"chủ Quan" Là Gì? Nghĩa Của Từ Chủ Quan Trong Tiếng Việt. Từ điển ...

 cái thuộc về chủ thể hoặc được sản sinh ra từ hoạt động của chủ thể. Trong triết học cận đại và hiện đại, CQ đôi khi bị đối lập một cách nhị nguyên luận với cái khách quan và được xem xét với tư cách là thuộc tính "nội tại" của chủ thể. Khác với các sự vật xung quanh, sự tồn tại của CQ được biểu hiện dưới hai dạng: với tư cách là tri thức và với tư cách là xúc cảm của bản thân chủ thể. Triết học Mac cho rằng vấn đề về mối quan hệ của CQ với khách quan bắt nguồn từ vấn đề chủ thể và khách thể, còn bản thân các phạm trù CQ và khách quan là tương đối, luôn luôn chuyển hoá cho nhau.

Dưới dạng tri thức, CQ không phải là một lĩnh vực nào đó hoàn toàn chủ quan, bởi vì tri thức không nói về bản thân mình, mà nói về khách thể được nó tái tạo. Tri thức với tư cách là CQ không phản ánh thuộc tính của nó như là một lĩnh vực thực thể đặc biệt, khác với hiện thực khách quan, mà chỉ phản ánh những nhân tố mà bất kì tri thức nào cũng không thể tái tạo đầy đủ và hoàn toàn. Với nghĩa đó, nhận thức vận động từ CQ nhiều hơn đến CQ ít hơn. Bác bỏ sự đối lập siêu hình giữa CQ và khách quan, triết học Mac đã chỉ ra rằng không một trình độ nhận thức nào là CQ hoặc khách quan thuần tuý, rằng trong quá trình vận động của nhận thức thường xuyên có sự thay thế CQ bằng khách quan, đồng thời cần vạch ra nội dung khách quan vốn có ở những trình độ nhận thức đã bị vượt qua. Vì vậy, nội dung khách quan vốn có trong mọi ảo tưởng, trong mọi sai lầm.

Dưới dạng xúc cảm của bản thân chủ thể, CQ thể hiện tính không lặp lại, sự đa dạng trong thế giới CQ của mỗi cá nhân. Tuy nhiên, chính dạng đó của CQ cũng không đặc trưng cho sự tồn tại CQ đặc biệt nào đó. Bởi vì, mặc dù mang tính cá thể, song những xúc cảm đó được sản sinh ra từ hoạt động thực tế của chủ thể và từ sự giao tiếp của chủ thể đó với chủ thể khác. Do vậy, không phải hoàn toàn ngẫu nhiên mà khi bàn đến phạm trù CQ trong hoạt động nhận thức của con người, Lênin đã tán thành luận điểm sau đây của Hêghen (G. W. F. Hegel): "Cái phong phú nhất là cái cụ thể nhất và cái chủ quan nhất". Xt. Khách quan.