Cây ổi – Đặc điểm, Giá Trị Và Cách Trồng Chăm Sóc Ổi

Cây Ổi không chỉ là loại quả thơm, ngon, giàu dinh dưỡng mà còn chữa được nhiều bệnh nên rất được ưa thích. Hiện nay trên thị trường có nhiều giống ổi với những ưu điểm nổi trội:  sai quả, nhanh ra quả, có loại ra quả quanh năm, có loại dáng nhỏ xinh trồng chậu rất tốt kể cả nhà phố cũng trồng được. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu thêm thông tin về loại cây quen thuộc này nhé!

Cây ổi là gì?

• Tên gọi khác: Thu quả, Kê thị quả, Bạt tử, Phan quỷ tử, Phan thạch lựu
• Tên khoa học: Psidium guajava
• Họ: Thuộc họ Đào kim nương (Myrtaceae)

Cây ổi thuộc loại cây ăn quả, thân gỗ cứng, có tên khoa học Psidium guyjava L., có nguồn gốc từ châu Mỹ nhiệt đới, thuộc họ Myrtaceae – Sim.

Cây ổi ở Việt Nam còn được gọi là phan thạch lựu, hiện nay trên thị trường có nhiều loại: ổi bo, ổi mỡ, ổi tứ quý, ổi xá lị, ổi trâu, ổi găng, ổi đào…. Mỗi loại đều có những ưu điểm riêng.

Đặc điểm nổi bật cây ổi

Cây Ổi là một cây trồng quá đỗi quen thuộc, không chỉ trong đời sống hàng ngày mà còn trong cả ngành y học cổ truyền. Hiện nay, ổi ta không còn được trồng để lấy quả, vì quả nhỏ, số lượng hạt nhiều, thịt quả mỏng. Trên thị trường có đa dạng các loại ổi khác nhau, cho chất lượng quả tốt, vì thế ổi ta hiện được trồng chủ yếu để làm cây cảnh.

Ổi sống lâu năm với thân cây màu nâu vàng, trơn, nhẵn bóng, cứng rắn, chiều cao khoảng 3-10m, cây nhiều cành nhỏ. Lá ổi có màu xanh đậm, cuống ngắn, hình bầu dục, thuôn nhọn ở hai đầu.

Lá ổi mọc đối, rìa không có răng cưa, mặt dưới lá có lông mịn, mặt trên trơn nhẵn. Hoa ổi nhỏ xinh mọc đơn bông hoặc chùm nhiều bông. Hoa có 5 lá đài ôm gọn những tua hoa nhỏ mềm như pháo hoa, màu trắng tinh khôi, rất đẹp mắt.

Ổi rất sai hoa với những chùm mọc ở nách lá nên cây rất sai quả. Quả ổi có nhiều hình dáng tùy giống, chủ yếu là hình trứng, hình quả lê, hình cầu. Đầu quả có vết sẹo hình tròn do lá đài để lại. Ổi thường có màu xanh đậm khi còn non và chuyển xanh nhạt pha trắng khi về già.

Vỏ quả mỏng, thịt quả dày nhiều màu trắng, hồng,vàng, đỏ, tùy loại. Quả ổi chứa nhiều hạt hình đa giác không đều, màu vàng nâu, nằm phía trong lòng giữa thịt quả. Kích thước quả to nhỏ tùy loài. Ổi có vị ngọt, thơm, giòn, rất ngon miệng. Quả ổi ương giòn, thơm, ngọt. Quả chín thì mềm hơn nhưng vẫn thơm, ngọt.Hoa ổi nở vào tháng 3-4 hàng năm, quả ổi được thu hoạch vào tháng 8-9 hàng năm. Ổi thụ phấn nhờ côn trùng hoặc gió.

Ứng dụng cây ổi

Cây ổi từ lâu đã đi vào đời sống người Việt từ ngàn đời nay bởi nhiều đặc tính: dễ trồng, dễ chăm, sai quả, quả thơm ngon, các bộ phận của cây đều hữu dụng:

• Cây ổi thuộc loại cây bóng mát vừa giúp điều hòa không khí vừa che nắng nóng hiệu quả đem đến không gian mát mẻ, trong lành.
• Cây ổi có hoa đẹp, quả nhiều trông rất sinh động, những cây có dáng thế đẹp, sống lâu năm còn được lựa chọn làm cây trang trí cảnh quan trong sân vườn biệt thự.
• Ngày nay nhà phố thường trồng ổi trong chậu để ở ban công, sân thượng vừa làm cảnh vừa thu hái quả sạch, giàu dinh dưỡng đảm bảo sức khỏe cho các thành viên. Ngoài ra toàn bộ các thành phần trên cây ổi từ rễ, vỏ, lá, hoa, quả đều có tác dụng trong y học, chữa được nhiều bệnh:
• Các chất dinh dưỡng chứa trong quả ổi theo phần trăm:

+ Các chất axit hữu cơ chính: axit citric, 0,3% axit hữu cơ, axit malic.

+ Các loại đường trong ổi: 58,9% fructoza; 35,7% glucoza.

+ Các loại vitamin: 0,03 mg% vitamin B2; 0,03 mg% vitamin B1; 0,2 mg% vitamin PP; 50 –60 mg% vitamin C

+ Các chất dinh dưỡng khác: 77,9% nước; 0,5% tro; ,9% protein ; 0,3% lipit; 15 %cacbohydrat.

• Các nhà khoa học tại Mỹ đã công bố: trong 100g quả ổi chứa:

+  200mg vitamin C – chứa nhiều hơn so với quả cam

+ 0,06 mg vitamin A

+ 0,05 mg vitamin B1

+ 1 mg sắt

+ 15 mg canxi

+ 1g protein

Theo Đông y, lá ổi không độc, có vị đắng sáp, tính ấm, vị ngọt và chua, hơi chát có tác dụng giải độc, tiêu thũng, thu sáp chỉ huyết.

Quả ổi có vị ngọt, tính ấm, hơi chua sáp có công dụng thu liễm, kiện vị cố tràng.

Các bộ phận khác trên cây ổi như : búp non, lá non, vỏ thân, vỏ rễ, quả đều có công dụng chữa bệnh, làm thuốc.

Ngoài ra các dịch chiết từ cây ổi đều có công dụng làm săn se niêm mạc, cầm đi lỏng, kháng khuẩn, chữa lỵ mãn tính, viêm dạ dày ruột cấp và mãn tính, tiểu đường, băng huyết, dang thương xuất huyết, thấp chẩn, thấp độc….

Cách trồng chăm sóc cây ổi

Giống cây ổi: Ổi hiện nay có rất nhiều loại giống như: Ổi Bo, ổi Hương, ổi Đào,… cần chọn giống trồng hợp lý với đất, điều kiện khí hậu nơi mình ở. Chọn cây giống cứng cáp, khỏe mạnh, không bị sâu bệnh hại.

Đất trồng, khí hậu

• Đất trồng và khí hậu là hai điều kiện quan trọng cần chú ý nếu quyết định trồng Ổi. Độ PH của đất không vượt quá 6 và không thấp hơn 5. Nhiệt độ trồng cây nằm trong khoảng 30 độ C.
• Đất trồng nhiều ẩm tốt cho sự phát triển của cây. Đất trồng cần tơi xốp, thoáng và giữ nước tốt. Với loại đất trồng khô cần thường xuyên tưới nước, thời gian chăm sóc cây rất nhiều.

Thuộc loại cây thân gỗ khỏe mạnh, thân cây ổi lại cứng chắc nên rất ít sâu bệnh, ổi lại kháng chịu khắc nghiệt rất tốt nên dễ trồng và chăm sóc:

Ánh sáng: cây ổi ưa nắng, sáng hoàn toàn, tối thiểu 6h/ngày. Vị trí trồng cần thoáng đãng, thoáng gió, rộng rãi để cây phát triển.

Nhiệt độ: Cây ổi ưa khí hậu ấm, nóng, cây chịu rét kém, nhiệt độ ưa thích của ổi từ 16-35oC. Khi nhiệt độ xuống dưới 15oC thì quả ổi nhỏ và không đạt chất lượng. Khi nhiệt độ xuống đến -2 °C ổi sẽ bị chết. Tuy nhiên ổi có thể trồng được ở sa mạc nếu đủ nước.

Độ ẩm: Cây ổi ưa ẩm trung bình.

Đất trồng: cây ổi dễ tính nên trồng được ở nhiều loại kể cả đất hơi trũng. Để cây sai quả, thơm ngọt thì nên trồng ở đất màu mỡ, thoáng xốp, nhiều mùn.  Nên sử dụng công thức sau để trồng ổi tốt nhất: 6 đất thịt sạch + 0.5 trấu sống + 2 tro + 0,5 xơ dừa + 1 phân trùn quế, với pH 4,5-8,2 là phù hợp. Thêm phân trùn quế vào đất để đất thoáng xốp, rễ không bị nghẹt và bị nấm bệnh.

Kỹ thuật chăm sóc cây ổi

Tưới nước

Tưới nước thường xuyên cho cây  đảm bảo đủ độ ẩm trong đất. Liều lượng tưới khoảng 5 lít nước một gốc cây. Cứ định kì tưới 2 ngày 1 lần. Tưới nước quan trọng nhất là khi cây ra hoa và khi quả đang lớn

Tỉa lá, tỉa cành, tạo tán

• Khi thấy cây có lá và cành quá nhiều, cần loại bỏ bớt những cành, lá xung quanh gốc cây, những cành bị che kín. Khi thấy lá, cành bị sâu bệnh hại cần loại bỏ ngay. Thực hiện các công việc này giúp cho cây hạn chế được sâu bệnh và hạn chế tối đa sự phân tán các chất dinh dưỡng dành cho cây không cần thiết.
• Tạo tán, bấm đọt là công việc mà mỗi người muốn cây Ổi của mình có năng suất và chất lượng cao đều phải làm công việc này tạo điều kiện thuận lợi cho cành ra nhiều quả, diệt trừ sâu bệnh hại dễ dàng, thu hoạch quả nhanh chóng. Tạo tán cho Ổi còn giúp bộ rễ phát triển giúp cây  phát triển tốt nhất.
• Cách thực hiện tạo tán: Khi cây trồng được 3 tháng, cần quan sát ở vị trí gần mắt ghép, từ thân cây sẽ tạo ra những mầm mới chỉ để lại 3 mầm (được gọi là những cành cấp I). Cành cấp 1 tạo với thân 1 góc 50 độ, chiều dài cành vào khoảng 50cm. Khi cành này dài khoảng 0,7m cần cắt bỏ một nửa cành sau này cây sẽ thấp dễ thu hoạch quả. Từ cành mọc ra từ thân chính này sẽ mọc ra các cành mới (cành cấp 2), cành cấp 2 chỉ nên để kích thước của cành này khoảng 35cm là thích hợp nhất, mỗi cành cấp 2 chỉ để lại 2 đến 3 cành mới mọc ra gọi là cành cấp 3. Từ cành cấp 3 sẽ mọc ra nhiều cành mới tuy nhiên chỉ để lại khoảng 7 -8 cành với những cành yếu và mọc quá dày nhau hãy cắt bỏ để cây có những bộ tán cân đối.
• Sau khi cắt cành cần thực hiện quét một lớp vôi vào vết cắt để nước và sâu bệnh hại không có cơ hội xâm nhập vào vết thương của cây. Đồng thời cần vệ sinh vườn ổi, tưới nước cho cây, thu gom các cành cắt và đốt bỏ nhằm hạn chế việc lây lan sâu bệnh hại cho vụ bưởi sau.

Bón phân cho Ổi

Mỗi vụ trồng ổi cần cung cấp dinh dưỡng cho cây từ khi trồng đến khi thu hoạch xong. Năm đầu tiên cần bón phân N:P:K: theo tỷ lệ 12:15:18 chia làm bốn lần bón phân mỗi lần:  100gNPK + 50g amon sunphat. Sang năm thứ 2 cũng chia làm bốn lần bón như năm đầu, nhưng tăng tỉ lệ các loại phân gấp đôi so với năm đầu tiên. Cũng chia làm bốn lần bón như năm đầu tiên. Lượng phân bón tăng gấp ba lần so với năm đầu và mỗi lần bón cần bón thêm 50g magie sunphat. Sau năm thứ ba, từ năm thứ tư trở lên ổi đã ra hoa rộ cần bón thêm phân cho cây, trước khi ra hoa khoảng một tháng, cần bón thêm đạm giúp cây nở nhiều hoa. Đạm, lân và kali rất cần thiết cho sự phát triển của cây: đạm góp phần làm cây nhanh lớn, nhiều chồi. Lân góp phần làm tăng khả năng nảy chồi, đẻ nhánh ra hoa, ra quả và tăng sức đề kháng cho cây. Kali góp phần tăng khả năng cứng rắn và quả ổi đỡ bị rụng.

Sâu bệnh hại và cách phòng trừ

• Rầy mềm hại cây: Rầy mềm thường trú ngụ ở các mầm non và mặt dưới lá cây. Dấ hiệu nhận biết cây bị rầy mềm hại là mầm bị cuốn vào nhau, chồi chậm phát triển. Phòng và trị bằng cách phun Bassa 50ND với nồng độ 0,1-0,2% cho cây.
• Rệp hại cây: Ở Ổi thường tồn tại các loại rệp như: Rệp dính, rệp sáp hay rệp phấn trắng. Dấu hiệu nhận biết cây bị rệp hại là lá trên cây nhỏ, bị khô, quả bé. Cách phòng trị các loại rệp trên là phun Bi 58 40 EC nồng độ 0,1-0,2 cho cây.
• Ruồi đục quả: Ruồi hại quả làm thối ổi. Cần phòng trị bằng cách đặt bẫy dùng Methyl Eugenol để làm mồi bẫy ruồi. Đồng thời nhặt bỏ những trái ổi thối và tiêu hủy.

• Bọ xít hại trái: Phòng trừ bọ xít hại trái bằng cách phun thuốc đặc trị bọ xít hại trái cho cây. Nếu không diệt trừ sớm bọ xít sẽ làm chết cành và quả rụng hàng
• Sâu đục cành: Dấu hiệu nhận biết sâu đang đục cành là trên thân cây và cành cây xuất hiện có các mạt gỗ và phân sâu li ti bị đùn ra khiến cành bị chết khô và gãy. Phòng trị sâu đục cành bằng cách phun thuốc trừ sâu vào lỗ sâu
• Bệnh thán thư. Thường xuất iện vào mùa mưa, dấu hiệu nhận biết là xuất hiện những lốm đốm nhỏ màu nâu đen khi quả chín, quả bị bệnh hại sẽ bị nhỏ, cứng, khô và dễ rụng. Cần phòng trừ bệnh hại bằng cách phun Dithane M-45 nồng độ 0,1-0,2% cho cây
• Bệnh đốm lá: Dấu hiệu nhận biết là lá xuất hiện những đốm tròn bên ngoài màu nâu đậm, ở giữa nhạt dần. Bệnh làm lá nhỏ và rụng lá. Cần phòng trừ bằng cách phun Copper-B 65 BHN  nồng độ 0,1-0,2% cho cây.
• Bệnh đốm rong: Bệnh xuất hiện trên lá, trái có màu từ nâu đen. Phòng trừ bệnh hại bằng cách quét một lớp vôi lên gốc, đồng thời phun Copper Zinc 62 BHN nồng độ 0,1-0,2% cho cây.
• Ngoài ra còn có các loại sâu đo, sâu kén đục lá thấy lá bị lỗ chỗ nhỏ, sâu róm cần phun cho cây ổi phân lân hữu cơ, cacbamat để phòng trừ.

Chú ý khi trồng, trang trí cây ổi

Nếu trồng ổi trong chậu thì tỉa bớt quả nhỏ hoặc đầu ngọn để vừa đủ tránh làm quả rụng vì không đủ dinh dưỡng. Nếu ổi trồng đất thì không cần phải tỉa.

Sau mỗi đợt thu hoạch quả, thấy lá ổi bị kém đi thì cần tỉa bớt cành sâu, nhánh nhỏ để tập trung dinh dưỡng cho cây phát triển vụ sau.

10 bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu cây ổi

Dưới đây là thông tin về những bài thuốc có sử dụng dược liệu cây ổi:

1. Bài thuốc chữa viêm dạ dày, ruột cả cấp và mãn tính

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị lá ổi non với lượng tùy ý. Đem đi sấy khô rồi tán thành bột mịn. Mỗi lần lấy 6g uống cùng nước sôi ấm, ngày uống 2 lần.
• Bài thuốc 2: Cần có 1 nắm lá ổi cùng với khoảng 6 – 9g gừng tươi và 1 ít muối ăn. Tất cả nguyên liệu đem trộn đều rồi vò nát và cho lên chảo nóng sao chín. sau đó sắc lấy nước uống mỗi ngày đúng 1 thang.

2. Bài thuốc chữa cửu lỵ

• Chuẩn bị: 2 – 3 quả ổi khô thái phiến hoặc 30 – 60g ổi tươi.
• Thực hiện: Cho vị thuốc trên vào ấm sắc cùng 1 thăng nước trên lửa nhỏ để thu lấy 1/2 thăng. Có thể chia làm nhiều lần uống, ngày dùng chỉ 1 thang.

3. Bài thuốc chữa chứng tiêu hóa không tốt cho trẻ em

• Chuẩn bị: 30g lá ổi, 30g tây thảo, 15 – 30g gạo tẻ sao thơm, 1 – 12g hồng trà.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên cho hết vào nồi, đổ thêm 1 lít nước đun sôi trên lửa nhỏ đến khi cô lại còn 500ml là đạt. Có thể cho thêm 1 ít đường trắng cùng 1 ít muối hạt trộn đều và chia đều thành 2 lần rồi cho trẻ uống. Lưu ý, liều lượng này chỉ nên dùng cho trẻ từ 1 tuổi trở lên.

4. Bài thuốc chữa tiêu chảy

• Bài thuốc 1: Cần chuẩn bị 20g búp ổi hoặc vỏ ổi dộp, 12g búp hay nụ sim, 12g búp vối, 12g gừng tươi, 12g hạt cau già, 12g rốn chuối tiêu, 12g búp chè. Các vị thuốc cho vào ấm sắc lấy nước đặc rồi uống khi còn nóng.
• Bài thuốc 2: Cần có 12g búp ổi, 8g vỏ ổi dộp, 8g tô mộc cùng 2g gừng tươi. Những vị thuốc này cho vào ấm sắc cùng 200ml nước đến khi cô lại còn 100ml thì ngưng. Chia đều thành 3 lần uống, dùng 1 thang/ngày.

5. Bài thuốc trị thổ tả

• Chuẩn bị: Lá ổi, lá vối, lá sim và hoắc hương với liều lượng bằng nhau.
• Thực hiện: Cho các vị thuốc trên vào ấm giữ nhiệt hãm với 500ml nước sôi nóng như hãm trà. Dùng uống trong ngày khi thuốc còn ấm với liều 1 thang thuốc/ngày.

6. Bài thuốc chữa băng huyết

• Chuẩn bị: Quả ổi khô với lượng tùy ý.
• Thực hiện: Đem vị thuốc trên đi sao cháy tồn tính rồi tán thành bột. Mỗi lần lấy ra 9g uống với nước sôi ấm, tần suất 2 lần/ngày.

7. Bài thuốc chữa tiểu đương

• Chuẩn bị: 250 quả ổi.
• Thực hiện: Đem nguyên liệu đi rửa sạch rồi thái miếng và cho vào máy ép lấy nước. Chia đều ra thành 2 lần uống trong ngày. Hoặc có thể ăn mỗi ngày khoảng 200g quả ổi cũng cho tác dụng tương tự.

8. Bài thuốc chữa đau răng

• Chuẩn bị: Vỏ rễ ổi cùng với dấm chua.
• Thực hiện: Các nguyên liệu đem sắc cùng với nhau rồi dùng ngậm nhiều lần trong ngày.

9. Bài thuốc chữa sa trực tràng

• Chuẩn bị: 1 nắm lá ổi tươi.
• Thực hiện: Đem rửa sạch nguyên liệu rồi sắc kỹ lấy nước để ngâm rửa hậu môn. Có thể kết hợp sắc quả ổi khô uống để nâng cao tính công hiệu.

10. Bài thuốc giải độc ba đậu

• Chuẩn bị: 10g quả ổi, 10g bạch truật sao hoàng thổ cùng 10g vỏ cây ổi.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên cho vào ấm sắc trên lửa nhỏ với 1 bát nước. Cô lấy nửa bát rồi chia làm vài lần uống trong ngày.

Những bài thuốc trên được cho là lành tính và an toàn nhưng tuyệt đối không nên dùng khi đang bị táo bón hay tả lỵ có tích trệ chưa được giải quyết. Để đảm bảo an toàn, trước khi sử dụng dược liệu cây ổi cho mục đích chữa bệnh, bạn nên tham khảo kỹ ý kiến thầy thuốc.

Xem thêm: Cây Chanh Leo – Kỹ thuật trồng và chăm sóc Chanh Leo

Kết

Trên đây, Báo khuyến Nông đã chia sẻ cho các bạn một số thông tin về đặc điểm, công dụng, cách trồng và chăm sóc cây ổi. Hi vọng rằng bài viết trên đây sẽ cung cấp cho các bạn những thông tin bổ ích nhé.

Xem thêm:

• Giáng hương – Đặc điểm, công dụng, cách nhận biết gỗ giáng hương
• Hoa Mai – Nguồn gốc, Ý nghĩa và Cách trồng chăm sóc Hoa Mai
• Cá Hải Tượng – Những thông tin thú vị mà có thể bạn chưa biết về Cá Hải Tượng
• Cây Cúc Mâm Xôi – Cách trồng cúc mâm xôi đẹp nhất cho ngày tết
• Cây Bông Gòn – Đặc điểm, công dụng và những lưu ý khi sử dụng