CHẨN ĐOÁN, XỬ TRÍ TỔN THƯƠNG DA DO KIẾN BA KHOANG

Hiện nay, kiến ba khoang xuất hiện ở nhiều nới thuộc Thành phố Hà Nội. Nhiều người bị kiến ba khoang gây tổn thương trên da không khỏi lo lắng. Để có kiến thức phòng ngừa bệnh ở da do kiến ba khoang gây ra. Dựa trên kinh nghiệm trong quá trình khám chữa bệnh cho nhiều bệnh nhân và tổng hợp các kiến thức y văn về tác nhân gây bệnh này, tác giả trân trọng giới thiệu tới quy độc giả bài viết hướng dẫn chẩn đoán, xử trí tổn thương da do kiến ba khoang như dưới đây. 

1. Mở đầu

Kiến ba khoang thuộc lớp côn trùng, có tên khoa học là Paederus fuscipes Curtis, thuộc họ Staphilinidae (cánh cụt), bộ Cánh cứng.

Hình thể ngoài: Kiến ba khoang có thân mình thon, dài như hạt thóc (dài 1-1,2cm, ngang 2-3mm). Thân mình thường có màu vàng đỏ nhìn giống con kiến lửa. Trên thân thường có 3 khoang đen ở đầu, ngực và cuối thân. Tên gọi “kiến ba khoang” xuất phát từ đây.

Độc tính: Kiến ba khoang đốt rất đau, vết đốt của kiến được kiến truyền vào chất độc từ máu gây viêm, hoại tử giống như bị tạt a xít. Chất độc trong máu kiến ba khoang được xác định là Pederin (C24H43O9N), chất này có độc tính gấp 12-15 lần rắn hổ mang. Vì vậy, khi bị kiến ba khoang đốt ngoài gây hoại tử ở da còn có thể dẫn đến tử vong.

2. Biểu hiện ngoài da do kiến ba khoang

* Tại vị trí da bị bệnh: xuất hiện cảm giác đau rát vùng da bị kiến đốt.

* Hình ảnh tổn thương da

Tổn thương da do kiến ban khoang (nguồn: giadinh.net.vn)

– Vị trí: hay gặp ở các vùng da hở như cổ, mặt, cẳng tay, cẳng chân nơi dễ tiếp xúc với kiến. Tổn tường có thể ở một hoặc nhiều vị trí khác nhau. Tổn thường nhiều vị trí thường do khi nằm ngủ kiến đốt nhiều vị trí hoặc do ngủ đè lên kiến chết, chất độc trong máu dính vào các vị trí khác nhau trên da.

– Tính chất tổn thương: biểu hiện trên da ban đầu là những ban đỏ, sau đó là các mụn mủ, chợt loét nông trên da.

3. Cách xử trí khi bị kiến ba khoang đốt

* Một số điểm chú ý khi bị kiến ba khoang đốt

– Không nghiền nát, chà xát kiến khi thấy kiến đậu trên cơ thể vì việc nghiền nát sẽ làm chất Pederin từ máu kiến dính vào da và gây tổn thương lan rộng.

– Tránh gãi hay chà mạnh vùng da bị tổn thương và không tiếp xúc vùng da lành với vùng da bệnh.

– Rửa sách vùng da bị kiến đốt bằng xà phòng càng nhanh càng tốt để loại bớt chất độc bám trên da.

– Trường hợp phát hiện kiến đậu trên người thì cần phủi nhẹ để loại kiến khỏi cơ thể.

* Sử dụng thuốc cho vùng da bệnh

– Thuốc bôi tại chỗ:

+ Khi mới phát hiện kiến đốt: chỉ nên rửa nhẹ bằng nước sạch với xà phòng hoặc rửa bằng nước muối sinh lý. Sau đó bôi lên vùng da tổn thương bằng hồ nước để làm mát da, dịu da.

+ Khi tổn thương chảy dịch: sử dụng dung dịch xanh methylen, milian…

+ Khi tổn thương khô, đóng vảy: bôi các loại thuốc kem có corticoid như Flucinar, Gentrisone, Fucicor…

– Thuốc uống: chủ yếu dùng các thuốc kháng histamin như chlorpheniramin, Cetrizin…để giảm viêm, chống ngứa. Trong trường hợp nặng có thể phải dùng tới Corticoid toàn thân.

4. Phòng ngừa kiến ba khoang đốt

– Đóng kín cửa sổ hoặc sử dụng lưới che cửa nhất là ban đêm có bật bóng đèn hoặc sau khi trời mưa.

– Kiểm tra các vật dụng như khăn mặt, quần áo, giường chiếu… trước khi sử dụng.

– Vệ sinh sạch sẽ nơi làm việc và các khu vực quanh nơi ở.

– Không phơi quần áo, khăn mặt ở bên ngoài mỗi khi có trời mưa vì đây là thời điểm kiến phát triển rất mạnh.

– Nếu phát hiện kiến cần nhẹ nhàng loại kiến khỏi nơi ở, sinh hoạt. Không được giết, đập hoặc tiếp xúc trức tiếp với kiến ở nơi ở.

– Nếu bị bệnh cần đến bác sĩ chuyên khoa da liễu khám bệnh để được tư vấn, điều trị đúng.

– Định kỳ 4-6 tháng phun thuốc diệt côn trùng khu vực nơi ở. Thường xuyên vệ sinh nhà ở, chăn màng, giường chiếu và các vật dụng sinh hoạt.

– Nằm màn khi ngủ, mặc áo dài tay hoặc găng tay khi đi làm việc nơi có kiến ba khoang.

Lưu ý: Bài viết chỉ có tính chất tham khảo. Người bệnh nên đến cơ sở khám chữa bệnh hoặc bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và điều trị đúng cách.

BS. Đỗ Ngọc Ánh, Bộ môn Ký sinh trùng và Côn trùng, Học viện Quân y