Chấn Thương Cổ Chân ** [178 Cases]

I. Giải phẫu

  Xray.vn là Website học tập về chuyên ngành Chẩn Đoán Hình Ảnh   NỘI DUNG WEB » 422 Bài giảng chẩn đoán hình ảnh » X-quang / Siêu âm / CT Scan / MRI » 25.000 Hình ảnh case lâm sàng   ĐỐI TƯỢNG » Kỹ thuật viên CĐHA » Sinh viên Y đa khoa » Bác sĩ khối lâm sàng » Bác sĩ chuyên khoa CĐHA   Nội dung Bài giảng & Case lâm sàng thường xuyên được cập nhật !   Đăng nhập Tài khoản để xem Nội dung Bài giảng & Case lâm sàng !!!

Đăng nhập tài khoảnTên đăng nhập | EmailMật khẩu Lưu tài khoản Thành viên mới ⇒ Đăng ký ↵

Chú thích: 1. Thân xương chày; 2. Hành xương chày; 4. Mắt cá trong; 6. Diện khớp dưới; 7. Thân xương mác; 8. Hành xương mác; 9. Mắt cá ngoài; 10. Ròng rọc xương sên; 11. Xương sên; 12. Cổ xương sên; 13. Chỏm xương sên; 14. Mỏm sau xương sên; 15. Thân xương gót; 16. Lồi củ xương gót; 18. Xương ghe; 19. Xương hộp; 23. Lồi củ xương bàn V; 24. Diện khớp xương sên; 25. Khuyết mác; 27. Khớp cổ chân ngang; 30. Gân Achilles.

[gallery columns="2" link="file" ids="30874,30875"]

Chú thích: 1. Thân xương chày; 2. Hành xương chày; 4. Mắt cá trong; 6. Diện khớp dưới; 7. Thân xương mác; 8. Hành xương mác; 9. Mắt cá ngoài; 10. Ròng rọc xương sên; 11. Xương sên; 12. Cổ xương sên; 13. Chỏm xương sên; 14. Mỏm sau xương sên; 15. Thân xương gót; 16. Lồi củ xương gót; 18. Xương ghe; 19. Xương hộp; 23. Lồi củ xương bàn V; 24. Diện khớp xương sên; 25. Khuyết mác; 27. Khớp cổ chân ngang; 30. Gân Achilles.

[gallery columns="2" link="file" ids="30876,30877"]

Chú thích: 1. Thân xương chày; 2. Hành xương chày; 4. Mắt cá trong; 6. Diện khớp dưới; 7. Thân xương mác; 8. Hành xương mác; 9. Mắt cá ngoài; 10. Ròng rọc xương sên; 11. Xương sên; 12. Cổ xương sên; 13. Chỏm xương sên; 14. Mỏm sau xương sên; 15. Thân xương gót; 16. Lồi củ xương gót; 18. Xương ghe; 19. Xương hộp; 23. Lồi củ xương bàn V; 24. Diện khớp xương sên; 25. Khuyết mác; 27. Khớp cổ chân ngang; 30. Gân Achilles.

II. Vỡ xương gót

* Đại cương

– Gãy xương gót gặp khoảng 2% trong số các loại gãy xương nói chung và 60% trong số các gãy xương vùng cổ chân. – Nguyên nhân thường do ngã cao, 10-30% gặp các tổn thương phối hợp như chấn thương cột sống, gãy xương chậu, cẳng chân… – Xương gót là xương lớn nhất cổ chân, có mặt khớp ở nửa trước, phía trên. Ở cuối nửa sau có lồi củ xương gót là nơi bám tận của gân Achille.

* Cơ chế chấn thương

+ Nén trục dọc: ngã cao là cơ chế của hầu hết các chấn thương xương gót phạm khớp. Gãy xương gót xuất hiện do lực nén từ xương sên xuống xương gót. + Lực xoắn: có thể đi kèm với gãy xương gót ngoài khớp trong gãy mỏm trước, mỏm giữa, mỏm chân đế sên. Ở những bệnh nhân tiểu đường, có sự gia tăng tỷ lệ gãy lồi củ xương gót do cơ chế giật gân Achilles.

* Phân loại

– Gãy ngoài khớp (25-30%): + Gãy mỏm phía trước + Gãy lồi củ xương gót + Gãy mỏm trong + Gãy thân xương gót không liên quan đến diện khớp xương sên.

– Gãy nội khớp (70-75%) + Phân loại Essex Lopretti 1952: + Gãy kiểu lưỡi: đường gãy phụ xuất hiện bên dưới mấu khớp đi ra phía sau qua lồi củ xương gót. + Gãy lún: đường gãy phụ đi ra ngay phía sau mấu khớp sau.

* Chẩn đoán x-quang

– Tư thế thẳng: mất tính liên tục của vỏ xương, thay đổi trục của xương.

[gallery link="file" columns="5" ids="147250,38437,38439,38438,147251"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="123781,123782,123783"]

– Tư thế nghiêng: Đánh giá theo góc Bohler được lấy tên của Lorenz Böhler(15/1/1885 – 20/1/1973). Góc Bohler được tạo bởi 2 đường thẳng tiếp tuyến từ đỉnh đĩa gót đến đỉnh mặt trước và đỉnh sau xương gót. Trên phim nghiêng, đo góc giữa 3 lồi củ (trước-giữa-sau) cho ta góc Bohler, bình thường là 20-40 độ.

[gallery link="file" columns="5" ids="38367,171667,38366,18141,154982"]

– Góc Bohler < 20 độ: cơ chế gãy lún. Dồn lực toàn thân xuống xương sên và xương gót trong ngã từ trên cao và tiếp đất bằng xương gót, thường đi kèm chấn thương các xương cột sống do xương gót chịu lực trực tiếp và thân mình hứng gia tốc theo chiều thẳng đứng. – Góc Bohler trong khoảng bình thường cũng không loại trừ gãy xương gót không do gãy lún như trong va đập, yếu xương hay mòn xương (gãy ngoài bao khớp).

[gallery link="file" columns="7" ids="147253,38365,18143,38368,147367,154983,155764"]

* Một số dạng gãy

– Gãy giật lồi củ xương gót (Calcaneal tuberosity avulsion): Mảnh xương bị di lệch lên trên do gân Achilles kéo. Chấn thương này thường liên quan tới bệnh nhân tiểu đường, liên quan đến thưa xương.

[gallery columns="5" link="file" ids="18148,173716,18147,18146,18145"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="2" ids="87583,87584"] [playlist type="video" ids="87585"]

– Gãy xương vì người tình (Lover’s fracture – Don Juan fracture): gãy xương gót, cơ chế dồn lực xuống xương gót do ngã hoặc nhảy cao.

[gallery link="file" ids="18149,18150,18151"]

– Gãy xương do mệt mỏi (Stress fracture): + Gãy xương mệt mỏi hay gãy vi chấn (Stress fracture) là một chấn thương do chịu lực quá mức. Xương không ngừng sửa chữa và tự phục hồi. Sự mất cân bằng hoạt động giữa tế bào hủy xương và tạo xương => gãy xương mệt mỏi xuất hiện. Cơ bắp cũng đóng vai trò trong sự xuất hiện của gãy xương mệt mỏi. Các xương không được tạo ra để chịu quá nhiều lực và cơ bắp hoạt động như 1 tấm đệm giảm xóc => khi các cơ trở lên mệt mỏi và ngừng đệm => tất cả lực dồn đến xương. + Gãy xương mệt mỏi thường xảy ra sau một sự đổi mới chế độ luyện tập đã diễn ra (vận động viên thay đổi chế độ luyện tập) hoặc chịu 1 cường độ lực trong thời gia kéo dài (người lao động, đi giày mới) hoặc những người ít vận động đột nhiên thay đổi chế độ vận động. + Vị trí thường gặp ở các xương chịu lực chi dưới: xương đùi, xương cẳng chân, xương bàn chân.

[gallery columns="6" link="file" ids="155766,18153,18154,18155,18156,18157"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="89705,89707,89706,89708"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" columns="5" ids="113176,113177,113178,113179,113180"]

III. Vỡ xương sên

– Xương sên là một trong những xương quan trọng nhất của bàn chân, chịu lực phân bố của cơ thể. Gãy xương sên là loại gãy phổ biến thứ 2 ở cổ chân. Xương sên không có cơ hay gân bám vào. 60% bề mặt xương sên có sụn che phủ. Khi xương sên gãy, mạch máu nuôi dễ tổn thương => di chứng nặng. – Cơ chế gãy xương sên: phần trước bàn chân duỗi quá mức. Ví dụ: đạp phanh khi có tai nạn.

[gallery columns="4" link="file" ids="173564,146874,147257,147258,147260,169639,169638,66834,66835,66836,66837"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="73694,73691,73692"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" ids="89692,89694,89693"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" ids="172296,172297,172298"]

* Phân loại Hawkins

– Loại I: gãy cổ không di lệch. Loại này có 0-15% nguy cơ hoại tử vô mạch. – Loại II: gãy cổ di lệch + trật một phần hay hoàn toàn khớp sên gót, khớp chày sên bình thường. Loại này có 20-50% nguy cơ hoại tử vô mạch. – Loại III: gãy cổ di lệch + trật thân xương sên ra ngoài khớp chày sên, gót sên. Loại này có gần 100% nguy cơ hoại tử vô mạch. – Loại IV (Canale và Kelly): hiếm gặp, tổn thương loại III + trật khớp hoặc bán trật đầu xương sên khỏi khớp sên ghe. Loại ngày 100% nguy cơ hoại tử vô mạch.

[gallery link="file" columns="4" ids="89836,174318,89837,174319,89838,174320,89839,174321"]

* Viêm xương sụn bóc tách

– Viêm xương sụn bóc tách “Osteochondritis Dissecans (OCD)” là một bệnh của khớp xương. Trong đó, các đường rạn vỡ xảy ra tại lớp sụn khớp và trong lớp xương mỏng dưới sụn, kết quả là hình thành một mảnh rời của lớp sụn – xương này và sẽ bong ra khỏi đầu xương. Nguyên nhân chính của bệnh được cho là do thiếu máu trong lớp xương dưới sụn dẫn đến hoại tử vô mạch. – Viêm sụn – xương bóc tách gặp nhiều nhất ở người trẻ, nhất là sau một chấn thương khớp. Thường gặp nhất là ở đầu gối, tuy nhiên có thể gặp ở các khớp khác như khớp cổ chân và khớp khuỷu. – Nếu mảnh sụn-xương bong ra vẫn dính chặt với đầu xương, đặc biệt ở những người đang độ tuổi xương phát triển mạnh, người bệnh vẫn có thể không có hay chỉ có ít triệu chứng và tổn thương có thể tự lành. Vùng tổn thương dễ có xu hướng tách rời khỏi lớp sụn-xương. – Chỉ định phẫu thuật được đặt ra khi mảnh rời di chuyển tự do trong khớp hoặc gây kẹt khớp hay khi người bệnh bị đau liên tục và vận động khớp rất hạn chế.

IV. Gãy mắt cá

* Phân loại Danis Weber

– Loại A: + Do cổ chân bị khép và bàn chân xoay trong. + Gãy ngang mắt cá ngoài tại ngang hay dưới trần xương sên + Có thể kèm theo gãy chéo mắt cá trong.

[gallery link="file" columns="5" ids="18338,18339,18340,127735,127736"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="114931,114932,114933"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" ids="114935,114936,114937"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" ids="114941,114942,114943"]

– Loại B: + Do cổ chân bị dạng và bàn chân xoay ngoài. + Gãy chéo mắt cá ngoài do lực nén + Lực kéo có thể làm rách dây chằng chày mác dưới gây gãy mắt cá trong hay rách dây chằng Delta.

[gallery columns="6" link="file" ids="18347,18349,18350,18351,18352,114947"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="114948,114949,114950"]

– Loại C: + C1: gãy dạng cổ chân làm xương mác gãy chéo, trên dây chằng chày mác. Dây chằng này thường bị đứt. + C2: gãy dạng và xoay ngoài cổ chân làm xương mác gãy cao hơn nữa và màng liên cốt bị rách rộng hơn nữa. Có thể gãy mắt cá trong hay rách dây chằng Delta.

[gallery link="file" columns="5" ids="127738,127739,127740,127741,127742"]

=> Case lâm sàng:

[gallery link="file" ids="18359,18366,18367"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="114952,114953,114954"]

* Phân loại Lauge Hansen

– Loại 1: gãy ngửa xoay ngoài, cổ chân bị vẹo xoay ngoài gây gãy chéo đầu dưới xương mác, rách dây chằng Delta ở mắt cá trong hay gãy ngang mắt cá trong. – Loại 2: gãy ngửa khép cổ chân bị vẹo vào trong làm gãy ngang đầu dưới xương mác và gãy chéo, đứng dọc ở mắt cá trong. – Loại 3: sấp dạng gãy ngang mắt cá trong và gãy chéo xoắn mắt cá ngoài, tại đây đường gãy gần như nằm ngang. – Loại 4: sấp xoay ngoài, dây chằng mắt cá trong bị rách hay gãy mắt cá trong kèm gãy chéo xoắn xương mác ở trên khớp cổ chân.

* Gãy Dupuytren

– Gãy Dupuytren là một dạng gãy xương vùng cổ chân, được Baron Dupuytren mô tả năm 1832, với tổn thương đặc trưng là gãy mắt cá trong, gãy xương mác 1/3 dưới, đứt dây chằng chày mác dưới, doãng mộng chày mác và bán trật khớp chày sên ra ngoài. Sau này, Weber, Lauge – Hansen cũng đã mô tả loại gãy này và đưa ra phân loại A, B, C. – Hiện nay gãy Dupuytren được mô tả với các tổn thương: + Gãy mắt cá trong hoặc đứt dây chằng chày sên. + Gãy 1/3 dưới xương mác hoặc gãy đầu dưới xương mác ngang khớp chày mác dưới. + Đứt dây chằng chày mác dưới, trật khớp chày mác dưới, doãn mộng chày mác. + Bán trật khớp chày sên ra ngoài.

V. 1 số loại gãy

* Gãy Tillaux

– Được đặt theo tên của Paul Jules Tillaux , bác sĩ phẫu thuật và nhà giải phẫu người Pháp (1834-1904). – Là loại gãy đầu dưới xương chày phía trước-ngoài, thuộc loại Salter-Harris 3 – đường gãy chạy từ bề mặt khớp chày-sên qua sụn tiếp hợp. – Thường gãy xảy ra ở thời điểm sụn tiếp hợp bắt đầu đóng, nên hiếm khi kịp phát sinh rối loạn tăng trưởng.

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="114964,114965,114966"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" ids="114967,114968,114969"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" columns="4" ids="114972,114973,114974,114975"]

=> Case lâm sàng 4:

[gallery link="file" ids="114976,114977,114978"]

=> Case lâm sàng 5:

[gallery link="file" columns="4" ids="114980,114981,114982,114983"]

* Gãy 3 mặt phẳng 

– Gãy 3 mặt phẳng (Triplane fractures) là loại gãy Salter-Harris 4 – đường gãy từ bề mặt khớp qua sụn tiếp hợp tới hành xương. – Gồm nhiều kiểu gãy, thường phức tạp. Gãy 3 mặt phẳng bên trong thường gồm 2 hoặc 3 mảnh gãy.

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="114987,114989,114990,114991"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" columns="4" ids="114993,114994,114995,114996,114997,114998,114999,115000"]

VI. Trật khớp cổ chân

– Trật khớp chày sên – Trật khớp dưới sên (sên gót & sên ghe) – Trật khớp sên ghe – Trật cả 3 khớp xương sên

[gallery link="file" ids="115018,160564,160565,169645,169646,172887"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="115004,115005,115006"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" columns="5" ids="115010,115011,115012,115013,115014"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" columns="4" ids="115019,115020,115021,115022"]