Changpeng Zhao (CZ) Là Ai? Từ Nhân Viên Trạm Xăng đến Tỷ Phú ...

Changpeng Zhao (CZ) là ai?

Changpeng Zhao (thường được gọi tắt là CZ) là người sáng lập, đồng thời từng giữ chức vụ CEO của Binance, sàn giao dịch tiền điện tử lớn nhất thế giới tính theo khối lượng giao dịch. Trước khi sáng lập ra Binance, CZ từng là thành viên của nhóm phát triển Blockchain.info và là giám đốc công nghệ (CTO) của OKCoin.

Với thành công của Binance, CZ đã trở thành một trong những người giàu nhất thế giới. Theo Forbes, giá trị tài sản ròng của ông ước tính khoảng 15 tỷ USD.

Tuy vậy, vào ngày 22/11/2023, CZ đã từ chức CEO Binance sau khi nhận tội vi phạm luật chống rửa tiền (AML) của Mỹ. Binance sau đó đã thay thế ông bởi Richard Teng.

Đọc thêm: Tại sao Richard Teng xứng đáng là "người kế vị" CZ?

CZ trước Binance

Cha bị lưu đày, tuổi thơ vất vả

CZ sinh ra trong gia đình trí thức, cha mẹ ông đều là giáo viên; trong cuộc Cách mạng Văn hoá, cha ông - một giáo sư, bị chính quyền gán tội là "trí thức thân tư sản" và bị lưu đày tạm thời ngay sau khi CZ ra đời. Cuối cùng gia đình ông di cư đến Vancouver, Canada vào cuối những năm 1980 khi CZ tròn 12 tuổi.

Tại vùng đất mới này, CZ đã kiếm tiền để trang trải các chi phí trong gia đình, như làm nhân viên lật bánh burger tại cửa hàng McDonald's và làm việc ca đêm tại một trạm xăng.

CZ theo học chuyên ngành Khoa học máy tính tại Đại học McGill ở Montreal nhưng ông cũng bộc lộ tài năng trong lĩnh vực giao dịch ký quỹ (margin trading) và thị trường chứng khoán. Năng khiếu này đã phục vụ đắc lực cho con đường xây dựng sự nghiệp sau này của ông.

Tài năng công nghệ nở sớm

Sau khi tốt nghiệp, CZ dành thời gian ở cả Tokyo và New York, đầu tiên là xây dựng hệ thống khớp lệnh giao dịch tại Sở giao dịch chứng khoán Tokyo và sau đó phát triển phần mềm cho mảng giao dịch tương lai tại Tradebook của Bloomberg. Ở tuổi 27 anh chàng lập trình viên CZ được thăng chức ba lần trong vòng chưa đầy hai năm để quản lý các đội ở New Jersey, London và Tokyo, nhưng CZ trở nên mất kiên nhẫn.

Vì vậy, vào năm 2005, ông nghỉ việc và chuyển đến Thượng Hải để thành lập công ty Fusion Systems. Đây là nỗ lực đầu tiên của ông trong việc tạo dựng công ty của riêng mình và CZ dành 8 năm tại Fusion Systems trong khi tham gia vào các dự án kinh doanh khác. Trong thời gian làm việc tại đây, ông đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển một trong số những hệ thống giao dịch tần suất cao nhanh nhất thế giới cho các nhà môi giới.

Bán nhà để all-in vào Bitcoin

Năm 2013, lần đầu tiên CZ được giới thiệu về Bitcoin (BTC) trong một lần chơi poker với một người bạn đang làm cho một quỹ đầu tư mạo hiểm. CZ ngay lập tức quan tâm đến BTC, ông đọc sách trắng (white paper), thu thập thông tin qua các bài đăng trên diễn đàn Bitcoin Talk và thậm chí còn tham dự một số hội nghị về BTC. Một người bạn khác của CZ, Bobby Lee, CEO của BTCC cũng đã khuyên CZ nên dành khoảng 10% giá trị tài sản ròng của mình vào Bitcoin.

Sau đó, tại một hội nghị nhỏ ở Las Vegas, CZ đã gặp đại diện của Ripple, người này đã chuyển cho ông một ít XRP để dạy ông cách sử dụng nó. Sau khi hoàn tất “bài học”, CZ muốn chuyển đồng coin lại nhưng người kia trả lời: “Anh có thể giữ chúng và dùng chúng để dạy cho người tiếp theo.” Điều này đã châm ngòi cho cuộc phiêu lưu của CZ vào thế giới tiền điện tử.

Vào năm 2014, CZ đã bán nhà để all-in vào BTC. Nhưng chỉ ba tháng sau, BTC giảm từ 600 USD xuống 200 USD, khiến ông mất đi 2 phần 3 giá trị ngôi nhà trong khoảng hai năm - trước khi BTC tăng giá trở lại.

Khi được hỏi liệu ông có khuyên ai đó mạo hiểm như mình không, CZ trả lời: “Những người khác nhau có khẩu vị rủi ro và tình huống rủi ro khác nhau. Với những người đang chật vật trả nợ mua nhà hay cần thu nhập đảm bảo từ các khoản đầu tư để trả các khoản vay, tôi không khuyến khích họ bán nhà để all-in vào tiền điện tử, vì tiền điện tử rất dễ bốc hơi.”

Không chỉ bán nhà, CZ còn bỏ việc. Trong vòng hai tuần, ông nhúng chân sâu hơn vào thế giới tiền điện tử khi gia nhập Blockchain.info với tư cách là thành viên thứ ba của nhóm phát triển ví tiền điện tử. Là người đứng đầu bộ phận phát triển trong tám tháng, ông đã làm việc chặt chẽ với những nhà truyền bá Bitcoin nổi tiếng như Roger Ver và Ben Reeves.

Ông cũng đã làm việc tại OKCoin - một nền tảng dành cho giao dịch giao ngay giữa tiền pháp định và tài sản kỹ thuật số, với tư cách là giám đốc công nghệ  trong vòng chưa đầy một năm.

CZ và Binance trước đây

Hình xăm mang logo Binance 

Sau khi biết đến Bitcoin, CZ lặng lẽ nuôi tham vọng thành lập công ty tiền điện tử của riêng mình - tạo ra một nền tảng trao đổi tài sản kỹ thuật số thuần túy không liên quan đến tiền pháp định. Sau khi rời OKCoin, ông kiên nhẫn chờ đợi thời cơ, và cơ hội hoàn hảo đến với sự bùng nổ của ICO (đợt phát hành coin đầu tiên) năm 2017.

Vào tháng 7/2017, CZ tung ra Binance ICO, huy động được 15 triệu USD, khoảng 200 triệu token BNB đã được bán trong đợt này. Sau khi Binance ra đời, CZ thậm chí còn xăm logo của công ty lên cánh tay. Có thể gọi nền tảng giao dịch này là “thành công sau một đêm” vì chỉ trong vòng 6 tháng, Binance đã phát triển trở thành nền tảng trao đổi tiền điện tử số một thế giới và vẫn giữ vững vị trí đó cho đến hôm nay.    

Binance đã trở thành ngách đầu cơ lớn nhất thị trường và điểm đến hàng đầu để giao dịch những loại tiền điện tử có tính thanh khoản thấp hơn những đồng coin lâu đời như BTC và Ethereum (ETH). Trên nền tảng của mình, công ty cung cấp giao dịch với hơn 350 đồng coin - nhiều hơn gấp đôi số lượng coin do Coinbase cung cấp, theo Coingecko.

Binance đã thành công trong việc tạo ra “sự gắn bó của người dùng” bằng cách cho phép họ sử dụng BNB để giảm phí giao dịch - Tim Swanson, người đứng đầu bộ phận tình báo thị trường tại Clearatology, một công ty blockchain có trụ sở tại London, cho biết. “Họ thậm chí không còn cần phải là người đầu tiên niêm yết một đồng coin nào đó để sở hữu tính thanh khoản của nó,” Swanson nhận xét về Binance.

Công ty của CZ cũng là nhà cung cấp giao dịch phái sinh lớn nhất theo khối lượng, cho phép người dùng đầu cơ vào tiền điện tử với nhiều rủi ro hơn và phần thưởng cũng lớn hơn.

“Tôi không quan tâm đến tiền”

Khi được hỏi về sự giàu có của mình, CZ phủ nhận: “Tôi không quan tâm đến sự giàu có, tiền bạc hay thứ hạng.” Ông nói rằng những vấn đề này chỉ là sự phân tâm và đang chuẩn bị để cho đi gần như toàn bộ tài sản của mình trước khi chết.

Tuy luôn nỗ lực tối đa trong công việc nhưng CZ khá tối giản trong cuộc sống cá nhân. Không có nhà lớn, không có du thuyền, thậm chí ông còn không có một bộ com lê tử tế khi đi làm. Ông cũng không ăn mừng năm mới và vẫn ngồi ở nhà vì cho rằng “hôm nay cũng chỉ là một ngày khác”.

“Tôi không theo chủ nghĩa vật chất vì rất bất tiện để mang theo đồ đạc lỉnh kỉnh bên mình. Chỉ cần có điện thoại là đủ. Tôi muốn mỗi tháng có thể sống ở một thành phố khác nhau. Và với nền kinh tế chia sẻ, điều này giờ đây dễ hơn rất nhiều. Chúng ta không cần ô tô - Uber có mặt khắp mọi nơi. Có Airbnb nên tôi không cần mua nhà. Tôi cảm thấy mình không cần phải sở hữu nhiều thứ, điều đó khiến cuộc sống trở nên phức tạp hơn. Chỉ cần giữ mọi thứ đơn giản là đủ,” CZ nói.

Ông cũng cho biết rằng, nếu được lựa chọn, ông sẽ không muốn nổi tiếng. Nhưng Binance phải có một gương mặt đại diện để huy động tiền, thiết lập niềm tin với những khách hàng đã uỷ thác tiền cho công ty. “Tôi biết chúng ta đang ở trong một ngành mà về mặt kỹ thuật, chúng ta không cần niềm tin, nhưng sự thật thì chúng ta vẫn cần đặt niềm tin ở nhiều nơi khác nhau,” CZ nói.

Ông cũng tiết lộ rằng mình buộc phải trở thành gương mặt đại diện vì các thành viên khác trong team không muốn ra mặt công khai.

“Thành thật mà nói, tôi đã hy vọng Binance sẽ có một gương mặt đại diện đẹp hơn. Tôi không nghĩ mình là một diễn giả giỏi trước công chúng. Cũng có những người ưa nhìn hơn nhiều. Nhưng thật không may, với Binance, đó là tôi,” CZ nói.

CZ và Binance của sau này

Luật pháp trong crypto - câu chuyện không của riêng ai 

Trong một bài phỏng vấn năm 2018, CZ nói rằng Binance rất cố gắng để không trở thành người đứng đầu, “bởi vì việc trở thành số một đôi khi tạo ra các vấn đề khác, đặc biệt là với các cơ quan quản lý”. CZ có lý do để lo ngại về điều này.

Sau khi bị trục xuất khỏi Trung Quốc - nơi Binance được thành lập - công ty phải đối mặt với nhiều cuộc điều tra trên toàn cầu. Bộ Tư pháp và Sở Thuế vụ Hoa Kỳ đang điều tra xem liệu Binance Holdings Ltd., do CZ quản lý có phải là đường dây cho hoạt động rửa tiền và trốn thuế hay không.

Ngoài ra, Binance cũng bị cảnh cáo ở Anh, Nhật, Đức và một số quốc gia khác. Vào cuối năm ngoái, một cơ quan quản lý chứng khoán Canada đã khiển trách công ty vì nói với người dùng rằng công ty được phép hoạt động ở đây nhưng sự thật họ vẫn chưa đăng ký.

Đặc biệt, trong năm 2023, Binance liên tục đối mặt với những thách thức pháp lý ở nhiều quốc gia. Kể từ tháng 3/2023, Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai (CFTC) đã khởi kiện Binance cùng CZ do những vi phạm liên quan đến tuân thủ pháp luật, bao gồm cả những cáo buộc về việc tiếp tay cho nạn rửa tiền. Đến tháng 6/2023, Binance tiếp tục bị các cơ quan của Mỹ và Pháp khởi kiện do có hành vi thao túng thị trường tiền mã hoá.

Do những rắc rối pháp lý liên tiếp, công ty của CZ đã buộc phải rút lui khỏi thị trường Canada và Hà Lan, đồng thời đối mặt với việc từ chối cấp phép hoạt động tại các chi nhánh ở Anh và Đức. Tại khu vực châu Á, hoạt động của Binance cũng bị hạn chế tại Philippines và gặp những khó khăn nghiêm trọng trong việc mở rộng dịch vụ tại các thị trường lớn như Trung Quốc, Indonesia và Thái Lan.

Sau cùng, CZ đã thông báo từ chức CEO của Binance trên nền tảng X (Twitter cũ) và nhận tội tại tòa án Seattle vì sàn giao dịch này đã không tuân thủ các quy định chống rửa tiền của Mỹ, bao gồm việc không có hệ thống phù hợp để xác định và báo cáo các giao dịch đáng ngờ.

Tương lai của Binance

Việc CZ từ chức là một bước ngoặt lớn đối với Binance. Theo thông tin từ Cointelegraph, Binance đã chịu những tác động tiêu cực vì hình ảnh của vị tỷ phú này đã trở thành biểu tượng gắn liền với sàn giao dịch kể từ khi nó được thành lập.

Theo New York Times, ngày 22/11/2023, Binance phải đối diện với khoản tiền phạt lên đến 4,3 tỷ USD. Không dừng lại ở đó, cá nhân CZ cũng phải đối mặt với án phạt dân sự trị giá 150 triệu USD, đồng thời bị cấm đảm nhiệm bất kỳ vị trí lãnh đạo nào trong công ty suốt ba năm, cũng như không được phép rời khỏi Hoa Kỳ cho đến khi phiên xét xử kết thúc vào tháng 2/2024.

Bên cạnh đó, nhiều khả năng tương lai của Binance sẽ phụ thuộc vào việc liệu sàn giao dịch này có thể hòa giải với các cơ quan quản lý trên thế giới và tìm một địa điểm thuận lợi để thành lập trụ sở chính của mình hay không?

“Miễn là bạn tiếp tục bước đi”

Tuy gặp nhiều rắc rối với pháp luật cùng với những khó khăn trong quá trình xây dựng công ty, nhưng CZ vẫn là biểu tượng của Binance khi dẫn dắt sàn giao dịch này đạt được những thành công rực rỡ trong quá khứ. Một câu chuyện ngụ ngôn mà ông từng nghe ai đó kể lại đã trở thành mỏ neo giúp ông lạc quan ngay cả trong những thời khắc đen tối nhất. "Nếu bạn đi bộ đến đáy của một thung lũng, bạn sẽ làm gì? Và câu trả lời khá đơn giản: Bạn cứ bước đi, miễn là bạn tiếp tục bước đi. Rồi cuối cùng bạn cũng sẽ ra khỏi thung lũng."

Khi được yêu cầu đưa ra lời khuyên cho thế hệ nhà sáng lập tiếp theo về việc nên lấy bằng khoa học máy tính hay bằng thạc sĩ quản trị kinh doanh, CZ bảo hãy chọn cả hai. Quan điểm của ông là trong lĩnh vực tiền điện tử, bạn buộc phải giải quyết tất cả mọi thứ: công nghệ, mô hình kinh doanh, phát triển kinh doanh, đàm phán thỏa thuận, marketing, dịch vụ khách hàng, pháp lý, kế toán, tài chính, nhân sự. Và CZ khiêm tốn cho rằng mình không phải chuyên gia trong bất kỳ lĩnh vực nào trong số này.

CZ có vẻ rất hài lòng với sự nghiệp của mình: “Tôi cảm thấy mình thực sự may mắn khi có cơ hội được làm những gì mình đang làm - tăng cường khả năng tiếp cận tiền điện tử của mọi người, tăng khả năng tự do kiếm tiền cho mọi người trên khắp thế giới. Đây là điều thực sự khiến tôi tràn đầy năng lượng để làm việc.”

Đọc thêm: 15 nguyên tắc của Changpeng Zhao trong công việc và đời sống