​Cây Ké đầu Ngựa - Tuổi Trẻ Online

Cây ké đầu ngựa là cây bụi nhỏ cao khoảng 1-2 mét sống hàng năm, thân cây có khía rãnh, lá mọc so le, phiến lá hơi ba cạnh, mép lá có răng cưa, có lông cứng ngắn, cụm hoa hình đầu gồm hai loại: cụm hoa đực nhỏ ở ngọn cành, to 5-6mm; cụm hoa cái cao khoảng 10mm, mang 2 hoa cái trong 2 ô, tròn, không có lông mào. Quả thuộc loại quả bế kép hình trứng, có vỏ (thực chất là lá bắc) rất cứng và dai, có hai ngăn, mỗi ngăn là một quả thật hình thoi dài 1,5cm. Trái có móc có thể móc vào lông động vật hay tóc người rất khó gỡ ra..

Bộ phận dùng: toàn cây (bỏ rễ).

Nơi sống và thu hái: Cây mọc hoang vùng đồi núi, thường mọc vào mùa xuân và gieo bằng hạt, đến mùa thu quả mới chín.

Thành phần hoá học: Trong quả ké đầu ngựa có chứa 30% chất béo, 1,27% chất glucozit, 3,3% chất nhựa, và vitamin C.

Quả ké đầu ngựa còn chứa Carboxy atratylozit dạng muối có tác dụng làm hạ đường huyết mạnh và có độc tính , ngoài ra chất Xanthetin, Xanthamin có tác dụng kháng khuẩn.

Toàn thân cây ké đầu ngựa chứa nhiều iốt, 1 gam lá hay thân cây ké chưa trung bình 200 mg iốt, 1 gam quả ké đầu ngựa chứa 220-230 mg iốt, nếu nấu sắc cô đặc thành cao thì 15 phút nấu cao chứa 300mg iốt. Chính vì thế người ta dùng cây ké đầu ngựa trong điều trị bệnh bướu cổ.

Tính vị, tác dụng: cây ké có vị ngọt, tính ôn nhưng hơi độc, có tác dụng vào phế kinh làm ra mồ hôi giúp tán phong (phong nhiệt), giảm đau nhức phong thấp.

Công dụng, chỉ định và phối hợp: Ké đầu ngựa chữa lở loét, mụn nhọt, đau răng đau cổ họng, bướu cổ, nấm tóc, hắc lào,…

Người Trung Quốc chế thành cao thương nhĩ với cách làm sau: từ tháng 5-9 hái toàn thân cây ké đầu ngựa về phơi khô, cắt nhỏ nấu với nước, lọc và cô thành cao mềm. Cao này dễ lên men làm bật nút chai, khi uống nên hòa với nước ấm, dùng 6g-8g cao mỗi ngày, uống từ nửa tháng đến 2 tháng chuyên chữa bệnh lở loét mụn nhọt.

Ðơn thuốc:

- Viêm da mủ và nhiễm trùng thứ phát (chốc, nhọt, loét sâu quảng, bối thư, do liên cầu tụ cầu): dùng ké đầu ngựa, kim ngân hoa, bồ công anh, thổ phục linh, sài đất mỗi vị 30g sắc uống ngày 1 thang

- Chữa phụ nữ bị phong nổi mẩn đỏ dưới da ngứa, gãi: hoa ké và ké đầu ngựa, lượng bằng nhau, phơi khô tán nhỏ. Mỗi lần uống 8g với nước đậu (đậu xanh hoặc đậu đen).

- Chữa đau răng: sắc nước quả ké đầu ngựa với lượng nước vừa phải, lấy nước ngậm 10 phút lại nhổ bỏ, ngậm làm nhiều lần trong ngày.

- Chữa bướu cổ: ngày uống 4-5g quả ké hay cây ké dưới dạng thuốc sắc (đun sôi 15 phút, lọc lấy nước uống).

Lưu ý khi dùng vị thuốc từ cây ké đầu ngựa: kiêng dùng thịt lợn, có thể gây dị ứng khắp người nổi mẩn đỏ, người âm huyết hư tổn và phụ nữ có thai không nên dùng ké đầu ngựa.