Chầu Bé Bắc Lệ - Phủ Dầy Nam Định

Chầu bé Bắc Lệ là vị thánh chầu rất linh thiêng và thường xuyên hiển linh ngự đồng, chầu đứng cuối cùng trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà sau Chầu Mười Đồng Mỏ, cũng có lẽ là chầu đứng cuối nên được gọi Chầu Bé. Tuy thứ bậc chầu là cuối cùng trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà nhưng không một ai hầu mà chầu không ngự đồng, cứ mỗi khi chầu ngự đồng là cả một bầu không khí vui tươi hồ hởi đón chầu về đồng. Tên Bắc Lệ là địa danh nơi chầu hiển linh.

“Ai lên tới Cao Sơn xứ Lạng Hỏi thăm đền chầu bé nơi nao Hỏi ra Bắc Lệ đi vào Ngôi đền chầu ngự thấp cao mấy tầng Ngàn cỏ hoa nghiêng mình rủ lá Bầy chim muông bách thú quỳ tâu Chim oanh ríu rít bên lầu”

— Trích văn Chầu Bé Bắc Lệ

Thần tích Chầu Bé Bắc Lệ

Miền Bắc Lệ, Hữu Lũng, Lạng Sơn cho đến ngay nay vẫn lưu truyền nhiều thần tích về vị chúa bà linh thiêng anh linh nhất vùng Lạng Sơn –  Chầu Bé Bắc Lệ, chầu vốn gốc người Nùng giáng sinh xuống miền Bắc Lệ, Hữu Lũng, Lạng Sơn dưới thời vua Lê Thái Tổ. Tương truyền rằng, Chầu Bé Bắc Lệ là do Mẫu Thượng Ngàn hóa thân, chầu có phép thần thông biến hiện do Đức Thái Tổ ban quyền, ra sức giúp vua Lê Thái Tổ trong cuộc kháng chiến mười năm chống quân Minh, và sau này được vua phong là Lê Mại Đại Vương. Vì vậy, đôi khi Chầu Bé cũng được người ta đồng nhất với Chúa Bà Sơn Trang.

>> XEM THÊM: 

Người có căn Chầu Bé Bắc Lệ

Chầu Chín Cửu Tỉnh      

Chầu Lục Cung Nương     

Chầu Bé Bắc Lệ là vị thánh chầu có công lao giúp dân, giúp nước, anh linh hiển hách chống quân xâm lược nhà Minh, khi thanh nhàn ,chầu cùng các tiên nữ dạo chơi khắp chốn thắng cảnh hữu tình, dạy dân chúng trồng trọt chăn nuôi, lên rừng làm ruộng bậc thang, xuống sông suối đánh bắt cá tôm. Với phép thiêng, Chầu Bé lay núi chuyển ngàn, đôi lúc rong chơi chầu lấy tàu lá giả làm hàng bán để trêu đùa người trần gian. Tuy đành hanh, sắc sảo nhưng Chầu cũng hết sức nhân hậu, có việc dữ lành Chầu đều mách bảo cho người trần được biết mà tránh. Chầu anh linh giúp dân giúp nước độ người viễn xứ tha hương, lúc lại hiện hóa ra người bán hàng, chữa bệnh cứu người.

“Tuổi chầu Bé đương tuần trăng độ Phép sơn trang đức tổ danh truyền Phép tiên lay núi chuyển ngàn i i i Bẻ ba tàu cỏ giả hàng bán chơi Bạn Thổ, Mán nơi nơi tìm đến Đàn ngũ âm múa lượn hát ca Chiều chiều thơ thần bên đồi i i i”

Người có căn Chầu Bé Bắc Lệ

Chầu Bé Bắc Lệ khi loan giá ngự đồng

Chầu Bé Bắc Lệ cùng với Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn và Chầu Lục Cung Nương, là ba vị Thánh Chầu  trên Thượng Ngàn hay về ngự đồng nhất. Tuy thứ bậc chầu cuối cùng trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà nhưng không một ai hầu mà không thỉnh chầu vệ ngự. Khi Chầu ngự về đồng thường hay mặc áo đen hoặc áo xanh chàm (trước đây chầu chỉ mặc quầy và áo ngắn đến hông), chân đi xà cạp, trên vai đeo gùi hoa. Khi Chầu về đồng, sau khi hành lễ  khai quang rồi múa mồi. Đôi khi Chầu Bé có thể giống như Chầu Đệ Nhị và Chầu Lục  trong nghi lễ chứng  tòa Sơn Trang trong đàn mở phủ, sang khăn cho tân đồng hoặc chứng mâm giầu trình, ban tài phát lộc cho thanh đồng đệ tử cùng bách gia trăm họ. Có thể nói trong các giá hầu, giá Chầu Bé Bắc Lệ là một trong những giá hầu với âm hưởng và nghi thức vui tươi, rộn ràng, nhộn nhịp nhất.

Thanh đồng Kim Huệ (Thủ nhang Phủ Chính Tiên Hương – Phủ Dầy Nam Định) loan giá Chầu Bé Bắc Lệ.

Khánh tiệc Chầu Bé Bắc Lệ

Tiệc Chầu Bé Bắc Lệ vào ngày 20/9 âm lịch, có nơi tổ chức vào ngày 12/9 âm lịch.

Đền thờ Chầu Bé Bắc Lệ

Đền thờ chính của Chầu Bé là ngôi đền nhỏ bên cạnh đền Bắc Lệ ở xã Thanh Tân, huyện Hữu Lũng, Lạng Sơn. Ngoài ra, ở một số bản đền có các Chầu Bé cũng trên Thượng Ngàn, là  các vị chầu bé bản đền và chỉ khi về chính đền, các vị đó mới ngự. Ví dụ như: Chầu Bé Đông Cuông (ở Đền Đông Cuông, Yên Bái), Chầu Bé Đồng Đăng (ở Đền Đồng Đăng, Lạng Sơn); Chầu Bé Tam Cờ (ở Đền Tam Cờ, Tuyên Quang); Chầu Bé Đền Ghềnh (ở Đền Ghềnh, Hà Nội). Tuy có sự xuất hiện của các vị Chầu Bé tại các đền khác nhau, song người ta coi đó là Chầu Bé Bắc Lệ đang giáng hiện muôn nơi. Và đền thờ Chầu Bé Bắc Lệ cũng là một địa điểm tâm linh linh thiêng nhất. Vào ngày lễ tiêc Chầu Bé, người dân địa phương và du khách muôn nơi nô nức đổ về khu di tích này để chiêm bái và thành tâm dâng lễ lên chầu, bên cạnh đó nghi thức thường thấy múc nước suối đền Bắc Lệ để lau tượng như một nghi thức thiêng liêng trong lễ tắm ngai tại đây.

Di tích lịch sử Đền Công Đồng Bắc Lệ.

Bản văn Chầu Bé Bắc Lệ

Dưới đây ban biên tập xin gửi tới bạn độc là một vài bản hát văn Chầu Bé Bắc Lệ mẫu mực trong nghệ thuật hát văn Việt Nam. Văn Chầu Bé thường được sử dụng rất nhiều trong mỗi buổi thực hành nghi lễ.

Bản văn Chầu Bé Bắc Lệ thứ 1

Ai lên tới Cao Sơn xứ Lạng Hỏi thăm đền chầu bé nơi nao Hỏi ra Bắc Lệ đi vào Ngôi đền chầu ngự thấp cao mấy tầng Ngàn cỏ hoa nghiêng mình rủ lá Bầy chim muông bách thú quỳ tâu Chim oanh ríu rít bên lầu Phượng Hoàng tung cánh về chầu Động Tiên Vượn trên non ru con rầu rĩ Thú lâm sơn cảnh đẹp tự nhiên Một bầu gió mát trăng thanh Đàn thông réo rắt bên duyền suối reo Đường uốn khúc quanh đèo dốc núi Núi hiểm nghèo đất sỏi đá ong Một bầu sơn thuỷ thong dong Công Đồng Bắc Lệ , Kì Cùng ,Thất Khê Trăm thứ quả mang về tiến Mẫu Hái rau bi, củ đậu măng tươi Cơm lam , rau sắng củ mài Khoai môn đậu lạc sắn đồi rượu tăm Bạn tri âm đông đào tây liễu Áo xanh chàm yểu điệu vào ra Gót tiên quảy lẵng hái trà Chân quấn xà cạp nón tu lờ,dao quai Miệng chầu cười trăm hoa đua nở Chầu phán tiếng Nùng , tiếng Thổ tiếng Kinh Đàn thông dạo khúc thanh bình Sênh ngô sáo trúc tính tình hoà ca Thường dạo cảnh Bảo Hà Trái Hút Đền Đông Cuông Đức Đại tối linh Tuyên Quang cảnh trí hữu tình Núi Dùm Mẫu ngự ,thác ghềnh cỏ hoa Ngự cung cấm một toà thạch động Đền Ỷ La lồng lộng ngôi cao Cây Xanh chầu mắc võng đào Mỏ Than chầu ngự thấp cao mấy tầng Cảnh núi rừng đèo heo hút gió Thú sơn lâm hoa cỏ tốt tươi Minh Lương suối lượn quanh đồi Chầu thường dạo cảnh khắp nơi hữu tình Lai Châu, Suối Rút Hoà Bình Đỉnh non Bắc Kạn một mình cheo leo Sơn Lâm như nước thủy triều Khi thăng khi giáng khi đầy khi vơi Hôm nay tấu thỉnh khuyên mời Thỉnh mời Chầu Bé giáng nơi bản đền Đăng trà quả thực dâng lên Khuông phù đệ tử thiên niên thọ trường.

Bản văn Chầu Bé Bắc Lệ thứ 2

Kim chi ngọc diệp rành rành Chầu bé Bắc Lệ giáng sanh hạ trần Núi xếp núi mấy tầng cao thấp Cây chen cây tràn ngập màu lam Đền thờ chầu bé trên ngàn Có con suối nhỏ bắc ngang chân đồi Đàn cá lội đua bơi rẽ sóng Nước long lanh in bóng trăng thu Ngàn thông cất tiếng hát ru Hoa thơm quả ngọt bốn mùa ngát hương Chầu bé thượng Thổ Nùng chính gốc Áo chàm xanh khăn lục đội đầu Đai xanh kiềng bạc túi trầu Tay cầm dao quắm,vác bầu nước khe Dận hài sảo , đầu cài trâm dím Vòng kim cương tam khí lồng tay Hây hây mặt nước vơi đầy Như bông hoa nở trước ngày đầu xuân Tuổi Chầu bé đang tuần trăng độ Phép sơn trang đức tổ ban truyền Phép tiên biến lá làm thuyền Bẻ ba tàu cọ giả hàng bán chơi Bạn Thổ Mán nơi nơi tìm đến Vượt cửa ngàn cung tiến quả hoa Tụ Long ,Bảo Lạc, Tam Cờ Sông Thao sông Cả sông Bờ sông Dâu Khắp đâu đâu nức danh Thần Nữ Tự cổ triều quốc sử còn ghi Danh thơm Nam Bắc Trung kỳ Giúp dân hộ quốc độ trì bốn phương Sắc phong tặng đại vương trường trị Trên Bắc Lệ ngàn tú khí danh lam Chim kêu vượn hót trên ngàn Tả thời bạch hổ hữu thời thanh long Dòng bích lãng nước trong leo lẻo Dải sông Tô uốn éo xinh ghê Thông reo trúc hóa tứ bề Đền thờ cao ngất trông về Bắc Ninh Vẻ tinh tú bên ghềnh vị thuỷ Chầu giáng đền trấn trị yêu ma Chầu về trắc giáng điện tòa Khuông phù đệ tử vinh hoa thọ trường. Ngự : Tính hay vỏ đắng gừng cay Trầu têm cánh phượng , lại hay thuốc lào Con mới dâng lên một ống vôi đào Cau xanh cả quả, thuốc lào cả phong. Nguyên xưa hầu mẫu trên ngàn Phán ra trăm tiếng , trao chung ngôn từ Theo hầu Diệu Tín thiền sư Anh linh nổi tiếng, Bắc Lệ ngàn Lạng Sơn Tiên chầu bé tính tình sắc sảo Việc dữ lành mach bảo người trần gian Ai ơi đừng thấy chầu dễ dàng Ai mà thất trực chầu bé ra điều chanh chua. Biết ra phải đến kêu ngay Sắm sanh sửa lễ hầu Vua tạ Bà Chữ sắt son kiệm cần liêm chính Điểm tô son cho nước Việt dài lâu Lời chầu bé hôm nay con ghi nhớ làm đầu.

Bản văn Chầu Bé Bắc Lệ thứ 3

Kim chi ngọc diệp rành rành Chầu bé Bắc Lệ giáng sanh hạ trần Núi xếp núi mấy tầng cao thấp Cây chen cây tràn ngập màu lam Đền thờ chầu bé trên ngàn Có con suối nhỏ bắc ngang chân đồi Đàn cá lội đua bơi rẽ sóng Nước long lanh in bóng trăng thu Ngàn thông cất tiếng hát ru Hoa thơm quả ngọt bốn mùa ngát hương Chầu bé thượng vốn Nùng chính gốc Áo chàm xanh khăn lục đội đầu Đai xanh kiềng bạc túi trầu Tay cầm dao quắm,vác bầu nước khe Dận hài sảo , đầu cài trâm trí Vòng kim cương tam khí lồng tay Hây hây mặt nước vơi đầy Như bông hoa nở trước ngày đấu xuân Tuổi Chầu bé đang tuần trăng độ Phép sơn trang đức tổ ban truyền Phép tiên biến lá làm thuyền Bẻ ba tàu cọ giả hàng bán chơi Bạn Thổ Mán nơi nơi tìm đến Vượt cửa ngàn cung tiến quả hoa Tụ Long ,Bảo Lạc, Tam Cờ Sông Thao sông Cả sông Bờ sông Dâu Khắp đâu đâu nức danh Thần Nữ Tự cổ triều quốc sử còn ghi Danh thơm Nam Bắc trung Kỳ Giúp dân hộ quốc độ trì bốn phương Sắc phong tặng đại vương trường trị Trên Bắc Lệ ngàn tú khí danh lam Chim kêu vượn hót trên ngàn Tả thời bạch hổ hữu thời thanh long Dòng bích lãng nước trong leo lẻo Dải sông Tô uốn éo xinh ghê Thông reo trúc mọc tứ bề Đền thờ cao ngất trông về Bắc Ninh Vẻ tinh tú bên ghềnh vị thuỷ Chầu giáng đền trấn trị yêu ma Chầu về trắc giáng điện tòa Khuông phù đệ tử vinh hoa thọ trường

>>> Xem thêm các video về Phủ Dầy Nam Định tại kênh Phủ Dầy Nam Định Official – YouTube