Cánh Cổng Trời Torii Trong Văn Hoá Của Nhật Bản - Vinanippon

Cánh cổng trời Torii là một trong những biểu tượng đặc trưng của xứ sở mặt trời mọc. Mang vẻ đẹp thuần túy và cuốn hút, cổng trời Torii còn mang ý nghĩa lớn lao cả về mặt văn hóa lẫn tâm linh của người Nhật Bản.

Truyền thuyết về cánh cổng trời Torii

Theo truyền thuyết cổ của Nhật, khi nữ thần mặt trời Amaterasu đã tự nhốt mình trong hang động vì cảm thấy bực bội trước những trò đùa quấy nhiễu của người em trai bằng cách lấy đá lấp kín lối vào cửa hang, từ đó gây ra hiện tượng nhật thực. Người dân lo sợ rằng nếu như mặt trời không trở lại thì tất cả bọn họ sẽ chết. Vì vậy, theo lời khuyên của một người đàn ông già thông thái trong làng, họ đã dựng lên một cái sào bằng gỗ và thả cho tất cả gà trống trong làng đậu trên đó.

Khi bọn gà trống gáy ầm ĩ nữ thần mặt trời Amaterasu tò mò và hé mắt nhìn ra ngoài hang. Lúc đó tảng đá tạo ra một vết nứt và một võ sĩ sumo to lớn từ trong làng đã chạy đến đẩy hòn đá sang một bên, giải thoát Mặt Trời. Từ đó, mặt trời trở lại với thế gian và cái sào bằng gỗ cho gà và chim đậu ấy chính là cánh cổng torii đầu tiên. Từ đó trở đi, Torii là biểu tượng của sự thịnh vượng và sung túc,  có mặt ở khắp nơi trên đất nước Nhật Bản.

Nguồn gốc

Sự xuất hiện đầu tiên của cánh cổng trời Torii có thể được xác định chính xác nhất ít nhất ở giữa Thời kỳ Heian, vì chúng được đề cập đến trong một văn bản viết vào năm 922. Cổng torii bằng đá xưa nhất còn tồn tại được xây dựng vào thế kỷ thứ 12 nằm ở Đền Hachiman thuộc tỉnh Yamagata. Cổng torii bằng gỗ xưa nhất là một cổng ryōbu torii (両部鳥居) tại một đền thờ ở tỉnh Yamanashi, được xây dựng vào năm 1535.

Có rất nhiều giả thuyết khác nhau về sự ra đời của những cánh cổng trời Torii. Có ý kiến cho rằng Torii của Nhật Bản bắt nguồn từ những cánh cổng được xây dựng tại đền thờ Hindu ở Ấn Độ- Torana. Đầu tiên, chúng được sử dụng bởi các tín đồ Phật giáo sau đó mới du nhập vào Nhật Bản.

Trong khi đó, một nghiên cứu khác lại nghiêng về giả thuyết Trung Quốc. Giải thích điều này bởi vì cổng Torii rất giống với các cổng chào (Pailou) ở Trung Quốc từ hình dáng, màu sắc đến vị trí đặt để đánh dấu ranh giới. Khi nhắc tới nguồn gốc của chữ “Torii”, một giả thuyết cho rằng Torii được xây dựng để cho chim về đậu, được xuất phát từ ẩn ý của 2 chữ kanji (鳥 tori: chim; 居 i: nơi chốn). Đó là bởi vì theo Thần Đạo, chim được cho là đối tượng truyền thông điệp của thần linh. Giả thuyết thứ hai đưa ra là bắt nguồn từ một thuật ngữ tōri-iru (通り入る: thông qua và bước vào).

Cấu trúc cánh cổng trời Torii

Torri có thiết kế rất đơn giản, được sơn màu đỏ như son và thường được dựng bằng gỗ hoặc đá. Qua nhiều năm, người Nhật đã thay thế gỗ, đá bằng thép không gỉ và bê tông, cùng các loại vật liệu khác để tăng thêm độ bền vững cho công trình. Cấu trúc của một torii về cơ bản gồm hai cột trụ được gọi là hashira (柱) nối với nhau bằng mái rầm* trên cùng là kasagi (笠木) và được gia cố thêm bằng một mái rầm thứ gọi là shimaki (島木), phần xà ngang phía dưới mái rầm là nuki (貫).

>>> Xem thêm: Lễ hội khinh khí cầu quốc tế Saga

Itsukushima

Cánh cổng trời Torii nổi tiếng nhất ở Nhật Bản là Itsukushima – đền thờ linh thiêng nằm trên đảo Miyajima thuộc thành phố Hatsukaichi, được đưa vào danh sách di sản thế giới của UNESCO. Hình ảnh cánh cổng Torii trước dãy núi Misen không chỉ là báu vật quốc gia mà còn là một trong ba điểm du lịch hấp dẫn nhất của Nhật Bản bên cạnh Amanohashidate và vịnh Matsushima. Cánh cổng được xây dựng vào năm 593 được trùng tu và cải tạo, mang hình dáng như hiện nay từ năm 1875. Cổng có chiều cao là 16 m, được làm bằng gỗ long não. Chiếc cổng linh thiêng sẽ như nổi lên từ mặt nước mỗi khi thủy triều dâng. Người Nhật cho rằng nếu nhét đồng xu vào vết nứt dưới chân cổng và cầu nguyện thì điều ước của họ sẽ trở thành sự thật. Ngoài ra, người dân ở đây còn có phong tục nhặt những con sứa bám dưới chân cổng với mong muốn đem lại may mắn cho mình và người thân. Người Nhật trước khi bước qua cổng còn có nghi lễ rửa tay, ngậm nước cho cơ thể sạch sẽ trước khi bước qua cổng.

Cổng được xây dựng để dành riêng cho ba người con gái của Susano-o no Mikoto – vị thần Shinto của biển và gió bão. Ngày xưa, toàn bộ hòn đảo được coi là một nơi linh thiêng nên dân thường không được phép đặt chân lên đây. Chính vì vậy, cánh cổng trời Torii được dựng trên mặt nước để cho những người hành hương đi qua trước khi lên đảo. Người ta cho rằng làm như vậy thì thường dân đã được cho phép bước vào cõi thiêng của các vị thần linh mà không bị trừng phạt.

Ảnh: Sưu tầm

Trên khắp nước Nhật, các đền thần Sandō thờ thần Inari thường có lối vào được tạo thành bởi hàng trăm chiếc cổng trời Torii dựng san sát nhau. Hầu hết trong số đó được quyên tặng bởi các gia đình thương nhân để tỏ lòng biết ơn thần linh đã giúp cho công việc kinh doanh của họ suôn sẻ, thuận lợi. Fushimi Inaritaisha ở Kyoto là đền thờ nổi tiếng nhất trong số này với hàng nghìn chiếc cổng Torii có ghi thời gian và họ tên của người quyên tặng. Những khu vực càng linh thiêng càng có nhiều quy định khắt khe. Từ năm 1878, để giữ được sự thanh tịnh cho ngôi đền, tất cả các trường hợp tử vong hay sinh nở quanh khu vực này đều bị cấm. Thậm chí phụ nữ mang thai sắp đến ngày lâm bồn và người già ốm yếu cũng không được đặt chân đến Itsukushima.