều kiện xây dựng phản xạ

Cấu tạo của hệ thần kinh càng phức tạp thì số lượng phản xạ càng nhiều, phản xạ càng chính xác

Nhờ có hệ thần kinh mà phản ứng diễn ra nhanh hơn và ngày càng chính xác, đặc điểm phản ứng của sinh vật tuỳ thuộc vào mức độ tiến hoá của hệ thần kinh.

Bảng 2: So sánh cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới và dạng chuỗi hạch 

Hệ thần kinh	Hệ thần kinh dạng lưới	Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
Đại diện	Động vật đối xứng toả tròn: Ngành ruột khoang	Động vạt đối xứng hai bên : Ngành giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
Đặc điểm cấu tạo hệ thần kinh	Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể và liên hệ với nhau bằng các sợi thần kinh → mạng lưới	Các tế bào thần kinh tập hợp lại thành các hạch thần kinh nằm dọc theo chiều dài của cơ thể.   Mỗi hạch thần kinh là một trung tâm điều khiển . Các hạch thần kinh được nối với nhau → chuỗi hạch thần kinh
Đặc điểm phản ứng	Phản ứng với kích thích bằng cách co toàn bộ cơ thể, do vậy tiêu tốn nhiều năng lượng, thiếu chính xác.	Phản ứng mang tính chất định khu (tại vùng bị kích thích), chính xác hơn, tiết kiệm năng lượng hơn so với hệ thần kinh dạng lưới.

Hiện tượng cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới

                                             Hiện tượng cảm ứng ở ngành động vật dạng chuỗi hạch