Chiều – Wikipedia Tiếng Việt

Có thể bạn quan tâm

Bước tới nội dung

Nội dung

chuyển sang thanh bên ẩn

Đầu
1 Xem thêm
2 Tham khảo
3 Đọc thêm

Bài viết
Thảo luận

Tiếng Việt

Đọc
Sửa đổi
Sửa mã nguồn
Xem lịch sử

Công cụ Công cụ chuyển sang thanh bên ẩn Tác vụ

Đọc
Sửa đổi
Sửa mã nguồn
Xem lịch sử

Chung

Các liên kết đến đây
Thay đổi liên quan
Liên kết thường trực
Thông tin trang
Trích dẫn trang này
Tạo URL rút gọn
Tải mã QR

In và xuất

Tạo một quyển sách
Tải dưới dạng PDF
Bản để in ra

Tại dự án khác

Wikimedia Commons
Khoản mục Wikidata

Giao diện chuyển sang thanh bên ẩn Bách khoa toàn thư mở Wikipedia Xem các nghĩa khác tại chiều (định hướng)

Hình học

Hình chiếu một mặt cầu lên mặt phẳng.

Đại cương
Lịch sử

Phân nhánh

Euclid
Phi Euclid
- Elliptic
  - Cầu
- Hyperbol
Hình học phi Archimedes
Chiếu
Afin
Tổng hợp
Giải tích
Đại số
- Số học
- Diophantos
Vi phân
- Riemann
- Symplectic
Phức
Hữu hạn
Rời rạc
- Kỹ thuật số
Lồi
Tính toán
Fractal
Liên thuộc

Khái niệmChiều

Phép dựng hình bằng thước kẻ và compa

Đỉnh
Đường cong
Đường chéo
Góc
Song song
Vuông góc

Đối xứng
Đồng dạng
Tương đẳng

Không chiều

Điểm

Một chiều

Đường thẳng
- Đoạn thẳng
- Tia
Chiều dài

Hai chiều

Tam giác
Mặt phẳng Diện tích Đa giác
Đường cao (tam giác) Cạnh huyền Định lý Pythagoras
Hình bình hành
Hình vuông Hình chữ nhật Hình thoi Rhomboid
Tứ giác
Hình thang Hình diều
Đường tròn
Đường kính Chu vi Diện tích

Ba chiều

Thể tích

Khối lập phương
- Hình hộp chữ nhật
Hình trụ tròn
Hình chóp
Mặt cầu

Bốn chiều / số chiều khác

Tesseract
Siêu cầu

Nhà hình học

theo tên

Aida
Aryabhata
Ahmes
Alhazen
Apollonius
Archimedes
Atiyah
Baudhayana
Bolyai
Brahmagupta
Cartan
Coxeter
Descartes
Euclid
Euler
Gauss
Gromov
Hilbert
Jyeṣṭhadeva
Kātyāyana
Khayyám
Klein
Lobachevsky
Manava
Minkowski
Minggatu
Pascal
Pythagoras
Parameshvara
Poincaré
Riemann
Sakabe
Sijzi
al-Tusi
Veblen
Virasena
Yang Hui
al-Yasamin
Trương Hành

theo giai đoạn

trước Công nguyên
Ahmes Baudhayana Manava Pythagoras Euclid Archimedes Apollonius
1–1400s
Trương Hành Kātyāyana Aryabhata Brahmagupta Virasena Alhazen Sijzi Khayyám al-Yasamin al-Tusi Yang Hui Parameshvara
1400s–1700s
Jyeṣṭhadeva Descartes Pascal Minggatu Euler Sakabe Aida
1700s–1900s
Gauss Lobachevsky Bolyai Riemann Klein Poincaré Hilbert Minkowski Cartan Veblen Coxeter
Ngày nay
Atiyah Gromov

Trong vật lý và toán học, chiều hoặc chiều hướng của một không gian hay vật thể toán học là số tối thiểu các tọa độ cần thiết để xác định bất cứ điểm nào trong đó.[1][2] Do đó, đường thẳng hay đoạn thẳng có một chiều, vì chỉ cần một tọa độ để xác định mỗi điểm trên đó. Một bề mặt như mặt phẳng hay mặt hình trụ hoặc mặt hình cầu có hai chiều (ví dụ, cần kinh độ và vĩ độ để xác định một điểm trên bề mặt Trái Đất gần hình cầu). Các điểm bên trong hình lập phương, hình trụ hay hình cầu cần ít nhất ba tọa độ để xác định vị trí, do đó những vùng không gian này là ba chiều.

Trong vật lý, một sự kiện xảy ra cần được xác định bằng các chiều không gian cùng với chiều thời gian. Các lý thuyết tính đến chiều thời gian, như thuyết tương đối rộng, làm việc trong không thời gian 4 chiều (không gian Minkowski). Một số lý thuyết vật lý mô tả không thời gian với nhiều chiều hơn 4, như thuyết trường lượng tử và thuyết dây. Không gian trạng thái trong cơ học lượng tử có thể là không gian hàm vô hạn chiều.

Xem thêm

[sửa | sửa mã nguồn]

Bậc tự do
Chiều phân dạng (chiều fractal)
Điểm và không gian không chiều
Đường thẳng, số thực
Bề mặt, số phức
Không thời gian, quaternion
Không gian vector,
Không gian Hilbert, không gian hàm

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

^ Curious About Astronomy
^ MathWorld: Dimension

Đọc thêm

[sửa | sửa mã nguồn]

Edwin A. Abbott, (1884) Flatland: A Romance of Many Dimensions, Public Domain. Online version with ASCII approximation of illustrations at Project Gutenberg.
Thomas Banchoff, (1996) Beyond the Third Dimension: Geometry, Computer Graphics, and Higher Dimensions, Second Edition, Freeman.
Clifford A. Pickover, (1999) Surfing through Hyperspace: Understanding Higher Universes in Six Easy Lessons, Oxford University Press.
Rudy Rucker, (1984) The Fourth Dimension, Houghton-Mifflin.
Michio Kaku, (1994) Hyperspace, a Scientific Odyssey Through the 10th Dimension, Oxford University Press.

x t s Chiều (toán học và vật lý)
Các không gian chiều	Vectơ Euclid Afin Xạ ảnh Mô đun tự do Đa tạp Đa tạp đại số Không–thời gian
Các chiều khác	Chiều Krull Chiều bao phủ Lebesgue Chiều quy nạp Số chiều Hausdorff Chiều Minkowski–Bouligand Chiều Fractal Bậc tự do
Hình dạng và Polytope	Điểm (hình học) Đơn hình Siêu mặt Siêu phẳng Siêu lập phương Siêu cầu Siêu chữ nhật Demihypercube Cross-polytope n-cầu
Hệ thống số	Số siêu phức Quy trình Cayley–Dickson
Khái niệm chiều	Hệ tọa độ Descartes Đại số tuyến tính Hình học đại số Chiều phủ Lesbesgue Krull Fractal Quy nạp Hausdorff Minkowski Bậc tự do Đa vũ trụ
Số chiều	0 chiều 1 chiều 2 chiều 3 chiều 4 chiều Không-thời gian 4 chiều 5 chiều 6 chiều 7 chiều 8 chiều n chiều
Thể loại Hình