Cây Bóng Nước Với Những Công Dụng Chữa Bệnh ít Người Biết

CÂY BÓNG NƯỚC VỚI NHỮNG CÔNG DỤNG CHỮA ÍT NGƯỜI BIẾT

Cây bóng nước hay còn gọi cây móng tay, nắc nẻ có hoa nở rất đẹp nên thường được người dân trồng làm cảnh trang trí cho vườn nhà. Tuy nhiên ít ai biết rằng, cây hoa bóng nước này lại được sử dụng như một loại thảo dược quý có tác dụng thông kinh, hoạt huyết, trừ phong thấp và tán ứ rất hiệu quả. Vậy cây bóng nước được dùng làm thuốc như thế nào, hãy cùng Nhà thuốc Thọ Xuân Đường tìm hiểu nhé!

Mô tả dược liệu

Cây bóng nước hay còn có tên gọi khác là cây nắc nẻ, móng tay, phượng tiên hoa,… có tên khoa học là Impatiens balsamina L., thuộc họ Bóng nước (Balsaminaceae). Là cây thảo, sống hàng năm, cao 30 – 50cm. Thân hình trụ, nhẵn, màu lục nhạt, đôi khi pha đỏ tía. Lá mọc so le, hình mác, dài 6 – 8cm, rộng 2 – 2,5cm, gốc thuôn, đầu nhọn, mép có răng cưa to, hai mặt nhẵn, màu lục nhạt. Hoa mọc đơn độc ở kẽ lá, lưỡng tính, không đều, màu trắng, hồng, đỏ tía. Quả nang, có lông, có khía dọc, khi chín nứt thành 5 mảnh, tung hạt đi rất xa, hạt tròn màu nâu.

Khu vực phân bố

Cây bóng nước mọc hoang và được trồng làm cảnh tại nhiều vườn ở khắp nước ta, nhưng thường tập trung nhiều ở vùng núi, đến độ cao 1.600m hoặc hơn. Cây còn mọc và trồng ở miền nam Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan và một vài nước khác. Cây mọc từ hạt vào cuối mùa xuân hay đầu mùa hè. Sau khi mùa hoa quả kết thúc, cây tàn lụi. Quả chín tự mở, hạt phấn tán sinh trưởng thành hệ cây mới.

Bộ phận dùng

Toàn cây bóng nước được sử dụng để làm thuốc.

Thu hái và sơ chế

Thu hái lá, hoa và quả của cây bóng nước vào mùa hè hoặc mùa thu. Sau đó đem phơi/ sấy khô hoặc nhúng qua nước sôi rồi phơi khô dùng dần. Một số trường hợp nhân dân có thể dùng dược liệu tươi.

Hạt của cây bóng nước (cấp tính tử) cũng là một loại thuốc quý. Sau khi hái quả về, đem đập lấy hạt và dùng phơi khô hoàn toàn. Hạt của cây sau khi phơi thường có hình trứng hoặc hình tròn dẹt, mặt ngoài có màu xám hoặc nâu.

Thành phần hóa học

Toàn cây bóng nước có chứa acid p-hydroxybenzoic, acid gentisic, acid ferulic, acid p-coumaric, acid sinapic, acid caffeic. Ngoài ra còn có scopoletin. Phần trên mặt đất có chứa lawson, quercetin. Thân chứa kaempferol-3-glucosid, pelargonidin, cyanidin, delphinidin. Hoa chứa các hợp chất anthocyan.

Ngoài ra còn tuỳ theo màu sắc của hoa mà thành phần thay đổi. Hoa trắng chứa leucocyanidin, leucodelphindin, hoa tím chứa malvidin glucozit, hoa đỏ chứa pelargonidin, paeonidin và delphinidin dưới dạng clucozit. Dịch ép của hoa bóng nước có tác dụng kháng sinh mạnh.

Tác dụng dược lý của cây bóng nước

Tác dụng kháng nấm, kháng khuẩn

Chất lawson được chiết từ các bộ phận trên mặt đất của cây bóng nước có tác dụng kháng nấm rất mạnh. Nồng độ 100pm có thể ức chế hoàn toàn sự phát triển một số nấm. Dịch chiết bằng methanol từ cây cho một dẫn chất naphthoquinon. Chất này có tác dụng chống nấm rất mạnh đối với các chủng Candida albicans, Aspergillus niger, Crytococcus neoformans và Epidermophyton floccussum.

Dịch chiết từ lá có tác dụng kháng khuẩn mạnh hơn dịch chiết từ thân và dịch chiết bằng methanol có tác dụng mạnh hơn dạng chiết nước. Bốn peptid được chiết từ hạt bóng nước đã được chứng minh có tác dụng ức chế sự phát triển của một số vi khuẩn và nấm mà không độc đối với tế bào người nuôi cấy.

Tác dụng chống phản ứng phản vệ

Tác dụng chống phản ứng phản vệ của hoa màu trắng của cây bóng nước được xác định bằng phản ứng quá mẫn ngay tức khắc gây nên do lysozym lòng trắng trứng gà trên chuột. Kết quả chứng minh các dạng chiết và hợp chất phenolic của cây ức chế một cách có ý nghĩa sốc phản vệ và phản ứng phản vệ da thụ động khác loài.

Tác dụng kích thích tử cung

Các dạng chiết cồn, chiết nước của hạt đối với tử cung bình thường cũng như tử cung có chửa cô lập của thỏ và chuột lang đều có tác dụng kích thích rõ rệt, trương lực tử cung tăng cao, tần số co bóp tăng nhanh. Đối với tử cung tại chỗ của thỏ gây mê, dạng chiết nước từ hoa bóng nước bằng đường uống, dùng liên tục trong 10 ngày có tác dụng ngừa thai rõ rệt, ức chế chu kỳ động dục của súc vật thí nghiệm. Ngoài ra, dịch ép từ cây có mùi hăng nhẹ, có tác dụng gây nôn, tẩy nhẹ và lợi tiểu.

Vị thuốc từ cây Bóng nước

Theo Đông y, toàn cây có vị cay, ngọt, hơi đắng, tính ôn quy vào hai kinh Can, tỳ, có tác dụng khử phong thấp, hoạt huyết, chỉ thống, tiêu thũng, chữa phong thấp, vết thương sưng đau, mụn nhọt, rắn rết cắn. Hạt có tác dụng giáng khí, hành ứ, thường dùng chữa kinh nguyệt bế tắc, đẻ khó, nấc nghẹn, hóc xương. Lá được nhân dân dùng nấu nước gội đầu làm cho tóc mọc tốt.

Liều lượng và cách dùng

Cây bóng nước thường được sử dụng ở dạng sắc, tán bột hoặc dạng viên. Liều dùng sắc uống trung bình từ 4 – 12g một ngày, nếu dùng hạt hoa bóng nước chỉ nên dùng 4 – 6g/ ngày. Nếu dùng ngoài không kể liều lượng.

Bài thuốc chữa bệnh từ cây bóng nước

Bài thuốc trị bệnh phong thấp

Chuẩn bị: Vỏ ngũ gia bì 10g, bóng nước phơi khô 15g, rễ uy linh tiên 10g.

Cách dùng: Đem các vị thái nhỏ và sắc với 400ml nước còn lại 100ml. Sau đó chia nước sắc thành 2 lần uống và dùng hết trong ngày.

Bài thuốc trị bế kinh ở nữ giới

Chuẩn bị: Hoa bóng nước phơi khô 3 – 6g.

Cách dùng: Đem sắc với 300ml nước còn lại 150ml, lấy nước sắc uống chia 2 lần trong ngày.

Bài thuốc chữa đau mỏi lưng

Chuẩn bị: Nho chua 10 quả, nhân hạt đào 15g và cả cây hoa bóng nước 10g.

Cách dùng: Đem thái nhỏ, phơi khô và sắc uống liên tục trong vòng 7 ngày.

Bài thuốc chữa hóc xương

Chuẩn bị: Hạt hoặc rễ cây bóng nước

Cách dùng: Nhai nhỏ và ngậm trong miệng hoặc tán bột mịn và thổi vào bên trong họng (không được nuốt) cho đến khi ói ra xương. Sau đó dùng nước ấm súc miệng để không hại răng.

Lưu ý: Phụ nữ có thai hoặc rong kinh không được dùng.

BS Thu Thủy

Để được tư vấn về các vấn đề sức khỏe vui lòng liên hệ :

NHÀ THUỐC ĐÔNG Y GIA TRUYỀN THỌ XUÂN ĐƯỜNG

số 5 -  7 Khu tập thể Thủy sản, Ngõ 1 Lê Văn Thiêm, Nhân Chính, Thanh Xuân, Hà Nội.

Hotline: 0943986986 - 0937638282