Cây Tre Biểu Tượng Của Làng Quê Việt

Cây tre một biểu tượng đẹp của làng quê Việt Nam, của sức sống con người Việt Nam. Em hãy tả lại cây tre ở làng quê em cho các bạn ở vùng thị thành biết

Cây tre một biểu tượng đẹp của làng quê Việt Nam, của sức sống con người Việt Nam. Em hãy tả lại cây tre ở làng quê em cho các bạn ở vùng thị thành biết

BÀI LÀM

Quanh làng tôi có những khóm tre xanh mát, không biết chúng được trông từ hôi nào. Bố tôi bảo: “Hồi bổ sinh ra, nó đã có rồi”. Chúng rất thân thiết với người dân quê tôi. Nhìn từ xa, luỹ tre làng như một bức tường thành bao quanh thôn xóm - một bức tường xanh, mát mắt, suốt ngày suốt đêm rì rào to nhỏ với những cơn sóng của dòng sông quê. Tre mọc dày chen chúc nhau cây nọ tựa cây kia bất chấp nắng mưa bão dông, vươn lên trên cao đón nhận ánh sáng mặt trời. Các cụ già trong làng thường bảo: “Cây tre cũng như người dân quê mình một nắng hai sương, chịu thương chịu khó, bất khuất, kiên cường”. Thân tre tròn lẳn lại bóng láng, chia thành nhiều đốt như cây mía nhưng cành thì lắm gai lắm, nhất là những cảnh ở gần mặt đất. Càng lên cao càng ít gai nhưng lại rất nhiều lá. Lá tre nhỏ hình lưỡi bát, màu xanh đậm, mọc dày, kín, mưa không lọt qua được. Những ngày hè oi bức, nắng như đổ lửa trên đồng, luỹ tre làng là nơi che bóng mát cho người dân lao động, đồng thời tre cũng che nắng cho trâu nằm, ru cho trâu ngủ. Buổi chiều tà lũ trẻ chúng tôi thường ra ngồi dưới luỹ tre nói chuyện vui chơi. Có những đêm trăng sáng, luỹ tre làng cũng là nơi tụ hội của nam nữ thanh niên và của tụi nhỏ chúng tôi. Ở đây, diễn ra vô vàn những trò chơi lý thú: cướp cờ, bịt mắt bắt dê, kéo co, đánh trận giả... sôi động và hấp dẫn.

Tre đi vào cuộc sống của con người quê tôi như là người bạn tâm tình của muôn thể hệ. Người làng tôi ai đi xa cũng nhớ về luỹ tre làng xanh mát yêu thương, nơi ghi lại biết bao những kỷ niệm đẹp của tuổi thiếu thời.

Bài viết gợi ý:

Cây tre – biểu tượng của làng quê Việt Nam

Hình ảnh những lũy tre xanh cao ngút tầm mắt, thân tròn vững chãi đã trở thành biểu tượng không thể thiếu của làng quê Việt Nam hàng ngàn năm qua. Đối với người Việt, cây tre là loài cây “đa công dụng” đã trở thành một phần không thể tách rời khỏi đời sống thường ngày cũng như nền văn hóa của cả dân tộc.

Tre thuộc Bộ Hòa thảo, phân họ Tre, tông Tre (Bambuseae), là một nhóm thực vật thân xanh, thẳng, bên trong rỗng, phân thành nhiều đốt, trên thân có các mấu mắt. Lá tre nhỏ, thon dẹp, thuôn nhọn về phía đầu, sắc. Tre rất dễ sống, thường mọc thành từng quần thể chứ không mọc thành các cá thể riêng biệt.

Lũy tre làng thân thuộc.

Cây tre gắn bó với cuộc sống hàng ngày của người dân Việt, từ các đồ vật gia dụng (cột, kèo, rào), đũa, máng nước, rổ rá, vật dụng nông nghiệp (gầu, cán cuốc, cán xẻng). Cây tre non làm thức ăn rất ngon (măng), còn tre khô kể cả rễ cũng được tận dụng làm củi đun. Trong chiến tranh, tre được sử dụng làm vũ khí rất lợi hại (chông tre, gậy, cung tên). Tre còn là cây cho nhiều vị thuốc quý, có thể chữa được nhiều loại bệnh khác nhau.

Bí ẩn những bông hoa tre “trăm năm nở một lần”

Cây tre gần gũi là vậy nhưng lại tồn tại một bí ẩn lớn mà chắc chắn nhiều người không hề biết đến, đó chính là những bông hoa tre. Sự ra hoa của cây tre là một hiện tượng thú vị và rất hiếm gặp trong giới thực vật. Nếu như tre là loài cây phát triển nhanh nhất trên Trái Đất khi mỗi ngày thân cây có thể cao thêm tới 10cm, thì với hoa tre, cây lại cho hoa chậm nhất thế giới.

Cận cảnh hoa tre.

Chu kì nở kì lạ chính là một bí ẩn của hoa tre. Theo kinh nghiệm truyền lại từ nhiều thế hệ, phải từ 60 đến 100 năm, tre mới nở hoa một lần. Một khoảng thời gian dài bằng cả một đời người, thế nên có những người cả đời không biết đến bông hoa tre không phải là chuyện xa lạ.

Bụi tre ra hoa.

Điều thứ hai, hoa tre có một hành vi nở khá lạ, đó là nếu các cây tre được nhân giống từ cùng một cây mẹ, chúng sẽ nở hoa đồng loạt ở tất cả các nơi trên thế giới, không phân biệt vị trí địa lý và khí hậu, cho dù 60 -100 năm mới nở một lần. Nguyên nhân của hiện tượng này là do những cây tre con sinh ra từ cây tre mẹ đều mang cấu trúc gene tương tự nhau. Khi một cây tre ở Bắc Mỹ nở hoa thì những cây ở châu Á cũng đồng loạt nở hoa trong khoảng thời gian tương tự. Đây gọi là hiện tượng trổ hoa theo bầy.

Hoa tre.

Điều bí ẩn thứ ba: thời điểm tre nở hoa cũng là thời điểm tre bắt đầu giã từ cuộc sống. Sau mỗi vụ nở hoa, những cây tre sẽ khô kiệt, tàn úa và không bao giờ tự hồi sinh, mà phải nhờ đến bàn tay con người trồng lại. Một giả thuyết cho rằng, việc “dốc sức” cho quá trình sinh sản này đòi hỏi ở cây tre sự tổng hợp năng lượng khổng lồ, khiến cây không còn sức sống sau khi trổ hoa. Giả thuyết khác lại cho rằng, các cây mẹ chết để nhường chỗ cho các cây con.

Tre ra hoa vào mùa xuân trong một khu vườn ở Roskilde, Đan Mạch.

Ý nghĩa đẹp đẽ của cây tre

Theo quan niệm Á Đông, tre trúc là biểu tượng của mẫu người quân tử bởi loài cây này tuy cứng mà vẫn mềm mại, đổ mà không gãy, lòng rỗng như tinh thần an nhiên tự tại, không mê đắm quyền vị, vật chất. Và cũng như một người quân tử, tre và hoa tre chết đứng chứ không rũ xuống như những loài hoa khác. Đó quả là một hình ảnh hiên ngang hiếm thấy giữa đất trời.

Hoa tre và quả tre.

Còn trong phong thủy, cây tre là một trong những biểu tượng mạnh mẽ của sự trường thọ, tính kiên cường vượt qua mọi nghịch cảnh và khả năng chống chọi với sóng gió của cuộc đời. Không những thế, cây tre còn là biểu tượng của tài lộc, hạnh phúc, tình yêu và sự thịnh vượng. Ngày nay, tre không chỉ được dùng để trang trí trong gia đình, mà còn được sử dụng tại công sở, văn phòng làm việc…

- Có rất nhiều ý kiến đề xuất xung quanh việc chọn quốc hoa trong những ngày gần đây. Trong đó, cây tre là hình ảnh luôn gắn với quê hương đất nước vì thế rất phù hợp để trở thành biểu tượng văn hóa của người Việt Nam.

Tại sao lại không chọn cây tre?

Dù có đến hơn 60% số người được hỏi đồng ý với phương án hoa Sen (theo kết quả điều tra dư luận của Bộ Văn hóa - Thể thao – Du lịch), tuy nhiên ai cũng biết Sen là quốc hoa của Ấn Độ, việc chọn một loại hoa đã trở thành biểu tượng cho tâm hồn, cốt cách của một nền văn hóa lớn như vậy dễ bị hiểu là “ăn theo”, “đạo ý tưởng”…

Những phương án khác thì bị chê không vì nhược điểm này thì nhược điểm nọ. Hoa Mai vàng chỉ phổ biến ở miền Nam, hoa Đào rực rỡ lại ưa cái rét miền Bắc. Hơn nữa Mai và Đào dù đẹp nhưng đều là những loài cây chỉ khoe sắc được vào một thời điểm nhất định trong năm.

Tại sao lại không chọn cây tre làm biểu tượng văn hóa Việt? Tre khắc phục được tất cả những nhược điểm trên, phổ biến ở khắp vùng miền trên cả nước, lại là bạn đồng hành thủy chung, can đảm của dân tộc từ thuở xa xưa khai hoang, dựng nước và giữ nước. Tre hóa thân thành thế giới văn hóa tre trúc quây quần thân thiết với đời người, in hình in bóng đậm đà vào văn hóa, thi ca, nhạc họa, vào sâu xa tâm thức con người Việt Nam. Thêm nữa, dù tre không phải là một loại hoa nhưng vẫn có thể là biểu tượng văn hóa Việt Nam giống như lá phong là biểu tượng của Canada.

Việt Nam là xứ nhiệt đới gió mùa nên “xanh muôn ngàn cây lá khác nhau” (Thép Mới). Từ núi cao cực Bắc tới sông nước Cà Mau, mỗi vùng sinh thái đều tươi xanh những loài thảo mộc, hoa trái đặc trưng. Nhưng thân thương xiết bao, khi đâu đâu cũng bốn mùa xanh những lũy tre tươi tốt. Từ Bắc chí Nam, trên núi trên đồi bạt ngàn tre nứa giang vầu… Đồng bằng thì làng quê nào cũng lũy tre bao bọc, bờ đê nào cũng tre xanh chắn sóng và ngăn lũ, nên sông quê "nước gương trong soi tóc những hàng tre" (Tế Hanh).

Nay giữa Ba Đình, hai hàng tre xanh bình yên mang hồn quê xứ sở muôn đời che mát giấc ngàn thu Lãnh tụ Hồ Chí Minh - Người tiêu biểu nhất cho giang sơn và văn hóa Việt Nam.

Tre là bạn đồng hành thủy chung, thân thiết của người từ thuở xa xưa gian lao suốt nhiều thế kỷ khai hoang mở đất để rồi dựng nước. Những làng xã định cư với lũy tre xanh bao bọc ngăn gió bão, từ ấy đã là đặc trưng không chỉ của không gian sinh tồn của làng, mà còn là đặc trưng văn hóa - thẩm mỹ riêng có của làng quê Việt Nam ta. Trong sâu xa tâm thức người Việt từ thuở ấy, đã bình yên và xanh mát bóng tre.

Tre theo người cùng một lúc làm nên cả văn hóa vật thể lẫn văn hóa phi vật thể cho xứ sở chúng ta. Kiến trúc ư? Thì nhà tranh tre nứa lá, với phên với liếp tre đan. Tiện nghi ư? Thì nào giường chõng, bàn ghế, tủ chạn... cho đến lắm thứ đồ ăn thức làm: Nong nia, dần sàng, thúng mủng, rổ rá, cối xay tre... Công cụ nhà nông ư? Thì đòn càn đòn xóc, quang gánh... Đi lại trên sông nước, đánh bắt cá ư? Thì thuyền nan, thuyền thúng, cần câu, vó bè, nơm, đó, dậm tre đan... Đồ chơi và nhạc cụ ư? Thì que khăng, que chuyền, cây đu, diều sáo, sáo, tiêu, khèn bè, đàn tơ rưng tre nứa, cả cây nêu ngày Tết và cột cờ lễ hội đình làng...

Đó là thời đất nước chưa phát triển như hiện nay. Ở thời hiện đại, từ tre và nhờ có tre, có nứa cùng với song, mây, mà nên nghề thủ công, mỹ nghệ với lắm thứ hàng hóa tre trúc song mây, với những làng nghề tre mây có tiếng nay được nâng niu như một dạng văn hóa phi vật thể.

Hàng tre trúc, mây tre đan tinh xảo thời hội nhập đi ra thế giới, thu ngoại tệ và hơn thế, quảng bá hình ảnh Việt Nam.

Tre phản ánh cốt cách người Việt

Đến lượt con người lại nhận ra sự tương hợp kỳ lạ giữa phẩm chất của tre với cốt cách của chính mình, đến mức như là tri kỷ. Có thể kể đến áng văn tùy bút Cây tre Việt Nam của Thép Mới viết sau Chiến thắng Điện Biên Phủ, và bài thơ Tre Việt Nam của Nguyễn Duy viết thời đánh Mỹ.

Tre "ăn ở với người, đời đời, kiếp kiếp", "sống có nhau, chết có nhau chung thủy". Tre "mộc mạc", "nhũn nhặn" mà nhẫn nại không chê đất cằn, sá gì sương gió. Tre "ngay thẳng, thủy chung, can đảm", giàu lòng vị tha, bao dung, đùm bọc. Tre "thanh cao, giản dị, chí khí như người". "Tre xanh không đứng khuất mình bóng râm".

Có thể nói rằng cây tre là biểu tượng cho phẩm chất đặc sắc nhất của con người Việt Nam ta: đoàn kết, thủy chung, thanh cao, bất khuất. Là đức tính kiên cường ẩn tàng trong khả năng thích ứng dẻo bền vô hạn trước mọi tai họa thiên nhiên cũng như mọi biến thiên, bão táp và bi kịch lịch sử, cả do đến từ mọi phía lẫn do nội sinh, để trường tồn và phát triển.

Giống như cộng đồng người Việt, tre là lũy thép trước xâm lăng và bão lũ. Tre nhẫn nại chịu oằn mình, ngả rạp trước cuồng phong, bão lớn, để khi gió yên trời lặng lại vươn mình đứng thẳng thành lũy thành rừng, tre già măng mọc vô tận sinh sôi...

Tre xanh hiên ngang, nhũn nhặn, cứng cáp mà dẻo bền vô hạn nên xứng đáng là biểu tượng của cốt cách và các phẩm chất đặc sắc của con người và văn hóa Việt Nam ta.

Hà Quỳnh