Chế Tác Tượng Hộ Pháp Tại Làng Nghề Sơn Đồng

Trong Kinh Phật, các vị thần hộ pháp thường được gọi chung là vi đà tôn thiên bồ tát hay vi đà bồ tát, vi đà hộ pháp hoặc vi đà bồ tát. Bất kỳ ai khi đã tiếp nhận được Phật pháp sẽ trở thành hộ pháp đắc lực cho nhà Phật, biết tu tâm, tích đức, cứu khổ cứu nạn. Tại hầu hết các ngôi chùa của Việt Nam đều thờ 2 vị thần hộ pháp và các vị thần này thường đứng ở 2 bên cổng chùa. Hãy cùng cơ sở sản xuất đồ thờ Thông Hồng tìm hiểu về các vị Hộ Pháp và quá trình điêu khắc tượng tại làng nghề Sơn Đồng trong bài viết dưới đây.

Đối với những người hay đi chùa chắc hẳn không còn xa lạ với hình ảnh của những vị thần hộ pháp thường đứng ở 2 bên cổng chùa. Thế nhưng không phải ai cũng biết rõ về nguồn gốc tượng hộ pháp cũng như ý nghĩa của các vị thần này. Tại hầu hết các ngôi chùa của Việt Nam đều thờ 2 vị thần hộ pháp và các vị thần này thường đứng ở 2 bên cổng chùa. Cũng có khi các bức tượng hộ pháp được đặt ở 2 bên của thư viện – nơi lưu giữ kinh sách hay đại hùng bảo điện. Tuy nhiên ở mỗi khu vực cũng như quốc gia các vị thần hộ pháp này sẽ khác nhau tùy thuộc vào tín ngưỡng, tâm linh của quốc gia, dân tộc đó.

Ở bất cứ làng quê hay vùng miền nào đều có những ngôi chùa với quy mô lớn nhỏ và cả độ linh thiêng khác nhau. Nó không chỉ là nơi văn hóa tâm linh mà còn là địa điểm để những người con địa phương hoặc khách thập phương đến du dưỡng tinh thần và chiêm nghiệm ở đó những bài học đạo lý từ các bài giảng của sư thầy hoặc chính những bức tượng, cảnh vật ở đó.

Có thể nói rằng mỗi bức tượng ở đền chùa đều mang những ý nghĩa giáo dục nhất định nhằm khuyến khích con người phàm tục hướng đến những giá trị chân – thiện – mỹ trong cuộc sống. Với các vị thần hộ pháp, hình ảnh tượng và trang phục như đã nói ở trên cũng mang những ý nghĩa giáo dục riêng. Đó chính là mong muốn nhân rộng những việc làm thiện và trừng trị cái ác.

Khi quý khách có nhu cầu chế tác và điêu khắc hai bức tượng Hộ Pháp  chúng tôi sẽ tuân theo các quy trình thiết kế và chế tác tượng như sau:

Giai đoạn 1: Khảo sát nhu cầu của khách hàng & Tư vấn của nghệ nhân Thông Hồng

1. Giới thiệu các mẫu tượng Hộ Pháp có sẵn qua ảnh, mẫu do khách hàng cung cấp, hoặc mẫu do nghệ nhân tự phác thảo; (có 4 loại tượng Hộ Pháp khác nhau);
2. Giới thiệu các kích thước tiêu chuẩn của các pho tượng Hộ Pháp  phổ biến tại các chùa chiền, nơi thờ phụng;
3. Thống nhất tư thế của các pho tượng Hộ Pháp
4. Chọn vật liệu chính sử dụng cho pho Tượng: Đây là khâu quan trọng để đục tượng. Vật liệu từ xa xưa dùng để chế tác tượng hay được làm bằng gỗ mít, đây là chất liệu thường được sử dụng trong các đình chùa. Ngày nay tượng phật có thể được làm từ nhiều loại gỗ cao cấp như gỗ trắc, gỗ mun, gỗ hương thậm chí là gỗ sưa và hoàng đàn. Tùy vào khả năng tài chính và nhu cầu sử dụng của khách hàng mà Thông Hồng sẽ lựa chọn gỗ phù hợp.
5. Thống nhất vật liệu hoàn thiện của pho Tượng như phủ sơn bóng, sơn giả cổ, hay sơn son thếp vàng, mạ vàng quỳ...
6. Thống nhất với khách hàng trong trường hợp khách hàng có thể tiến hành làm lễ trì chú của Gỗ trước khi nghệ nhân chế tác.

Giai đoạn 2: Chế tác & điêu khắc tượng Hộ Pháp:

Bước 1: Chế tác bản mộc

Đây là bước đầu tiên của quá trình hình thành một bức tượng phật. Những nghệ nhân của Đồ thờ Thông Hồng sẽ tạo dáng thô cho pho tượng. Ở bước này, chúng tôi gia công phần đầu, mặt tượng trước tiên, đục phác thảo các khối đầu, hốc mắt  rồi tới  trán, mũi, môi, v.v… Các nghệ nhân thường làm theo lối chế tác nhanh nhất bằng cách thực hiện đó là phân đôi khối đầu, thường lấy đường vạch thẳng bổ giữa sống mũi, xong đục một bên mặt trước; tiếp đó lấy sống mũi làm trục đối xứng, cuối cùng đục nốt nửa phần còn lại và đối chiếu với các chi tiết bên kia cho đối xứng. Trên khuôn mặt tượng Hộ Pháp thường phải lồng ghép được ý nghĩa giáo dục, thể hiện được hình ảnh uy nghi, 1 tay chống nạnh, 1 tay cầm gươm báu, các nghệ nhân chế tác tại Thông Hồng cũng phân chia ra thành từng mảng, từng diện: khoảng cách giữa hai con mắt, nhất là từ chân tóc tới chân mày, chiều dài của sống mũi, bề rộng của cánh mũi,v.v… Tượng Hộ Pháp thường có vẻ mặt trang nghiêm, dũng mãnh như vị tướng quyền uy, nên nghệ nhân chế tác của Thông Hồng thường rất cẩn thận khi tính toán sao cho đặt các chi tiết cân đối

Bước 2: Điêu khắc chi tiết

Sau khi đã định hình được kiểu dáng của tượng, và đục sơ khai để phác thảo bức Tượng (lấy dáng chung) những người thợ lành nghề sẽ sẽ đi những đường nét chính, đục chạm liền một lượt suốt từ diện tượng đến bệ tượng rồi đến khâu đục chi tiết, những người thợ tạc tượng cũng thể hiện dần từng bộ phận. Khâu này được coi là bước quan trọng nhất trong cả quá trình hoàn thành một pho tượng. Trong khi đục vẫn phải phân chia những mảng khối, từng khoảng cách và đảm bảo những tỷ lệ “quân bình”, cân xứng toát lên được ý chí kiên cường luôn đứng trước sóng gió cuộc đời, sẵn sàng vứt bỏ mọi phiền não đúng với ý nghĩa của vị tượng Hộ Pháp.

Bước 3: Đục chạm, đẽo gọt & tạo điểm nhấn

Sau bước 2 là khâu gọt tượng, nạo tượng, rồi đánh giấy ráp cho nhẵn pho tượng. Đây là bước hoàn thiện các đường nét, các chi tiết để tạo nên một bức tượng phật Sơn Đồng bằng gỗ hoàn chỉnh. Tạo điểm nhấn, khiến bức tượng thật có hồn không còn khô cứng. Gọt nạo được coi là khâu hoàn chỉnh phần gỗ trước khi chuyển sang phần sơn ở bước 4 tiếp theo.

Bước 4: Công tác sơn lót & sơn phủ bề mặt tượng

Bước cuối cùng khá quan trọng, những bức tượng sau khi được chạm trổ kỹ càng và đánh mịn, bỏ hết những lớp gỗ gồ ghề trên bề mặt. Sau khi làm mịn phủ sơn bảo vệ và mạ vàng cho sản phẩm khiến cho bức tượng sáng bóng, đẹp và có hồn hơn bao giờ hết. Bước này cũng cần tỉ mỉ, cẩn thận và chau chuốt để thể hiện hồn của bức tượng

Trên đây là  Quy trình chế tác tượng Hộ Pháp  tại cơ sở Thông Hồng làng nghề Sơn Đồng, chúng tôi mong muốn thông qua bài viết này sẽ giúp khách hàng có góc nhìn tổng quan hơn về quá trình ra đời của 1 bức tượng trang nghiêm đẹp đẽ là không hề đơn giản mà rất công phu, mất nhiều thời gian chế tác và chứa đầy tính nghệ thuật của làng nghề thủ công Sơn Đồng.