Chiến Lược Toàn Cầu - Báo Nhân Dân

THÁNG 3/2015, cơn bão Pam ập đến Vanuatu khiến 75.000 người mất nhà cửa và gây nên một trong những thảm họa tồi tệ nhất quốc gia nằm ở quần đảo nam Thái Bình Dương. Với yêu cầu đánh giá chi tiết về các khu vực bị ảnh hưởng, những nỗ lực cứu trợ nhanh chóng được thực hiện. Thời điểm đó, Ngân hàng Thế giới đã ký hợp đồng với hai đội bay không người lái từ Australia và New Zealand, và đây là những dự án đầu tiên sử dụng máy bay không người lái để khắc phục hậu quả thiên tai.

Dưới sự giám sát của Mạng lưới UAViators (tổ chức sử dụng hệ thống máy bay không người lái trong các cuộc khủng hoảng nhân đạo) cũng như Cơ quan Hàng không dân dụng Vanuatu, khoảng 200 chuyến bay đã được thực hiện và hình ảnh chụp từ máy bay không người lái cho phép nhân viên cứu trợ xác định những ngôi nhà bị thiệt hại hoàn toàn và những ngôi nhà có thể sửa chữa, giúp hướng dẫn, tài trợ và thực hiện công tác khắc phục. Bên cạnh đó, việc đo lường diện tích đất canh tác nông nghiệp đã bị phá hủy cũng giúp ích rất nhiều trong việc dự toán nguồn lương thực cần được cung cấp cho các hộ dân bị ảnh hưởng. Nguồn cấp nước cũng được kiểm tra còn hoạt động hay không.

Mức độ ảnh hưởng khác nhau trên các khu vực được thống kê, đánh giá nhanh chóng, từ đó Chính phủ sẽ có những chính sách hỗ trợ kịp thời dành cho vùng chịu thiệt hại nặng nề nhất. Sau đó, hình ảnh thu thập được, thuộc sở hữu của Chính phủ Vanuatu và họ đã tận dụng nó làm nguồn dữ liệu thực tế quý giá trên Mapbox-nền tảng bản đồ trực tuyến. Dù máy bay không người lái đôi khi gặp tình trạng mất kết nối do điều kiện thời tiết, nhưng những thông tin thu thập được qua thiết bị này vẫn mang đến hiệu quả rõ rệt trong công tác cứu hộ.

Trong khi đó, Nhật Bản là quốc gia tiên phong trong việc sử dụng robot trong các thảm họa. Thiệt hại đối với Nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi trong trận động đất năm 2011 đã thúc đẩy các nghiên cứu robot, bởi bức xạ khiến cho việc can thiệp trực tiếp của đội ngũ cứu hộ trở nên bất khả thi. Công ty Honda sở hữu bộ phận chuyên chế tạo người máy, nổi tiếng với việc phát triển robot hình người ASIMO vẫn luôn xem việc tạo ra được phiên bản robot ứng phó thảm họa là hướng nghiên cứu mũi nhọn. E2-DR là một trong những chú robot như thế: Nó có thể đi bộ, leo qua chướng ngại vật và leo cầu thang, có camera, cảm biến 3D và bộ gắp tay. Những chú robot như thế có thể giúp ích rất nhiều cho hoạt động cứu hộ và thu dọn vật liệu nguy hiểm.

Không chỉ khắc phục hậu quả sau thiên tai, ông Muralee Thummarukudy, Giám đốc Hoạt động tại Chi nhánh Quản lý Khủng hoảng của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), khẳng định: "Càng có nhiều cảnh báo sớm, chúng ta càng chuẩn bị sẵn sàng và hạn chế tối đa khả năng xảy ra thảm kịch nhân đạo".

CHUYÊN gia nghiên cứu các vấn đề đô thị - Robert Muggah, Viện Igarape của Brazil nêu rõ: "Các nước trên thế giới đang đầu tư nhiều nguồn lực vào công nghệ thông minh để giúp các thành phố kéo giảm và thích ứng với biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, có nhiều nỗ lực chưa thật sự hiệu quả". Do đó, Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) đã đặt ra mục tiêu cùng với Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU) và Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) đẩy mạnh khám phá tiềm năng của trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm hỗ trợ giảm nhẹ thiên tai trên toàn thế giới.

Năm 2021, ba cơ quan nói trên đã thành lập Nhóm chuyên gia về AI để quản lý thiên tai nhằm hỗ trợ các nỗ lực toàn cầu tích hợp AI vào các hệ thống quản lý. Những dự án đầu tiên ứng dụng trí tuệ nhân tạo có thể kể đến như, sử dụng hình ảnh vệ tinh để phát hiện sớm và theo dõi các đám cháy rừng, do Tập đoàn hàng không vũ trụ Ororatech, liên kết với Trường đại học Kỹ thuật Munich của Đức, triển khai.

Còn nhóm nghiên cứu từ Trường đại học Vrije Amsterdam (Hà Lan) tiến hành kiểm tra các loại mô hình thống kê khác nhau, sử dụng dữ liệu từ các khu vực ven biển trên khắp thế giới, nỗ lực dự đoán rủi ro lũ lụt và triều cường thông qua các phương pháp nghiên cứu sâu. Trước tình trạng mực nước biển dâng cao do biến đổi khí hậu gây ra, nguồn dữ liệu mở có thể cung cấp những kiến thức có giá trị về hệ sinh thái ven biển.

Thời gian gần đây, chúng ta đã chứng kiến nhiều thành quả được mang lại thông qua tiến bộ của công nghệ. Tuy nhiên, theo Báo cáo Tình trạng dịch vụ khí hậu năm 2020 của WMO, cứ ba người trên thế giới thì có một người không nhận được thông báo từ hệ thống cảnh báo sớm, bởi vậy, vẫn còn nhiều điều cần phải cải thiện và chặng đường phải đi vẫn còn dài.

BA DUY