Cây Mù U Và Những Bài Thuốc Từ Vỏ, Rễ Cây, Nhựa Và Dầu Hạt

“Bướm vàng đậu nhánh mù u

Lấy chồng càng sớm lời ru càng buồn“.

Thuở còn thơ, tôi thường được nghe mẹ ngồi hát ru những câu ca xưa cũ. Những ngày ấy, mặc dù không biết nhánh mù u là nhánh gì nhưng cứ hễ nghe đến mù u là lại có cảm giác về một cái gì đó buồn buồn (có lẽ vì những bài ca có nhắc đến cây mù u đều gợi lên những số phận bẽ bàng, những bước lỡ lầm…).

Còn với trẻ con lên 5 lên 7 thì lại khác. Bọn nó thường đố nhau: “Trái gì bằng trái cau mà lại đau hai tật?”. Vâng, thì là mù u chứ gì nữa: vừa “mù” lại vừa “u”.

Chưa hết đâu, bọn con nít còn hái trái chọi chơi, rồi làm đạn bắn. Cái loại quả xanh xanh tròn tròn ấy, ăn không được nhưng chơi thì đủ trò.

Cây mù u trong đời sống hàng ngày

Nói đến trái mù u thì phải nói đến đuốc mù u – người ta làm bằng cách đập lấy trái già rồi lấy nhân bên trong giã ra, phơi khô, quấn với gòn cho thành cây rọi rồi đốt.

Trong cái ánh sáng đục mờ ấy, người ta kể cho nhau nhe bao câu chuyện buồn vui, lẽ sống ở trên đời.

Rồi còn thớt mù u nữa – cái loại thớt mịn chắc ấy xài 5 năm vẫn tốt và không bị dăm bào. Mỗi lần lên thành phố mà đem theo vài cái thớt mù u thì các mợ, các dì thế nào cũng vui đáo để!

Công dụng làm thuốc của cây mù u

Không chỉ gắn bó với đời sống hàng ngày, cây mù u còn có công dụng làm thuốc. Người ta thường dùng rễ, nhựa, hạt và dầu hạt trong nhiều trường hợp khác nhau (thường là dùng ngoài da).

1. Công dụng của dầu mù u

Dầu mù u được ép từ nhân hạt, có vị đắng và có các công dụng như:

• Giảm sưng đau, tê thấp.
• Giúp sát trùng.
• Cầm máu.
• Điều trị ghẻ và nấm tóc.
• Điều trị các bệnh về da (1) (2).

Cách dùng: thoa ngoài da.

Riêng với bệnh ghẻ lở, nếu không dùng dầu mù u để thoa thì bạn cũng có thể lấy một ít nhân hạt mù u (nhân tươi), đem giã nát rồi trộn đều với vôi, sau đó đun sôi và để dùng dần (thoa ngoài da) (1).

2. Công dụng của nhựa mù u

Nhựa mù u có mùi thơm đặc trưng và có vị mặn đắng, tính rất hàn. Theo công trình Cây thuốc An Giang của nhà nghiên cứu Võ Văn Chi thì nhựa mù u thường được dùng trong trường hợp gây nôn (để giải độc và điều trị chướng bụng).

Cách dùng: lấy nhựa đã khô, tán bột rồi hòa vào nước, uống nhiều lần thì sẽ nôn ra (1) (2).

Ngoài ra, nhựa mù u còn có các công dụng như:

• Giúp giảm sưng tấy.
• Điều trị nhiễm trùng da, loét da.
• Điều trị cam răng tẩu mã (thối loét da).
• Điều trị mủ ở tai.
• Điều trị mụn nhọt (1).

Cách dùng: tán bột rồi bôi ngoài da.

Riêng với chứng thối loét chân răng (cam tẩu mã), dân gian thường dùng theo bài thuốc kết hợp sau:

• Thành phần: nhựa cây mù u (phơi khô, tán thành bột) và bột hoàng đơn, liều lượng ngang nhau.
• Thực hiện: trộn hai loại bột trên rồi thoa vào chân răng và chỗ loét, thoa liên tục nhiều lần trong ngày (2).

Các bài thuốc từ rễ và vỏ cây mù u

Rễ và vỏ cây mù u có khi được dùng một mình, có khi được dùng kết hợp với các vị thuốc khác như:

1. Điều trị đau lưng do thận hư hoặc đau xương, phong thấp

• Chuẩn bị: 40 g rễ cây.
• Thực hiện: rửa sạch, chặt nhỏ ra rồi nấu nước uống trong ngày (1).

2. Điều trị chảy máu răng và nướu răng tụt xuống (làm lộ chân răng)

• Chuẩn bị: rễ cây mù u (dùng rễ tươi) và rễ cây rau khởi (rễ tươi), hai loại ngang nhau.
• Thực hiện: cho vào nồi, sắc lấy nước rồi chia ra nhiều lần ngậm trong ngày (ngậm một lát thì phun bỏ) (1).

3. Điều trị viêm tinh hoàn

• Chuẩn bị: vỏ cây tươi, một lượng vừa đủ.
• Thực hiện: rửa sạch, giã nát rồi đắp lên thường xuyên (2).

4. Điều trị đau dạ dày

Trong dân gian, vỏ cây mù u nổi tiếng với tác dụng điều trị bệnh dạ dày. Bài thuốc cụ thể như sau:

• Chuẩn bị: vỏ cây mù u (20 g, tán thành bột), cam thảo nam (14 g, tán bột) và 1 g bột quế.
• Thực hiện: trộn đều các vị thuốc trên rồi làm thành 100 viên, mỗi lần uống bốn viên, ngày uống hai lần.

Thông tin thêm

Cây mù u (Calophyllum inophyllum) có tán cành rộng và là loại cây khá chậm lớn (nhưng có thể sống hàng trăm tuổi). Theo kinh nghiệm dân gian thì những cây từ 7 – 10 năm tuổi sẽ cho quả và nhân hạt với lượng dầu tốt nhất và với quả tự chín, tự rụng rồi khô vỏ thì sẽ cho lượng dầu nhiều nhất (1) (3).

▼ Nguồn tham khảo

1. Võ Văn Chi, Cây thuốc An Giang, Ủy ban Khoa học và kỹ thuật An Giang, 1991, trang
2. Nhiều tác giả, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, tập 2, NXB Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội, 2004, trang 304.
3. Mù u, https://vi.wikipedia.org/wiki/M%C3%B9_u, ngày truy cập: 18/ 06/ 2020.