Chỉ Nha Khoa: Công Dụng, Những Nhầm Lẫn Và Cách Sử Dụng Hiệu Quả

Ngoài việc đánh răng và súc miệng, chỉ nha khoa là một phần không thể thiếu trong việc duy trì sức khỏe răng miệng tối ưu. Việc dùng chỉ nha khoa giúp loại bỏ mảng bám, vi khuẩn và thức ăn thừa mà bàn chải đánh răng không thể chạm tới, từ đó bảo vệ nướu và ngăn ngừa các bệnh về răng miệng. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn cách dùng chỉ nha khoa đúng cách, giới thiệu các loại chỉ nha khoa phổ biến và những lưu ý quan trọng để đảm bảo bạn sử dụng chỉ nha khoa hiệu quả.

I. Những lợi ích khi dùng chỉ nha khoa

Chỉ nha khoa đóng vai trò thiết yếu trong việc bảo vệ sức khỏe răng miệng. Dưới đây là những lợi ích chính của việc sử dụng chỉ nha khoa:

1. Loại bỏ mảng bám và vi khuẩn

Mảng bám là một lớp màng mềm dính chứa vi khuẩn, có thể hình thành trên bề mặt răng và giữa các kẽ răng. Nếu không được loại bỏ thường xuyên, mảng bám có thể cứng lại thành vôi răng, gây viêm nướu và sâu răng. Chỉ nha khoa có khả năng len lỏi vào các kẽ răng, nơi bàn chải đánh răng không thể tiếp cận, để loại bỏ mảng bám và vi khuẩn hiệu quả. Theo một nghiên cứu, việc sử dụng chỉ nha khoa kết hợp với đánh răng giúp giảm viêm nướu răng đáng kể. [1]

2. Phòng ngừa viêm lợi

Viêm lợi là tình trạng nướu bị viêm do mảng bám tích tụ. Viêm lợi không được điều trị có thể dẫn đến bệnh nướu nghiêm trọng hơn, như viêm nha chu. Chỉ nha khoa giúp loại bỏ mảng bám ở những khu vực khó tiếp cận, giảm nguy cơ viêm lợi và bảo vệ nướu. Một nghiên cứu cho thấy việc dùng chỉ nha khoa thường xuyên giúp cải thiện tình trạng nướu ở bệnh nhân chỉnh nha. [2]

3. Ngăn ngừa hôi miệng

Hôi miệng thường do sự tích tụ vi khuẩn trong miệng gây ra. Những vi khuẩn này có thể sinh ra mùi hôi khó chịu. Sử dụng chỉ nha khoa giúp loại bỏ vi khuẩn và mảng bám từ các kẽ răng, từ đó ngăn ngừa hôi miệng hiệu quả. Việc vệ sinh kẽ răng giúp giảm số lượng vi khuẩn, từ đó giảm mùi hôi miệng. [3]

4. Giảm nguy cơ các bệnh hô hấp

Vi khuẩn trong khoang miệng có thể xâm nhập vào đường hô hấp và gây ra các bệnh như viêm phổi. Vệ sinh kẽ răng bằng chỉ nha khoa giúp loại bỏ vi khuẩn, giảm nguy cơ các bệnh hô hấp. [4]

5. Ngăn ngừa các bệnh tim mạch

Viêm lợi và vi khuẩn trong khoang miệng có thể xâm nhập vào máu và gây ra các bệnh tim mạch. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng chỉ nha khoa giúp giảm nguy cơ mắc các biến cố tim mạch mới ở những bệnh nhân mắc bệnh tim mạch vành. [4]

II. Phân loại chỉ nha khoa

Có nhiều loại chỉ nha khoa khác nhau, mỗi loại có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Dưới đây là các loại chỉ nha khoa phổ biến:

1. Dựa theo chất liệu

a. Chỉ nha khoa đa sợi nylon:

• Ưu điểm: Chỉ nha khoa đa sợi nylon thường mềm, mịn và có thể có hương thơm dễ chịu. Giá thành của loại chỉ này thường rẻ hơn so với các loại khác, làm cho nó trở thành lựa chọn phổ biến.
• Nhược điểm: Chỉ nha khoa nylon dễ bị tưa, rách khi sử dụng, đặc biệt khi sử dụng cho các kẽ răng hẹp.

b. Chỉ nha khoa PTFE (đơn sợi):

• Ưu điểm: Chỉ nha khoa PTFE được làm từ sợi đơn chắc chắn, bền, và dễ dàng len lỏi vào các kẽ răng. Loại chỉ này không bị tưa và có khả năng chống chịu tốt.
• Nhược điểm: Giá thành của chỉ nha khoa PTFE thường cao hơn so với nylon.

Một nghiên cứu cho thấy 74,5% dân số nghiên cứu ưa chuộng chỉ nha khoa loại PTFE so với 24,5% chọn chỉ nha khoa phủ sáp nylon. [5]

2. Dựa theo thiết kế

a. Chỉ nha khoa dạng cuộn:

• Miêu tả: Chỉ nha khoa dạng cuộn thường được cuộn tròn trong hộp và người dùng có thể cắt đoạn chỉ theo nhu cầu.
• Ưu điểm: Người dùng có thể cắt đoạn chỉ theo ý muốn và sử dụng theo nhu cầu.

b. Tăm chỉ nha khoa:

• Miêu tả: Tăm chỉ nha khoa có dạng cung nhựa nhỏ hình chữ C với chỉ nha khoa gắn cố định trên đầu.
• Ưu điểm: Dễ cầm nắm, tiện lợi, và phù hợp cho những người không quen sử dụng chỉ nha khoa dạng cuộn.

III. Hướng dẫn sử dụng chỉ nha khoa

1. Cách dùng chỉ nha khoa dạng cuộn

Việc sử dụng chỉ nha khoa dạng cuộn là một kỹ năng cơ bản nhưng rất quan trọng để duy trì sức khỏe răng miệng. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết để sử dụng chỉ nha khoa dạng cuộn một cách hiệu quả: a. Chuẩn bị chỉ nha khoa:

• Cắt đoạn chỉ: Cắt một đoạn chỉ nha khoa dài khoảng 45 – 60 cm. Đo chiều dài này đủ để bạn có thể thao tác dễ dàng và kiểm soát được sợi chỉ khi làm sạch các kẽ răng.
• Quấn chỉ vào ngón tay: Quấn hai đầu đoạn chỉ vào hai ngón tay giữa, để lại khoảng 3-5 cm sợi chỉ ở giữa để thực hiện vệ sinh. Điều này giúp bạn kiểm soát được lượng chỉ sử dụng và giữ cho sợi chỉ không bị cuộn hoặc rối.

b. Đưa chỉ vào kẽ răng:

• Giữ chỉ bằng ngón cái và ngón trỏ: Dùng ngón cái và ngón trỏ giữ sợi chỉ, kéo nó căng nhưng không quá chặt. Đưa sợi chỉ vào kẽ răng một cách nhẹ nhàng và cẩn thận.
• Di chuyển chỉ vào kẽ răng: Hãy nhẹ nhàng đưa chỉ vào kẽ răng, tránh tạo áp lực lớn lên nướu. Sử dụng chuyển động lên xuống nhẹ nhàng để làm sạch mảng bám.

c. Làm sạch mảng bám:

• Di chuyển chỉ lên xuống: Di chuyển sợi chỉ lên xuống giữa các răng để loại bỏ mảng bám và thức ăn thừa. Đảm bảo không đâm hoặc kéo mạnh, điều này có thể gây tổn thương nướu.
• Sử dụng đoạn chỉ mới cho từng kẽ răng: Để đảm bảo vệ sinh tốt nhất, hãy sử dụng một đoạn chỉ mới cho mỗi kẽ răng. Điều này giúp tránh việc lây lan vi khuẩn từ kẽ răng này sang kẽ răng khác.

d. Hoàn tất quy trình:

• Súc miệng lại: Sau khi sử dụng chỉ nha khoa, súc miệng lại với nước sạch hoặc nước súc miệng. Điều này giúp loại bỏ các mảnh vụn và vi khuẩn còn sót lại sau khi dùng chỉ nha khoa.
• Lưu ý vệ sinh: Đảm bảo bạn không để sợi chỉ rơi ra ngoài trong quá trình sử dụng, và đừng quên vứt bỏ đoạn chỉ đã dùng vào thùng rác.

2. Cách dùng tăm chỉ nha khoa

Tăm chỉ nha khoa là một lựa chọn tiện lợi cho những người muốn sử dụng chỉ nha khoa dễ dàng hơn. Dưới đây là cách sử dụng tăm chỉ nha khoa đúng cách: a. Lấy tăm chỉ nha khoa: Mở hộp hoặc bao bì chứa tăm chỉ nha khoa. Giữ thân cây tăm chắc chắn và chuẩn bị để đưa đầu có chỉ vào kẽ răng. b. Đưa tăm vào kẽ răng:

• Giữ tăm chỉ nha khoa: Giữ chắc thân cây tăm, đưa đầu có chỉ vào kẽ răng. Đảm bảo rằng tăm chỉ được đặt đúng vị trí và không làm tổn thương nướu.
• Di chuyển tăm chỉ: Di chuyển tăm lên xuống nhẹ nhàng để làm sạch mảng bám và thức ăn thừa. Tránh làm tổn thương nướu bằng cách không dùng lực quá mạnh.

c. Làm sạch các kẽ răng khác: Để đảm bảo vệ sinh hiệu quả, hãy sử dụng một cây tăm mới cho mỗi kẽ răng. Điều này giúp ngăn ngừa lây lan vi khuẩn từ kẽ răng này sang kẽ răng khác. d. Hoàn tất quy trình:

• Súc miệng lại: Sau khi sử dụng tăm chỉ nha khoa, súc miệng lại với nước sạch hoặc nước súc miệng để loại bỏ các mảnh vụn và vi khuẩn còn sót lại.
• Vứt bỏ tăm chỉ đã sử dụng: Đảm bảo vứt bỏ các cây tăm đã sử dụng vào thùng rác hợp lý để giữ vệ sinh.

3. Hướng dẫn sử dụng chỉ nha khoa cho người niềng răng

Người niềng răng cần chú ý đặc biệt khi sử dụng chỉ nha khoa để tránh làm tổn thương các mắc cài và dây cung. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết: a. Chọn loại chỉ nha khoa phù hợp: Chọn loại chỉ nha khoa có sáp, sợi bền chắc để tránh bị rách hoặc kẹt vào mắc cài. Sáp giúp giảm ma sát và bảo vệ nướu. b. Thực hiện thao tác nhẹ nhàng:

• Cắt đoạn chỉ vừa đủ: Cắt đoạn chỉ dài khoảng 30 – 45cm để dễ dàng thao tác mà không gây cản trở.
• Thao tác cẩn thận: Khi đưa chỉ vào kẽ răng, thao tác nhẹ nhàng và từ từ để tránh làm tổn thương các mắc cài hoặc dây cung.

c. Làm sạch các kẽ răng xung quanh mắc cài:

• Đưa chỉ vào từng kẽ răng: Đưa chỉ vào từng kẽ răng một cách nhẹ nhàng, chú ý không kéo mạnh để tránh làm gãy mắc cài hoặc làm hỏng dây cung.
• Di chuyển chỉ lên xuống: Di chuyển chỉ lên xuống nhẹ nhàng để loại bỏ mảng bám mà không làm tổn thương vùng nướu và mắc cài.

d. Hoàn tất quy trình:

• Súc miệng lại: Súc miệng với nước sạch hoặc nước súc miệng để loại bỏ các mảnh vụn và vi khuẩn.
• Kiểm tra và vệ sinh mắc cài: Sau khi sử dụng chỉ nha khoa, kiểm tra các mắc cài và dây cung để đảm bảo không bị ảnh hưởng. Nếu cần, hãy đến bác sĩ nha khoa để kiểm tra định kỳ.

IV. Lưu ý khi sử dụng chỉ nha khoa

1. Không nên quá tiết kiệm chỉ nha khoa

Việc sử dụng đoạn chỉ quá ngắn hoặc sử dụng lại chỉ nha khoa nhiều lần có thể làm giảm hiệu quả vệ sinh. Để đạt hiệu quả tốt nhất, hãy sử dụng một đoạn chỉ mới cho mỗi lần vệ sinh.

2. Không dùng lực quá mạnh

Dùng lực quá mạnh khi sử dụng chỉ nha khoa có thể gây tổn thương nướu, dẫn đến chảy máu và tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập. Thay vào đó, hãy thao tác nhẹ nhàng và cẩn thận.

3. Lựa chọn loại chỉ nha khoa phù hợp

Chọn loại chỉ nha khoa mềm, mịn để tránh gây tổn thương nướu và làm mòn men răng. Tránh loại chỉ thô cứng, có thể gây tổn thương.

4. Không nên dùng cho trẻ em dưới 5-6 tuổi

Trẻ em dưới 5-6 tuổi có thể không sử dụng chỉ nha khoa một cách an toàn. Hãy tránh cho trẻ em sử dụng chỉ nha khoa để bảo vệ nướu và tránh nguy cơ hóc.

5. Chỉ nên dùng chỉ nha khoa 1 lần duy nhất và không quá 3 lần/ngày

Để đảm bảo hiệu quả vệ sinh và tránh tổn thương, sử dụng chỉ nha khoa mỗi kẽ răng chỉ một lần và không quá 3 lần/ngày.

6. Cần rửa tay trước khi sử dụng chỉ nha khoa

Đảm bảo rửa tay sạch sẽ trước khi sử dụng chỉ nha khoa để tránh đưa vi khuẩn từ tay vào miệng, gây nhiễm trùng hoặc viêm nướu.

V. Các câu hỏi thường gặp

1. Dùng chỉ nha khoa có làm thưa răng không?

Không, việc sử dụng chỉ nha khoa đúng cách không làm thưa răng. Thực tế, chỉ nha khoa giúp duy trì sức khỏe răng miệng và ngăn ngừa sự tích tụ mảng bám, không ảnh hưởng đến sự khít chặt của răng.

2. Tại sao dùng chỉ nha khoa bị chảy máu?

Chảy máu khi sử dụng chỉ nha khoa thường là dấu hiệu của viêm lợi hoặc tổn thương nướu. Để cải thiện tình trạng này, hãy sử dụng chỉ nha khoa nhẹ nhàng và đúng cách. Nếu tình trạng không cải thiện hoặc chảy máu kéo dài, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ nha khoa để kiểm tra và điều trị kịp thời.

3. Nên sử dụng chỉ nha khoa trước hay sau khi đánh răng?

Dùng chỉ nha khoa trước hoặc sau khi đánh răng không có tác dụng đáng kể trong việc giảm chỉ số mảng bám răng. Tuy nhiên, cần tiến hành thêm nhiều nghiên cứu lâm sàng. [6]

Việc sử dụng chỉ nha khoa là một phần quan trọng trong việc vệ sinh răng miệng, giúp loại bỏ mảng bám và vi khuẩn mà bàn chải không thể tiếp cận. Để duy trì sức khỏe răng miệng tốt nhất, hãy hình thành thói quen sử dụng chỉ nha khoa thường xuyên và đúng cách. Thực hiện các bước hướng dẫn và lưu ý trên sẽ giúp bạn bảo vệ nướu và giữ cho hàm răng của bạn luôn khỏe mạnh.

Nguồn tham khảo:

1. Londero AB, Reiniger APP, Tavares RCR, Ferreira CM, Wikesjö UME, Kantorski KZ, Moreira CHC. Efficacy of dental floss in the management of gingival health: a randomized controlled clinical trial. Clin Oral Investig. 2022 Aug;26(8):5273-5280. doi: 10.1007/s00784-022-04495-w. Epub 2022 Apr 22. PMID: 35451656.
2. Fabricio Batistin Zanatta, Carlos Heitor Cunha Moreira, Cassiano Kuchenbecher Rösing, Association between dental floss use and gingival conditions in orthodontic patients, American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics, Volume 140, Issue 6, 2011, Pages 812-821, ISSN 0889-5406, https://doi.org/10.1016/j.ajodo.2011.06.028.
3. Shamsoddin E. Dental floss as an adjuvant of the toothbrush helps gingival health. Evid Based Dent. 2022 Sep;23(3):94-96. doi: 10.1038/s41432-022-0818-x. Epub 2022 Sep 23. PMID: 36151277.
4. Reichert, S., Schlitt, A., Beschow, V., Lutze, A., Lischewski, S., Seifert, T., … & Schulz, S. (2015). Use of floss/interdental brushes is associated with lower risk for new cardiovascular events among patients with coronary heart disease. Journal of periodontal research, 50(2), 180-188. doi: https://doi.org/10.1111/jre.12191.
5. Ciancio SG, Shibly O, Farber GA. Clinical evaluation of the effect of two types of dental floss on plaque and gingival health. Clin Prev Dent. 1992 May-Jun;14(3):14-8. PMID: 1499246.
6. Silva, C., Albuquerque, P., de Assis, P., Lopes, C., Anníbal, H., Lago, M. C. A., & Braz, R. (2022). Does flossing before or after brushing influence the reduction in the plaque index? A systematic review and meta‐analysis. International Journal of Dental Hygiene, 20(1), 18-25. doi: https://doi.org/10.1111/idh.12546.