Cây Mãng Cầu

KỸ THUẬT TRá»’NG MÃNG CẦU

GS. VÅ© Công Hậu

NGUỒN GỐC

Mãng cầu thuá»™c họ Na (Mãng cầu) phát sinh rất sá»›m và được con người thuần hóa trÆ°á»›c tiên ở các vùng nhiệt Ä‘á»›i Châu Mỹ.

Từ thế ká»· 16, các cây họ Mãng cầu Ä‘ã được nhập vào nhiều nÆ°á»›c nhiệt Ä‘á»›i và do tính thích nghi rá»™ng được trồng phổ biến ở các vùng nhiệt Ä‘á»›i và á nhiệt Ä‘á»›i. Tuy nhiên do trái phức hợp, thường to, nhiều nÆ°á»›c, khó vận chuyển, nên hiện nay mãng cầu vẫn thuá»™c loại trái cây chÆ°a khai thác hết tiềm năng. Ở há»™i nghị trái cây nhiệt Ä‘á»›i họp ở Băngladet tháng 7/1992, ngoài những trái Ä‘ã trồng phổ biến nhÆ° chuối, dÆ°a, cam, quít, xoài, 5 loại trái cây sau Ä‘ây được chú ý nhất : Mít, Táo gai, Măng cụt, á»”i, Mãng cầu.

Có hàng chục loại mãng cầu có trái ăn được nhÆ°ng trên thế giá»›i chỉ có 2 loại được trồng phổ biến nhất Ä‘ó là mãng cầu dai (Annona squamosa) và mãng cầu xiêm (Annona muricata). Ở Việt Nam cÅ©ng vậy, mãng cầu dai được trồng rá»™ng rãi cả ngoài Bắc và trong Nam, còn mãng cầu xiêm chỉ trồng trong Nam; ở miền Bắc chỉ má»›i trồng thí nghiệm. Ngoài 2 loại này, còn 2 loại nữa có trái ăn được, nhÆ°ng mùi vị ít hấp dẫn, chất lượng thấp nhất là bình bát (A. glalora). Ở miền Nam bình bát mọc rất nhiều ở chá»— thấp, úng, nhiá»…m phèn và miền Bắc cÅ©ng có. Trái có vỏ nhẵn màu xanh, chuyển sang vàng tối khi chín. Thịt màu trắng vàng, hạt màu nâu vàng. Người ta ghép cành mãng cầu xiêm lên gốc bình bát vì tiếp hợp tốt để trồng ở đất thấp nhiá»…m phèn vì trồng mãng cầu xiêm, chiết hay Æ°Æ¡ng từ hạt thì không được. Hạt bình bát cÅ©ng chứa má»™t chất diệt sâu nên có thể dùng bá»™t bình bát tán nhỏ làm thuốc trừ sâu.

Ở Việt Nam còn má»™t loại mãng cầu nữa gọi là nê (na) tác giả Ä‘ã gặp nhiều lần ở miền Bắc những năm 60, trái rất giống bình bát tên khoa học là Annona reticulata - tên Pháp là Coeur de boeuf (tim bò). Tuy trái giống bình bát nhÆ°ng khi còn xanh màu Ä‘ã hÆ¡i vàng khi chín màu vàng đỏ, vỏ trái cÅ©ng nhẵn, nhÆ°ng thịt trái màu vàng hồng. Hai khác biệt quan trọng nữa là lá nê dài, mỏng nhÆ° mãng cầu dai, Æ°a đất cao hạn giống mãng cầu dai trong khi bình bát Æ°a đất thấp nhiều mùn nặng má»™t chút và chịu úng tốt.

VÀI ĐẶC TÍNH SINH LÝ ÄÁNG CHÚ Ý

1. Khả năng thụ phấn

Tất cả các loại mãng cầu đều có trái phức hợp, hoa cÅ©ng phức hợp, nhiều nhị cái, gắn trên má»™t cái trụ. Ở phía dÆ°á»›i nhiều nhị Ä‘á»±c có bao phấn. Ngoài cùng là cánh hoa.

Theo các tác giả Cuba phần lá»›n hoa mãng cầu thuá»™c loại “cái chín trÆ°á»›c” (protogyne) ý nói nhụy chín trÆ°á»›c và chỉ có thể thụ phấn trong má»™t thời gian ngắn. Khi nhụy cái thụ phấn được thì bao phấn của cùng hoa Ä‘ó chÆ°a nở. Do Ä‘ó không, hay rất ít khả năng phấn có thể thụ cho nhụy của cùng má»™t hoa; hạt phấn mãng cầu lại lá»›n gió không giúp gì cho việc thụ phấn được và phải nhờ tá»›i côn trùng môi giá»›i, mang phấn của má»™t hoa khác tá»›i. Côn trùng môi giá»›i có thể ít hay không có. Do Ä‘ó má»™t số nhụy không được thụ phấn và hoa rụng; nếu 1 phần nhụy được thụ phấn thì trái phức hợp có thể kết, nhÆ°ng bé, ít múi. Những múi thụ phấn được là những múi mẩy, có hạt; múi không thụ phấn được thì lép, không có hạt. Múi lép tÆ°Æ¡ng đối nhiều thì trái vặn vẹo, hình thù không bình thường, phình ra ở chá»— có múi mẩy, thót vào ở chá»— múi lép. Hiện trạng này thường thấy ở mãng cầu xiêm, nhiều nhụy (Ä‘Æ¡n vị hoa) không thụ phấn được ? Ở mãng cầu dai số nhụy nhiều, nên múi lép lẫn vào múi mẩy, ít ảnh hưởng đến hình thù nhÆ°ng trái nhỏ Ä‘i.

Để tăng cường đậu trái, và trái to ra ở Cu ba, Ai Cập trong sản xuất người ta thá»±c hiện thụ phấn bổ khuyết.

DÆ°á»›i Ä‘ây là cách thụ phấn cho hoa mãng cầu dai. Vào vụ hoa nở rá»™, chiều hôm trÆ°á»›c khoảng 4 - 5 giờ ra thăm cây mãng cầu và chọn má»™t số hoa bứt về để lấy phấn. Hoa bứt rồi tất nhiên không còn đậu trái được vậy nên chọn những hoa nhỏ, ở ngọn cành, ngọn cây, và chất lượng phấn vẫn đảm bảo CÅ©ng phải chọn những hoa sắp nở, cánh Ä‘ã trắng, mở hé. Đặt hoa lấy phấn trên má»™t cái Ä‘Ä©a ở chá»— khô, mát. Sáng hôm sau hoa sẽ nở bung. Cánh hoa, bao phấn rời khỏi trụ hoa. Bao phấn nứt và phấn màu kem rÆ¡i ra Ä‘Ä©a. Nhặt sạch cuống hoa kèm theo nhụy cái Ä‘ã héo, cánh hoa, xác bao phấn, rÅ© cho phấn rÆ¡i ra hết. Gom phấn lại Ä‘em thụ phấn bằng má»™t cái bút lông đầu nhọn và mềm, tốt nhất là má»™t cái bút lông Trung Quốc nếu không có dùng 2, 3 cái lông gà buá»™c chùm lại. Thụ phấn vào 8, 9 giờ sáng, cho những hoa Ä‘ã hé mở. Dùng bàn tay trái đỡ nhẹ hoa cái, cuống hoa lọt giữa ngón trỏ và ngón giữa bàn tay trái và lấy ngón tay cái cÅ©ng của bàn tay trái tách nhẹ cánh hoa ra trong khi tay phải cầm bút lông Ä‘ã tẩm vào phấn xoay nhẹ cho phấn dính vào bó nhụy ở giữa lòng hoa.

Thụ phấn cho hoa mãng cầu xiêm lại còn cần thiết hÆ¡n vì ít hoa, ít phấn, trái dá»… bị vặn vẹo, nhÆ°ng cÅ©ng dá»… hÆ¡n vì hoa to, cánh hoa dá»… tách ra để Ä‘Æ°a phấn vào, và hoa, trái to thì ít công thụ phấn hÆ¡n.

Ở Cuba, má»™t lao Ä‘á»™ng 1 công có thể thụ phấn cho 800 - 1.000 hoa mãng cầu dai trong 1 ngày. Khoảng 3 - 4 ngày thụ phấn 1 lần cho 1 cây và cả mùa hoa cÅ©ng chỉ thụ phấn 8 - 10 lần khi hoa ra nhiều nhất.

Những hoa đầu vụ và hoa cuối vụ thường rụng nhiều, và trái dù đậu cÅ©ng bé.

2. Ghép và khả năng tiếp hợp

Nhiều loại cây trong họ mãng cầu, do huyết thống gần có thể ghép loại nọ lên loại kia. Ở châu Mỹ La tinh có tá»›i 9, 10 loại mãng cầu có thể kết hợp tốt vá»›i nhau thành từng cặp còn ở Việt Nam chỉ có 4 loại : mãng cầu dai, mãng cầu xiêm, bình bát, nê (na). Tài liệu và thá»±c tế sản xuất cho biết :

- Mãng cầu xiêm ghép lên bình bát: tiếp hợp tốt sinh trưởng, kết trái bình thường và miền Nam Ä‘ã sá»­ dụng rá»™ng rãi kinh nghiệm này.

Mãng cầu dai ghép lên bình bát có thể sống nhÆ°ng sau Ä‘ó tiếp hợp không tốt, cây ghép chết dần.

Mãng cầu dai ghép lên nê (na) (có thể tìm giống ở vùng Cẩm Thủy, Thanh Hóa) - tiếp hợp, sinh trưởng phát dục rất tốt nhÆ°ng chỉ có thể trồng ở đất cao, không úng nÆ°á»›c.

Mãng cầu dai ghép lên mãng cầu xiêm và ngược lại: tiếp hợp không tốt, sinh trưởng phát dục không bình thường. ChÆ°a ai sá»­ dụng những cặp ghép này trong sản xuất.

MÃNG CẦU DAI

1. Giá trị kinh tế

Ở Việt Nam và cả trên thế giá»›i, mãng cầu dai là loại mãng cầu được trồng phổ biến nhất. Ở Ấn Độ mãng cầu dai Ä‘ã được nhập ná»™i từ lâu và được trồng rá»™ng đến mức Ä‘á»™ nó trở thành cây dại và có tác giả Ä‘ã cho là Ấn Độ là nÆ¡i đất tổ của nó. Ngay ở Trung Quốc, Đài Loan mãng cầu dai được Ä‘ánh giá cao và được trồng rá»™ng rãi do Ä‘ó mãng cầu dai hoàn toàn có thể xuất khẩu nếu cải tiến giống, giảm tá»· lệ hạt, vỏ ??tổ chức Ä‘óng gói chuyên chở tốt hoặc chế biến thành đồ há»™p, thức uống.

Nghề trồng mãng cầu dai dá»… phát triển vì những lý do sau :

a. HÆ°Æ¡ng vị được nhiều người Æ°a thích vì Ä‘á»™ ngọt cao, hÆ¡i có vị chua nên không lạt, lại có hÆ°Æ¡ng thÆ¡m của hoa hồng.

b. Giàu sinh tố, giàu chất khoáng. (Xem bảng kê sau Ä‘ây).

Bảng 1. Chất lượng của mãng cầu so vá»›i hai loại trái phổ biến

Mãng cầu dai Mãng cầu xiêm Xoài Chuối sứ

Giá trị Calo 78 59 62 100

Độ ẩm % 77,5 83,2 82,6 71,6

Đạm protein (gam) 1,4 1,0 0,6 1,2

Chất béo (gam) 0,2 0,2 0,3 0,3

Gluxit (cả xenlulô gam) 20,0 15,1 15,9 26,1

Xenlulô (gam) 1,6 0,6 0,5 0,6

Tro (gam) 0,9 0,5 0,6 0,8

Canxi (miligam) 30,0 14,0 10,0 12,0

Lân : P (miligam) 36,0 21,0 15,0 32,0

Sắt : Fe (miligam) 0,6 0,5 0,3 0,8

Natri : Na (miligam) 5,0 8,0 3,0 4,0

Kali : K (miligam) 299,0 293,0 214,0 401,0

Caroten (Vitamin A) (microgam) 5 vết 1.880,0 225,0

Thiamin (B1) (miligam) 0,11 0,08 0,06 0,03

Riboflavin (B2) (miligam) 0,10 0,10 0,05 0,04

Niaxin (P) (miligam) 0,8 1,3 0,6 0,6

Axit ascorbic (C) (miligam) 36,0 24,0 36,0 14,0

FAO 1976

Trong bảng là hàm lượng chất dinh dưỡng chứa Ä‘á»±ng trong 100 gam phần ăn được, không tính vỏ hạt, lõi v.v...

Xem bảng thấy rõ so vá»›i xoài, chuối và nhiều loại trái cây khác, mãng cầu dai nhiều đường, canxi, lân, rất giàu các loại vitamin trừ vitamin A.

NhÆ° vậy, cả về mặt hÆ°Æ¡ng vị cả về giá trị dinh dưỡng, mãng cầu dai xứng Ä‘áng được xếp vào loại trái cây nhiệt Ä‘á»›i có giá trị. ChÆ°a xuất khẩu được nhiều chủ yếu vì không chịu vận chuyển, khó bảo quản.

Má»™t Æ°u Ä‘iểm lá»›n nữa của mãng cầu dai là tính thích ứng lá»›n; chỉ lấy má»™t thí dụ : trên đất cát ven biển miền Nam Trung Bá»™ đất xấu đến Ä‘á»™ cỏ mọc cÅ©ng khó nhÆ°ng người ta vẫn trồng được mãng cầu dai, do nó chịu được mùa khô khắc nghiệt, không cần tÆ°á»›i. Má»™t trái lá»›n nặng khoảng 150 - 250 g, có 65 - 70% cÆ¡m vừa má»™t người ăn, do Ä‘ó dá»… bán.

2. Đặc tính

Muốn sản lượng và chất lượng cao, cần chú ý thỏa mãn những yêu cầu sau Ä‘ây :

Mãng cầu dai Æ°a đất thoáng, không nên trồng ở đất thấp úng. Tuy chịu được đất cát xấu nhÆ°ng chỉ phát huy được Æ°u Ä‘iểm nếu đất nhiều màu và không bón phân thì chóng già cá»—i, nhiều hạt, ít thịt (cÆ¡m). Lão nông miền Bắc nói: Nhãn cành la, na cành bổng. Ý nói chỉ những cành khỏe nhiều nhá»±a, mãng cầu má»›i ngon. Na tÆ¡ thì ngon, cam tÆ¡ không ngon, ý cÅ©ng nói : chỉ khi trẻ được chăm bón nhiều mãng cầu dai má»›i ngon. Bỏ trá»… không chăm sóc, cây chóng suy nhược.

Mãng cầu dai chống úng kém nhÆ°ng chống hạn tốt.

Ở đất cát ven biển hay ở đất cao hạn gặp mùa khô, rụng hết lá, khi mùa mÆ°a trở lại vào tháng 4 - 5 lại ra lá, ra hoa. Những lứa đầu hoa đều rụng nhiều, sau Ä‘ó khi bá»™ lá Ä‘ã khỏe, quang hợp đủ thì trái đậu. Những lứa hoa cuối, vào tháng 7 ??8 cÅ©ng rụng nhiều; trái kết được cÅ©ng nhỏ vì vậy mãng cầu dai thuá»™c loại trái có mùa không nhÆ° chuối, dứa, Ä‘u đủ, và cả mãng cầu xiêm nữa (ở miền Nam là loại trái quanh năm).

CÅ©ng do nhịp Ä‘á»™ sinh trưởng nhÆ° vậy, trồng mãng cầu dai không cần tÆ°á»›i. Tuy vậy, nếu có tÆ°á»›i, chăm bón thì mùa ra trái kéo dài hÆ¡n.

Mãng cầu dai tÆ°Æ¡ng đối chịu rét. Mùa Ä‘ông ngừng sinh trưởng, rụng hết lá mùa xuân ấm áp lại ra đợt lá má»›i, nhờ Ä‘ó mãng cầu dai không những trồng được ở miền Bắc mà còn ở Nam Trung Quốc, Đài Loan, Bắc Ấn Độ...

3. Giống

a. Người ta phân biệt hai loại mãng cầu: dai và bở. Phân biệt ở chá»— mãng cầu dai thì các múi dính chặt vào nhau cả khi chín, dá»… vận chuyển vì dù có bị Ä‘á»™ng chạm mạnh trái không bị vỡ ra - vỏ cÅ©ng mỏng, có thể bóc ra từng mảng nhÆ° vỏ quít. Mãng cầu bở, trái lại, khi chín múi nọ rời múi kia, Ä‘á»™ng chạm hÆ¡i mạnh là trái vỡ ra. Thậm chí ngay khi còn ở trên cây, trái chÆ°a chín hẳn có thể Ä‘ã nứt. Độ ngọt của mãng cầu dai cÅ©ng cao hÆ¡n. Thá»±c ra do chỉ nhân bằng hạt nhiều thế hệ, lai lẫn nhiều nên có nhiều loại có đặc tính trung gian giữa dai và bở.

Theo tài liệu ở Cuba có 2 giống mãng cầu dai tuy trái nhỏ nhÆ°ng không có hạt. Những giống này chÆ°a được nhập vào Việt Nam.

Công tác chọn giống chÆ°a làm được không chỉ ở Việt Nam, mà còn ở nhiều nÆ°á»›c khác vì mãng cầu dai cÅ©ng nhÆ° mãng cầu xiêm còn là má»™t cây ăn trái chÆ°a được khai thác Ä‘úng mức.

b. Ở Việt Nam và còn ở nhiều nÆ°á»›c nhiệt Ä‘á»›i khác, mãng cầu dai vẫn còn được nhân bằng hạt vì những lý do sau :

Dùng hạt kinh tế : 1 trái có tá»›i 50, 60 hạt, hạt nhỏ (1 kg có tá»›i 3.000 hạt) có vỏ cứng bao quanh, nên bảo quản được 2 - 3 năm. Hạt tuy lâu nẩy mầm má»™t chút nhÆ°ng sóc vá»›i cát cho sứt vỏ, hoặc xá»­ lý axit sunfuric, ngâm nÆ°á»›c nóng 55 - 600C trong 15 - 20 phút có thể mọc sau 2 tuần lá»….

Trồng từ hạt cÅ©ng chóng ra trái 2 - 3 năm là có thể ra trái và ghép không ra trái sá»›m hÆ¡n là bao, cây lại yếu.

ChÆ°a có dòng vô tính, chÆ°a có giống tốt được chính thức giá»›i thiệu.

Tất nhiên dù trồng bằng hạt có thể gieo thẳng vào chá»— cố định cÅ©ng phải chọn cây, chọn trái, chọn hạt mẩy v.v...

TÆ°Æ¡ng lai, mãng cầu dai rồi cÅ©ng nhân bằng phÆ°Æ¡ng pháp vô tính.

TrÆ°á»›c hết phải chọn những cây mẹ có những đặc tính Æ°u việt nhÆ° : trái to ít hạt, hạt nhỏ, Ä‘á»™ đường cao, dá»… vận chuyển (múi dính thành má»™t khối)...

Trong các biện pháp nhân giống vô tính Ä‘ã nghiên cứu, ghép là phÆ°Æ¡ng pháp Æ°u việt nhất. NhÆ° Ä‘ã nói ở trên mãng cầu dai chỉ có thể ghép tốt trên 2 gốc ghép là mãng cầu dai và nê (có người gọi là bình bát vì trái giống bình bát) nhÆ°ng hạt nê khó kiếm, vậy tốt nhất là dùng gốc ghép mãng cầu dai. Có thể ghép áp, có thể ghép cành hay ghép mắt. Gốc ghép phải 1 - 2 tuổi. Cành ghép là cành Ä‘ã hóa gá»— đường kính 1 cm trở lên lấy ở Ä‘oạn cành lá Ä‘ã rụng hết. Cắt dài 12 cm, có thể ghép nêm vào cành gốc ghép, cÅ©ng có thể cắt ngọn gốc ghép rồi cắt vạt gốc ghép và cành ghép sao cho áp vào nhau vừa vặn. Vết cắt dài khoảng 5 - 6 cm.

4. Trồng và chăm sóc

Mãng cầu dai chủ yếu gieo hạt trong bầu hoặc gieo thẳng vào chá»— cố định, do Ä‘ó ít khi phải Ä‘ánh bầu, Ä‘i trồng.

Nếu Æ°Æ¡ng cây giống bằng cách gieo hạt ở trong bầu nên đợi tá»›i khi cây khoảng 1 năm tuổi cao khoảng 40 - 50 cm Ä‘em trồng thì dá»… sống hÆ¡n.

Ở đất cát ven biển đất xấu, người ta thường trồng quá dày và thường không bón phân do Ä‘ó trái bé, hạt nhiều. Nên trồng vá»›i khoảng cách 4 m ở đất xấu, 5 m ở đất tốt kết hợp chăm bón để trái to, cÆ¡m nhiều. Thời vụ trồng : đầu mùa xuân và có thể kéo dài đến tháng 8, 9.

Nhất thiết phải tÆ°á»›i đẫm nÆ°á»›c khi vừa trồng, dù là cây Æ°Æ¡ng trong bầu, hay cây Ä‘ánh Ä‘i trồng cho đến khi cây xanh trở lại, phải tÆ°á»›i nếu nắng hạn. Sau này khi cây Ä‘ã ra trái, tÆ°á»›i bổ sung khi gặp trời hạn cÅ©ng có lợi.

Nên bón 20 - 30 kg phân chuồng khi trồng cho má»—i cây. Sau Ä‘ó khi cây lá»›n bón phân cho 1 cây nhÆ° sau :

Phân chuồng hai năm đầu bón 20 kg/năm, sau Ä‘ó từ năm thứ ba trở Ä‘i 30 kg/năm. Phân chuồng nên bón làm má»™t lần hoặc hai lần trÆ°á»›c mùa mÆ°a và sau khi thu trái.

Phân khoáng (bón thêm vá»›i phân chuồng) năm đầu bón phân NPK 16, 16, 8 : 0,5 kg cho má»—i cây. Từ năm thứ hai trở Ä‘i cứ thêm 1 năm tuổi bón thêm 0,5 kg. Ví dụ năm thứ hai bón 1 kg 1 cây, năm thứ ba 1,5 kg và đến năm 9, 10 thì thôi không tăng nữa. Để trái thêm ngọt, có thể bón thêm phân Kali từ năm thứ ba trở Ä‘i, 0,5 kg cho má»—i cây, và sau Ä‘ó tăng lên chút ít má»—i năm.

4. Sâu bệnh

Mãng cầu dai ít sâu bệnh. Tuy vậy cần chú ý phòng trị rệp sáp, rất phổ biến ở các vườn ít chăm sóc. Khi mãng cầu chÆ°a có trái rệp bám ở dÆ°á»›i mặt lá, dá»… nhận ra ở màu trắng sáp và các tua trắng quanh mình, sinh sôi ở Ä‘ó. Khi có trái thì bám vào trái hút nhá»±a, từ khi trái còn non đến tận khi chín, thường ở kẽ giáp ranh giữa hai múi vì chá»— này vỏ mỏng, không những làm mất mỹ quan, khó bán được, mà còn làm giảm chất lượng do vị nhạt.

Trị bằng thuốc : Bi 58ND, Applaud, Mipcin v.v... Xịt vào cuối vụ, khi không còn trái. Khi có trái, xịt cả vào trái, vào lá. Khi trái sắp chín, không xịt nữa, tránh gây Ä‘á»™c cho người tiêu thụ.

Thu hoạch : Dấu hiệu mãng cầu chín là màu trắng xuất hiện ở các kẽ ranh giá»›i giữa 2 mắt, và các kẽ này đầy lên, đỉnh múi thấp xuống (mãng cầu mở mắt). Ở má»™t số giống xuất hiện những kẽ nứt và ở các giống “mãng cầu bở” kẽ nứt toác.

Nên lót lá tÆ°Æ¡i, lá chuối khô để trái khỏi sát vào nhau, vỏ nát thâm lại, mã xấu Ä‘i, khó bán.

Hái xong nên vận chuyển ngay đến nÆ¡i tiêu thụ vì khi chín rồi, dù là mãng cầu dai, vẫn dá»… nát.

MÃNG CẦU XIÊM

1. Giá trị kinh tế: Trái mãng cầu xiêm lá»›n hÆ¡n mãng cầu dai, nặng trung bình 1 - 2 kg có khi lá»›n hÆ¡n nữa, trái cÅ©ng phức hợp, nhÆ°ng vỏ ngoài cÅ©ng nhẵn chỉ phân biệt được múi này vá»›i múi kia nhờ má»—i múi có 1 cái gai cong, mềm, vì vậy có tên là mãng cầu gai. Nguồn gốc Mỹ La-tinh cÅ©ng nhÆ° mãng cầu dai, nhÆ°ng diện tích trồng hẹp hÆ¡n nhiều. Ngoài các nÆ°á»›c nhiệt Ä‘á»›i, ở Đài Loan, Nam Trung Quốc đều có trồng lẻ tẻ. Ngay ở Nam Việt Nam cÅ©ng không trồng tập trung nhiều.

Ưu Ä‘iểm là tuy không nhiều calo, nhiều đường, nhÆ°ng là thá»±c phẩm quí nhờ giàu chất khoáng : lân, canxi, rất nhiều vitamin B1, B2, P, C. HÆ¡n nữa lại có vị chua, có mùi thÆ¡m hấp dẫn rất hợp vá»›i khẩu vị người các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây, đặc biệt khi ép nÆ°á»›c dùng làm đồ uống.

ChÆ°a trồng nhiều, bán không nhanh bằng mãng cầu dai ở các chợ vì các lý do sau :

Lượng đường thấp, hÆ¡i chua không hợp khẩu vị nhiều người Á Đông.

Trái to nhiều nÆ°á»›c vận chuyển còn khó khăn hÆ¡n mãng cầu dai.

Trồng quảng canh sản lượng thấp kết trái ít, chủ yếu do đặc tính sinh lý của cây trái không đậu nếu thiếu côn trùng môi giá»›i và thụ phấn kém thì trái nhỏ hoặc rụng.

Ở thành phố Hồ Chí Minh nhiều đất thấp, nhiá»…m phèn, chỉ có cây bình bát là mọc dá»… dàng và mãng cầu xiêm lại dá»… tiếp hợp vá»›i bình bát, giúp ích lá»›n cho việc khai thác đất thấp, nhiá»…m phèn. Nếu thụ phấn nhân tạo, dá»… hÆ¡n vá»›i mãng cầu dai, mặc khác nếu có 1 nhà máy ép nÆ°á»›c là đồ uống, xuất khẩu hay sá»­ dụng trong nÆ°á»›c trồng mãng cầu xiêm rất có triển vọng.

2. Giống

CÅ©ng nhÆ° mãng cầu dai, ở trong nÆ°á»›c công tác chọn giống mãng cầu xiêm chÆ°a làm được nhiều. ChÆ°a nói đến dòng vô tính ngay đến vùng chuyên canh cÅ©ng chÆ°a có. Phải bắt đầu bằng việc chọn những cây mẹ, có những đặc tính nhÆ° : đậu trái nhiều, hình thù đều đặn (có khả năng thụ phấn tốt) ít xÆ¡, tá»· lệ cÆ¡m (phần ăn được) cao, mùi thÆ¡m hấp dẫn rồi nhân vô tính, so sánh để tạo ra những dòng vô tính.

Nhân giống bằng hạt cÅ©ng được nhÆ°ng ít người áp dụng. Trong sản xuất hiện nay ví dụ nhÆ° Cái MÆ¡n, người ta Ä‘ã sản xuất hàng loạt mãng cầu xiêm ghép lên bình bát. Hạt bình bát lấy từ cây dại mọc nhiều ở bờ lạch. Gieo vào bầu, bắt đầu từ tháng thứ 6 trở Ä‘i. Khi cây cao 50 - 60 cm thân cây bằng cây bút chì là có thể ghép. Mắt nhỏ, lấy từ cành mãng cầu xiêm Ä‘ã hóa gá»— ở chá»— Ä‘ã rụng lá có thể lấy mắt chỉ bằng hai lát dao. CÅ©ng có thể gieo hạt bình bát lên luống Æ°Æ¡ng, sau khi ghép sống má»›i bứng lên, bọc mo cau thành bầu. Do đất phù sa nặng, bầu chắc cho nên số cây chết khi Ä‘ánh Ä‘i trồng rất ít. Ở Cuba, Ấn Độ v.v... người ta thường ghép cành. Gốc ghép má»™t năm tuổi trở lên, cắt cụt ngọn sau Ä‘ó cắt má»™t vết xiên từ dÆ°á»›i lên dài khoảng 4 cm. Cành ghép là những cành mãng cầu xiêm Ä‘ã hóa gá»— đường kính vừa bằng gốc ghép và khúc cành dùng để ghép không có lá. Cắt má»™t lát xiên từ trên xuống chân cành ghép, vừa khá»›p vá»›i vết cắt trên gốc ghép rồi buá»™c áp khít vào gốc ghép.

3. Kỹ thuật trồng

Nếu trồng từ hạt, phải chọn đất thoát nÆ°á»›c, không phèn mặn và phải đủ ẩm vì mãng cầu xiêm không chịu hạn nhÆ° mãng cầu dai và cÅ©ng không chịu phèn, mặn úng nhÆ° bình bát.

Ở thành phố, trồng mãng cầu xiêm ghép lên bình bát là tốt nhất vì ở những huyện nhÆ° Bình Chánh, Thủ Đức, những đất thấp, nhiá»…m phèn, dá»… bị ngập rất nhiều và không trồng được cây gì khác. Không cần Ä‘ánh liếp cao và khoảng cách giữa cây 4 - 5 m là vừa.

Bón phân chuồng 20 - 30 kg/gốc, khi trồng 2 năm đầu bón thêm 30 kg/gốc, làm 1 lần. Năm thứ 3, 4, khi cây bắt đầu ra trái, bón tăng lên 30 - 40 kg, vào cuối hoặc đầu vụ mÆ°a - và năm nào cÅ©ng tiếp tục nhÆ° vậy.

Bón phân khoáng cÅ©ng nhÆ° bón cho mãng cầu dai, tức là 1 - 2 năm đầu bón 0,5 kg/gốc phân NPK 16, 16, 8, bổ sung thêm phân Kali. Những năm sau tăng dần thêm 1 tuổi thì thêm 0,5 kg, ví dụ năm thứ 3 là 0,5 kg + 0,5 kg + 0,5 kg tức 1,5 kg phân NPK, bổ sung thêm phân Kali.

Mùa khô ở thành phố hạn ác liệt nên tủ gốc bằng má»™t lá»›p rÆ¡m, cỏ, dày 20 cm và đường kính 1 mét trở lên để chống cỏ dại và cÅ©ng để chống phèn, muối theo các ống vi quản bốc lên mặt đất.

4. Sâu bệnh

Sâu gây hại phổ biến nhất vẫn là rệp sáp và các loại rầy miệng chích hút khác làm giảm chất lượng, sản lượng.

CÅ©ng nhÆ° ở mãng cầu dai, trị bằng nhiều loại thuốc nhÆ° Bi 58ND, Applaud, Mipcin v.v...

Rệp và rầy ngoài việc chích hút nhá»±a làm hại trái, còn mở cá»­a ngõ cho má»™t số bệnh xâm nhập, nhất là bệnh thán thÆ° gây những vết hoại Ä‘en.

Cách đề phòng : trồng thÆ°a, giữ vệ sinh trong vườn không để cành lá bị bệnh, vÆ°Æ¡ng vãi kể cả các loại trái cây khác cÅ©ng bị thán thÆ° phá hoại nhÆ° ổi, táo gai, xoài v.v... Xịt thuốc Benlat C, Kasuran BTN, Aliette 80 BTN

“Làm trái” NA

(Mãng cầu dai )

Đặc Ä‘iểm của Na là sau khi rụng lá, cành sẽ nảy chồi lá má»›i, trên Ä‘ó có mang theo hoa. Từ Ä‘ó ta có cách xá»­ lý ra hoa rải vụ nhÆ° sau:

1. Sau thu hoạch:

- Bón 5 kg phân hữu cÆ¡ + 1-2 kg NPK 16.16.8 + 0,4 kg vôi / cây.Cuốc xá»›i đất để vùi lấp phân khi bón.

- Muốn Na ra hoa rải vụ thì áp dụng kỹ thuật tuốt lá: pha 800 g Urê / 8 lít phun Æ°á»›t đẫm cây làm rụng lá già, số lá còn lại thì tuốt bỏ luôn.

- Sau khi lá rụng, cắt bỏ toàn bá»™ những cành nhỏ mọc trong tán. Chừa lại những cành to bằng ngón tay út trở lên và trên những cành ấy, cắt bỏ tất cả ngọn. Vết cắt ở nÆ¡i tiếp giáp giữa Ä‘oạn cành bánh tẻ và cành non. Sau khi cắt, ta có 1 bá»™ cành trụi lá toàn cành hữu hiệu, sẵn sàng ra cành má»›i và hoa. Đồng thời, tÆ°á»›i nÆ°á»›c đẫm lại cho Na.

2. Xá»­ lý ra hoa:

- Sau cắt 10 ngày, ở má»—i cành mọc ra 1 chùm chồi, nên tỉa bá»›t chừa lại khoảng 4 – 6 chồi khoẻ nhất / cành.

- Pha 35 ml RA HOA C.A.T + 15 g F.Bo / 8 lít phun sÆ°Æ¡ng đều các cành má»›i này 2 lần ( 5 ngày / lần ) để kích ra hoa.

=> 20 – 30 ngày sau khi cắt tỉa, trên đỉnh và nách lá của những tược vừa má»›i ra sẽ xuất hiện hoa.

- Bón phân: 1 kg NPK 16.16.8 / cây khi nhú lá má»›i.

3. Làm 2 đợt trái trong 1 vụ ( kinh nghiệm ở Tây ninh ):

Từ ngày tuốt lá đến khi thu hoạch là 4 tháng 10 ngày. Khi Na cho trái non, tuyển trái tốt, tròn đều chừa lại, tỉa bỏ trái xấu, méo. Cây Na nuôi ít trái, chất lượng trái tốt giá bán cao hÆ¡n. Sau khi Na đậu trái đến 3 tháng cho cắt nhánh già trong thân cây mẹ, tỉa sạch nhánh con ngoài cành. Đồng thời phun định kỳ F.Bo để nuôi trái và cho hoa.

NhÆ° vậy khi thu hoạch xong đợt 1, nhánh cắt trong thân mẹ và cành ngoài Ä‘ã Ä‘âm chồi, trổ bông cho trái đợt 2 trÆ°á»›c vụ thuận 1 tháng. Vườn Na sẽ bán được giá cao.

4. Nuôi trái:

- Khi trái to bằng há»™t sen bón 1 kg NPK 16.16.8 + 1 kg vôi cho 1 cây.

- Khi trái to bằng trứng cút, phun định kỳ DƯỠNG TRÁI ( 35 ml / 8 lít ) + F.Bo (15 g / 8 lít) 10 ngày / lần giúp trái to, múi lá»›n, cÆ¡m dày, ngon ngọt.

- TrÆ°á»›c thu hoạch 15 ngày pha 15 ml NUTRIMIX / 8 lít phun 1 lần giúp trái bóng đẹp và bảo quản tốt.

5. Tỉa & bao trái dành cho xuất khẩu:

Mục Ä‘ích là làm cho trái to, sáng đẹp đều, không bị tỳ vết đạt tiêu chuẩn xuất khẩu

và còn hạn chế sâu bệnh, rệp phá trái nên bán được giá cao. Cách làm: Khi trái to bằng

trứng cút, tỉa bỏ trái nhỏ, cành lá vÆ°á»›ng trái xong phun thuốc để diệt trứng, sâu hay

nấm có sẵn trên trái. Sau Ä‘ó 1 ngày dùng túi bao loại 16 x 20 cm bao trái lại, nhá»› xiết

chặt miệng bao.

Số lần xem trang: :12398Nhập ngày: 28-01-2010Điều chỉnh lần cuối: 28-01-2010