Cây Ổi

CÂY á»”I

Tên khoa học: Psidium gayava

á»”i gốc ở vùng nhiệt Ä‘á»›i châu Mỹ (Brazil hoặc đảo Anti) hiện Ä‘ã thích nghi được và trồng phổ biến ở tất cả các xứ nóng. HÆ¡n nữa nó Ä‘ã thành cây ná»­a dại, và ở má»™t số nÆ¡i nó là má»™t thứ cỏ dại cần phải phá bỏ.

Ở Việt Nam Ä‘âu Ä‘âu ổi cÅ©ng mọc, trừ những núi cao. Ở đồng bằng cÅ©ng nhÆ° miền núi, miền Nam cÅ©ng nhÆ° miền Bắc, không hiếm những rừng ổi, rặng ổi hoàn toàn không được chăm sóc và mùa mÆ°a tháng 8 có nÆ¡i quả chín nhanh và nhiều đến Ä‘á»™ hái không kịp.

ĐIỀU KIỆN SINH THÁI

Cây ổi nhỏ hÆ¡n vải nhãn, cao nhiều nhất 10m, đường kính thân tối Ä‘a 30cm. Những giống má»›i còn nhỏ và lùn hÆ¡n nữa.

Thân chắc, khỏe, ngắn vì phân cành sá»›m. Thân nhẵn nhụi rất ít bị sâu đục, vỏ già có thể tróc ra từng mảng phía dÆ°á»›i lại có má»™t lượt vỏ má»›i cÅ©ng nhẵn, màu xám, hÆ¡i xanh. Cành non 4 cạnh, khi già má»›i tròn dần, lá đối xứng.

Hoa lưỡng tính, bầu hạ, mọc từng chùm 2, 3 chiếc, ít khi ở đầu cành mà thường ở nách lá, cánh 5, màu trắng, nhiều nhị vàng, hạt phấn nhỏ rất nhiều, phôi cÅ©ng nhiều. Ngoại hoa thụ phấn dá»… dàng nhÆ°ng cÅ©ng có thể tá»± thụ phấn.

Quả to từ 4 – 5g đến 500 – 700 g gần tròn, dài thuôn hoặc hình chữ lê. Hạt nhiều, trá»™n giữa má»™t khối thịt quả màu trắng, hồng, đỏ vàng. Từ khi thụ phấn đến khi quả chín khoảng 100 ngày.

Đánh giá chất lượng căn cứ vào các chỉ tiêu sau: Ít hạt, hạt mềm, bé: ở những giống dại tá»· lệ hạt so vá»›i khối lượng quả 10 – 15%, ở những giống tốt được chọn lọc, tá»· lệ này chỉ còn 2 – 4% thậm chí có giống gần nhÆ° không hạt. Cùi (phía ngoài hạt) nên dày vì cùi dày Ä‘i Ä‘ôi vá»›i ít hạt nhÆ°ng cÅ©ng có giống cùi mỏng ruá»™t, nhiều hạt vẫn được Æ°a chuá»™ng. Quả to, hình thù đều đặn, chín tá»›i, có mùi thÆ¡m: chỉ tiêu này giống các quả khác.

Cây ổi lá xanh quanh năm, không chịu được rét, Ä‘á»™ nhiệt -2oC cả cây lá»›n cÅ©ng chết. Ngược lại ổi chịu Ä‘á»±ng dá»… dàng những Ä‘á»™ nhiệt cao ở các sa mạc nếu đủ nÆ°á»›c. Độ nhiệt thấp ví dụ dÆ°á»›i 18 - 20oC quả bé, phát triển chậm chất lượng kém.

á»”i thích khí hậu ẩm, nếu lượng mÆ°a hàng năm 1.500 – 4.000 mm phân bố tÆ°Æ¡ng đối đều thì không phải tÆ°á»›i. Bá»™ rá»… của ổi thích nghi tốt vá»›i sá»± thay đổi Ä‘á»™t ngá»™t Ä‘á»™ ẩm trong đất. Nếu trời hạn, má»±c nÆ°á»›c ngầm thấp, ổi có khả năng phát triển nhanh má»™t số rá»… thẳng đứng ăn sâu xuống đất tận 3 – 4 m và hÆ¡n. Nếu mÆ°a nhiều, má»±c nÆ°á»›c dâng cao ổi Ä‘âm nhiều rá»… ăn trở lại mặt đất do Ä‘ó không bị ngạt.. Thậm chí bị ngập hẳn vài ngày ổi cÅ©ng không chết. Có thể lợi dụng đặc Ä‘iểm này chủ Ä‘á»™ng Ä‘iều khiển mạch nÆ°á»›c ngầm bằng phÆ°Æ¡ng pháp tÆ°á»›i tiêu để cho rá»… ăn nông ở lá»›p đất mặt nhiều màu mỡ.

á»”i trồng được ở nhiều loại đất, pH thích hợp từ 4,5 đến 8,2. Tất nhiên muốn đạt sản lượng cao chất lượng tốt phải chọn đất tốt, sâu và phải bón phân đủ và hợp lý. Cần nhấn mạnh: ổi mọc được bất cứ ở đất nào nhÆ°ng Ä‘ó là chỉ nói mọc, có cành lá, nếu muốn có nhiều quả, chất lượng tốt phải bón nhiều phân.

á»”i không sợ gió nhÆ°ng giống quả to lá to khi bị bão bị rách lá, rụng quả. Vậy nên chọn chá»— khuất gió hoặc trồng hàng rào chắn gió.

CÁCH TRá»’NG

Nếu trồng trong vườn, chăm sóc chu Ä‘áo, trồng vào thời gian nào cÅ©ng sống. Tuy vậy miền Bắc trồng vào tháng 2, 3 ; miền Nam trồng vào tháng 4, 5 đầu vụ mÆ°a đảm bảo tá»· lệ sống cao nhất.

Khoảng cách trung bình 5 x 5m (400 cây/ha). Ở miền Nam, khoảng cách trồng hẹp chỉ 4 x 4m có khi chỉ 3 x 3m. Có người trồng 4 x 2m khi cây giao tán thì 2 cây đốn 1, còn 4 x 4m. Ở những đất tốt, phân bón nhiều, chăm sóc đầy đủ có thể trồng thÆ°a hÆ¡n và ngược lại, trồng những giống má»›i, thấp cây, chóng được thu hoạch thì trồng dày hÆ¡n.

Theo các tác giả Ấn Độ, trồng dày ảnh hưởng đến chất lượng: Ä‘á»™ Brix thấp xuống, axit nhiều hÆ¡n tuy vitamin C cÅ©ng nhiều hÆ¡n (96).

Đào hốc để trồng: kích thÆ°á»›c 80 x 80 x80 cm hay 60 x 60 x 60 cm. Má»—i hốc bỏ khoảng 25 kg phân hữu cÆ¡ thật hoai (10 tấn/ha) cá»™ng vá»›i 1 kg supe photphat, 1 kg kali sunphat và phải Ä‘ào hốc bỏ phân trÆ°á»›c khi trồng 1, 2 tháng .

Kỹ thuật trồng không có gì đặc biệt, chú ý không làm vỡ bầu, không trồng quá sâu hoặc quá nông, phải tính đến Ä‘á»™ lún của đất, để sau khi tÆ°á»›i đẫm hoặc mÆ°a to làm cho cây lún sâu xuống đất, cổ cây vẫn ngang vá»›i mặt đất. Người ta thường cho rằng cây ổi dá»… tính, không cần chăm sóc. Đó là má»™t Ä‘iều sai lầm. Trồng giống ổi ngon, sản lượng cao phải chú ý tÆ°á»›i nÆ°á»›c bón phân nếu không cây ổi vẫn mọc, nhÆ°ng không hoặc ít quả. Tuy cây ổi chịu hạn và chịu úng nhÆ°ng cần nhiều nÆ°á»›c vậy phải cần tÆ°á»›i nếu quả non Ä‘Æ°Æ¡ng lá»›n gặp hạn và vườn ổi thoát nÆ°á»›c má»›i có nhiều quả và ít sâu bệnh. Yêu cầu bón phân của ổi cao hÆ¡n cam là má»™t thứ cây Ä‘òi hỏi bón phân nhiều, nhất là đạm.

DÆ°á»›i Ä‘ây là công thức bón cho ổi ở Ä‚nti

Năm thứ 1: phân há»—n hợp tá»· lệ NPK 12 – 15 – 18, 4 lần bón má»—i lần 100g cá»™ng vá»›i 50g amon sunphat.

Năm thứ 2: 4 lần bón phân há»—n hợp má»—i lần 200g, cá»™ng vá»›i 100g amon sunphat tức là cả năm 1300g cho 1 cây.

Năm thứ 3: 4 lần bón phân há»—n hợp má»—i lần 300g, cá»™ng vá»›i 150g amon sunphat cá»™ng vá»›i 50g magie sunphat tức là cả năm 2000g cho 1 cây.

Những năm sau, ổi Ä‘ã ra hoa rá»™ tăng lượng phân bón lên và tính thêm số lượng NPK trong sản lượng quả thu hoạch.

Má»™t tháng trÆ°á»›c khi ra hoa, người ta thường bón thêm phân nặng về đạm để ra hoa được nhiều.

Nếu được chăm sóc tốt ngay năm thứ 3 ổi Ä‘ã có sản lượng kinh tế và những sản lượng 30 – 50 tấn/ha trên diện tích lá»›n năm thứ 6, 7 khá phổ biến.

Mặc dù mọc khỏe, khi trồng thâm canh, đặc biệt vá»›i những giống Ä‘ã được cải tiến, ổi không ít sâu bệnh, nhất là về mùa mÆ°a và bao giờ cÅ©ng phải trừ cỏ.

CÁCH CHÄ‚M SÓC

Nấm Glomerella cingualata làm cho quả Ä‘Æ°Æ¡ng lá»›n ngừng sinh trưởng và Ä‘en lại do bị bào tá»­ nấm phủ kín. Nấm Fusarium và Macrophomina ở những đất không thoát nÆ°á»›c có thể làm chết cây con hoặc cây 3, 4 tuổi.

Má»™t loại tảo Cephaleuros virescens gây ra những vết màu xám trên lá và trên quả.

Những loại bệnh trên có thể trị bằng phun thuốc có đồng.

Tuyến trùng ở những đất cát gây hại Ä‘ôi khi Ä‘áng kể. Do Ä‘ó cÅ©ng phải chú ý luân canh, tăng cường bón phân tÆ°á»›i nÆ°á»›c.

Sâu ổi khá nhiều.

Tháng 6, 7 ở miền Nam cÅ©ng nhÆ° ở miền Bắc những quả ổi chín, cùi Ä‘ã mềm thường bị ruồi đục quả Dacus dorsalis đến đẻ, giòi đục luá»—ng, quả không ăn được, tá»· lệ bị hại Ä‘ôi khi đạt 70 – 80% số quả chín.

Thu hoạch kịp thời, ngay khi quả Ä‘ã đạt Ä‘á»™ chín thích hợp, nhặt những quả chín rÆ¡i vãi, Ä‘em xá»­ lý đồng thời vá»›i những quả khác cÅ©ng bị con ruồi này phá hại (Ä‘u đủ, cam, xoài …) là những biện pháp vệ sinh rất cần thiết. Đồng thời dùng Metila Æ gênola hoặc Hudrolizat de protein để dẫn dụ và dùng bả trá»™n vá»›i má»™t chất sát trùng nhÆ° Malathion v.v...

Nhiều loại sâu bệnh miệng hút nhất là rệp sáp phá hại ổi ở vườn ít chăm sóc, phổ biến nhất là Pseudococcus Citri.

Sâu Ä‘o, sâu kén đục lá lá»— chá»—, má»™t số sâu róm rất to ăn lá và quả non. Kiến mang rệp tá»›i Ä‘ôi khi cÅ©ng phải trị. Phun lân hữu cÆ¡, cacbamat có thể phòng trừ các sâu nói trên.

Vườn ổi tuyệt đối không để cỏ vì có cỏ rá»… ổi sẽ ăn sâu, không lợi dụng được màu mỡ trên đất mặt: bón phân kém tác dụng. Dùng Paraquat 1.000 ml trong 10 lít nÆ°á»›c không làm bắn thuốc lên lá rất có hiệu lá»±c, nếu không, phải dùng cuốc lưỡi mỏng và nông trừ cỏ quanh gốc.

Cây ăn quả nhiệt Ä‘á»›i thường ít chịu đốn tỉa. Riêng cây ổi và cây táo gai chịu đốn tốt hÆ¡n. Lý do: ổi ra hoa quả ở cành non khi đốn cành non ra nhiều, có thể chọn vị trí cho ra hoa quả. Đốn tạo hình cần làm sá»›m, mục Ä‘ích để cành khung khỏe, có thể sau khi ngắt ngọn để 4 cành khung, 3 tháng sau cắt cành khung, để lại má»—i cành má»™t Ä‘ôi cành cấp hai.

Ở miền Nam, cách đốn Ä‘Æ¡n giản hÆ¡n. Khi đốn tạo hình chỉ ngắt Ä‘i những cành nhỏ. Sau khi ra quả má»™t vài năm, cành già, thì cắt bá»›t cành nhỏ cành yếu rÅ© xuống. Thường đốn Ä‘au ở giữa hai hàng cây để dá»… Ä‘i lại.

THU HOẠCH, BẢO QUẢN

Trồng từ hạt, ổi được thu hoạch sau khoảng 4 năm. Trồng bằng cành chiết chỉ cần 2 năm, có thể ít hÆ¡n. Quả chín thì màu xanh lạt Ä‘i, sau chuyển vàng, vỏ quả nhẵn, nắn thì mềm hÆ¡n. Trẻ em thường bấm bằng móng tay, móng cắm phập vào là quả sắp chín. Không để trên cây lâu được vì chín nhanh, chim đến mổ.

Từ hoa đến quả chỉ cần hÆ¡n 3 tháng. Ở miền Bắc, ổi thường chín vào giữa mùa hè lúc này mÆ°a nhiều chất lượng kém, ở miền Nam Ä‘iều khiển bằng đốn tỉa, tÆ°á»›i bón có thể chín vào cuối năm, mùa khô chất lượng tốt hÆ¡n khi chín vào mùa mÆ°a. Tuy nhiên có thể có ổi chín quanh năm. Vào năm thứ 3 – 5 năng suất có thể đạt 20 tấn/ha, vào năm thứ 6, 7 : 50 tấn/ha và hÆ¡n.

á»”i rất mau chín, thu hoạch xong nên bán cho nhanh và để trong nhà chỉ giữ được vài ngày ở nhiệt Ä‘á»™ bình thường. Xá»­ lý bằng má»™t số hóa chất nhÆ° GA3 có thể giữ được lâu hÆ¡n.

Ở phòng lạnh: Ä‘á»™ nhiệt 5 – 15oC Ä‘á»™ ẩm không khí 85 – 90% có thể bảo quản được 3 – 4 tuần lá»….

Số lần xem trang: :3383Nhập ngày: 28-01-2010Điều chỉnh lần cuối: