Campuchia – Wikipedia Tiếng Việt

Campuchia (tiếng Khmer: កម្ពុជា, đã Latinh hoá: Kampuchea, phát âm tiếng Khmer: [kam.pu.ciə]), quốc hiệu là Vương quốc Campuchia (tiếng Khmer: ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, đã Latinh hoá: Preah Reacheanachak Kampuchea, phát âm tiếng Khmer: [prĕəhriə.ciə.naː.caʔkam.pu.ciə]), là một quốc gia ở bán đảo Đông Dương tại khu vực Đông Nam Á, giáp với vịnh Thái Lan ở phía tây nam, Thái Lan ở phía tây bắc, Lào ở phía đông bắc và Việt Nam ở phía đông. Năm 2024, Campuchia có dân số hơn 17 triệu người.[9] Thủ đô và thành phố lớn nhất là Phnôm Pênh.

Vương quốc Campuchia
Tên bản ngữ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា (tiếng Khmer)Preah Reacheanachak KampucheaRoyaume du Cambodge (tiếng Pháp)
Quốc kỳ Quốc huy
Tiêu ngữ: ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រCheat, Sasna, Preah Mohaksat"Tổ quốc, Tín ngưỡng, Quân vương"
Quốc ca: នគររាជ "Noko Reach"(tiếng Việt: "Vương quốc huy hoàng")
Hiện bản đồ địa cầuHiện bản đồ Đông Nam ÁVị trí của Campuchia (xanh) ở ASEAN (xám đậm)  –  [Chú giải]
Tổng quan
Thủ đôvà thành phố lớn nhất	Phnom Penh
Ngôn ngữ chính thức	Tiếng Khmer[1]
Ngôn ngữ được nói	Hơn 19 ngôn ngữ bản địa[4]
Văn tự chính thức	Chữ Khmer
Sắc tộc (2017)	97% Người Khmer 2,4% Người Việt 2,3% Người Chăm 0,2% Người Campuchia gốc Hoa 0,2% Người Hoa 0,3% khác[2]
Tôn giáo (2019)	97,1% Phật giáo (chính thức) 2,0% Hồi giáo 0,3% Công giáo 0,5% Khác[3]
Tên dân cư	Người CampuchiaNgười Khmer
Chính trị
Chính phủ	Quân chủ lập hiến đơn nhấtdưới chế độ độc tài
• Quốc vương	Norodom Sihamoni
• Thủ tướng	Hun Manet
• Chủ tịch Thượng viện	Hun Sen
• Chủ tịch Quốc hội	Khuon Sodary
Lập pháp	Nghị viện
• Thượng viện	Thượng viện
• Hạ viện	Quốc hội
Lịch sử
Thành lập
• Vương quốc Phù Nam	50/68 - 550/627
• Vương quốc Chân Lạp	550 - 802
• Đế quốc Khmer	802 - 1431
• Thời kỳ Trung Đại	1431 - 1863
• Pháp bảo hộ	11 tháng 8 năm 1863
• Độc lập từ Pháp	9 tháng 11 năm 1953
• Gia nhập Liên Hợp Quốc	14 tháng 12 năm 1955
• Hiệp định Hòa bình Paris	23 tháng 10 năm 1991
• Hiến pháp hiện hành	24 tháng 9 năm 1993
• Gia nhập ASEAN	30 tháng 4 năm 1999
Địa lý
Diện tích
• Tổng cộng	181.035 km2 (hạng 89)69.898 mi2
• Mặt nước (%)	2,5
Dân số
• Ước lượng 2024	17.638.801[5] (hạng 71)
• Mật độ	94,4/km2211,8/mi2
Kinh tế
GDP  (PPP)	Ước lượng 2025
• Tổng số	150,59 tỷ đô la Mỹ[6] (hạng 89)
• Bình quân đầu người	8.678 đô la Mỹ[6] (hạng 132)
GDP  (danh nghĩa)	Ước lượng 2025
• Tổng số	51,159 tỷ đô la Mỹ[6] (hạng 94)
• Bình quân đầu người	2.948 đô la Mỹ[6] (hạng 139)
Đơn vị tiền tệ	Riel (៛) (KHR)
Thông tin khác
Gini? (2013)	36,0[7]trung bình
HDI? (2023)	0,606[8]trung bình · hạng 151
Múi giờ	UTC+ 7 (ICT)
Cách ghi ngày tháng	nn/tt/nnnn
Giao thông bên	phải
Mã điện thoại	+855
Mã ISO 3166	KH
Tên miền Internet	.kh

Năm 802, Jayavarman II tự xưng là vua, thống nhất các hoàng tử Khmer đang tham chiến ở Chân Lạp với tên gọi "Kambuja".[10] Jayavarman II tuyên bố độc lập khỏi Java ở vùng núi Kulen. Điều này đánh dấu sự khởi đầu của Đế quốc Khmer, phát triển mạnh mẽ trong hơn 600 năm, cho phép các vị vua kế tiếp kiểm soát và gây ảnh hưởng trên phần lớn Đông Nam Á, đồng thời tích lũy quyền lực và tài sản khổng lồ. Vương quốc Ấn Độ Dương đã tạo điều kiện cho việc truyền bá Ấn Độ giáo và Phật giáo đến phần lớn Đông Nam Á và xây dựng nhiều công tình tôn giáo khắp khu vực, bao gồm hơn 1.000 ngôi đền và di tích ở Angkor. Angkor Wat là công trình nổi tiếng nhất trong số những công trình này và được công nhận là Di sản thế giới.

Vào thế kỷ 15, sau cuộc nổi dậy của Ayutthaya, nơi trước đây thuộc quyền cai trị của Đế quốc Khmer, Campuchia bước vào thời kỳ suy vong. Campuchia phải đối mặt với hai nước láng giềng ngày càng hùng mạnh là Xiêm La và nhà Nguyễn. Năm 1863, Campuchia trở thành xứ bảo hộ của Pháp, và sau đó được hợp nhất thành Liên bang Đông Dương.

Campuchia giành độc lập từ Pháp vào năm 1953. Chiến tranh Việt Nam lan sang Campuchia vào năm 1965 với việc mở rộng Đường Trường Sơn và thành lập Đường mòn Sihanouk. Điều này dẫn đến việc Hoa Kỳ ném bom Campuchia từ năm 1969 đến năm 1973. Sau cuộc đảo chính vào năm 1970, Quốc vương Sihanouk bị phế truất và Cộng hòa Khmer thân Hoa Kỳ được thành lập. Với sự ủng hộ của Sihanouk và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, lực lượng Khmer Đỏ đánh chiếm Phnôm Pênh vào năm 1975 và thành lập nhà nước Campuchia Dân chủ. Khmer Đỏ sau đó thực hiện diệt chủng Campuchia từ năm 1975 đến năm 1979, khi bị Việt Nam lật đổ trong Chiến tranh biên giới Việt Nam – Campuchia. Cộng hòa Nhân dân Campuchia do Việt Nam hậu thuẫn được thành lập.

Sau Hiệp định Hòa bình Paris năm 1991, Campuchia được Cơ quan chuyển tiếp Liên Hợp Quốc điều hành trong một thời gian ngắn. Liên Hợp Quốc rút lui sau khi tổ chức tổng tuyển cử vào năm 1993 với tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu khoảng 90%. Sau xung đột năm 1997, Thủ tướng Hun Sen và Đảng Nhân dân Campuchia lên nắm quyền ở Campuchia cho đến ngày nay.

Campuchia là thành viên của Liên Hợp Quốc, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, Hội nghị cấp cao Đông Á, Tổ chức Thương mại Thế giới, Phong trào không liên kết và Cộng đồng Pháp ngữ. Campuchia hiện nay có tình trạng nghèo đói phổ biến,[11] tham nhũng tràn lan,[12] thiếu tự do chính trị,[13] chỉ số phát triển con người ở mức thấp[14] và tỷ lệ đói nghèo cao.[15][16][17]

Mục lục

• 1 Nguồn gốc tên gọi
  • 1.1 Tên tiếng Khmer
  • 1.2 Tên tiếng Việt
• 2 Lịch sử
  • 2.1 Tiền sử
  • 2.2 Thời kỳ tiền Angkor và Angkor
  • 2.3 Thời kỳ hậu Angkor
  • 2.4 Thời kỳ thuộc Pháp
  • 2.5 Độc lập và Chiến tranh Việt Nam
  • 2.6 Cộng hòa Khmer (1970-1975)
  • 2.7 Campuchia Dân chủ (1975-1978)
  • 2.8 Cộng hòa Nhân dân Campucia (1978-1992)
  • 2.9 Vương quốc Campuchia (1993 – hiện tại)
• 3 Địa lý
  • 3.1 Khí hậu
• 4 Chính trị
  • 4.1 Quan hệ đối ngoại
  • 4.2 Nhân quyền
  • 4.3 Phân cấp hành chính
• 5 Kinh tế
• 6 Nhân khẩu
  • 6.1 Dân tộc
  • 6.2 Tôn giáo
  • 6.3 Ngôn ngữ
  • 6.4 Giáo dục
  • 6.5 Y tế
• 7 Văn hóa
  • 7.1 Ẩm thực
  • 7.2 Âm nhạc
  • 7.3 Văn học
  • 7.4 Nghệ thuật
  • 7.5 Những ngày lễ chính
• 8 Xem thêm
• 9 Tham khảo
• 10 Liên kết ngoài